«Ήταν μια φιλική ταινία και μετά φιλήθηκαν» – Το Ωραίο μου Πλυντήριο 40 χρόνια μετά

«Είναι ένα καυτό καλοκαιρινό απόγευμα και φυσάω μεγάλες φυσαλίδες πάνω από τα κεφάλια του Στίβεν Φρίαρς και του Χανίφ Κουρέισι, ενώ φωτογραφίζονται σε μια ηλιόλουστη γωνιά του κήπου του τελευταίου» γράφει ο Ryan Gilbey στον Guardian. Μπροστά τους, καθώς κάθονται δίπλα-δίπλα -ο Κουρέισι, ο οποίος είναι τετραπληγικός από τότε που έσπασε τον αυχένα του σε πτώση το 2022, βρίσκεται σε αναπηρικό καροτσάκι-, βρίσκεται μια ασημένια τούρτα φτιαγμένη να μοιάζει με πλυντήριο ρούχων, παραγγελία που έγινε με αφορμή την 40ή επέτειο της πνευματώδους, άγριας, κωμωδίας-δράματός τους, το Ωραίο μου Πλυντήριο (My Beautiful Laundrette).

Ορισμένες από τις φυσαλίδες προσγειώνονται στην επιφάνεια της τούρτας, κάνοντας όλους τους παρευρισκόμενους να κάνουν μια νοερή σημείωση να παραλείψουν το γλάσο, ενώ άλλες σκάνε στο γείσο του καπέλου του Φρίαρς ή περνάνε μπροστά από τα μάτια του Κουρέισι.

Δεν είναι ίσως η πιο αξιοπρεπής εμφάνιση για ένα αξιοσέβαστο δίδυμο που γιορτάζει ένα διαχρονικό, κινηματογραφικό διαμάντι, υποψήφιο για Όσκαρ. Μην νομίζετε ότι ούτε αυτοί δεν το έχουν προσέξει. Καθώς οι φυσαλίδες σκάνε γύρω τους, ο Κουρέισι επιπλήττει τον φωτογράφο που καταπατά τον κήπο του – «Πρόσεχε τα λουλούδια μου!» φωνάζει ενώ ο Φρίαρς γκρινιάζει: «Θα μπορούσα να παρακολουθώ το κρίκετ».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Queer Film LA (@queerfilm.la)

Η σημασία του Ωραίο μου Πλυντήριο

Αν όμως η κουβέντα πάει στην ταινία τους αυτομάτως θα επικρατήσει μια αύρα υπερηφάνειας. Δεν είναι περίεργο. Το Ωραίο μου Πλυντήριο, το οποίο περιστρέφεται γύρω από ένα υποβαθμισμένο καταγώγιο που μεταμορφώνεται σε «κόσμημα ανάμεσα στις γιάφκες του νότιου Λονδίνου» από έναν αγγλοπακιστανό επιχειρηματία και την ερωμένη του, έκανε πολλά πράγματα: αποστάζει και ασκεί κριτική σε ένα ολόκληρο πολιτικό κίνημα (τον Θατσερισμό), απεικονίζει την επιθυμία των ομοφυλόφιλων με μη μοντέρνους χαλαρούς όρους και αναμειγνύει με τόλμη τον κοινωνικό ρεαλισμό με τη μαγεία του μύθου και την κινηματογραφική μεγαλοπρέπεια.

Ξεκίνησε με έναν συγγραφέα (Κουρέισι), μια εταιρεία παραγωγής (Working Title, αργότερα το σπίτι του Ρίτσαρντ Κέρτις), έναν διάσημο συνθέτη (Χανς Ζίμερ) και, το πιο εντυπωσιακό, έναν από τους μεγαλύτερους ηθοποιούς όλων των εποχών: Ο Ντάνιελ Ντέι Λιούις, ο οποίος υποδύεται τον Τζόνι, τον πρώην ρατσιστή του Εθνικού Μετώπου που συνεργάζεται (και τα βγάζει πέρα) με τον πρώην συμμαθητή του Ομάρ (Γκόρντον Γουαρνέκι).

Ο Νταν αγαπούσε τον Κλιντ Ίστγουντ» τονίζει ο Κουρέισι. «Του άρεσε το πόσο ακίνητος ήταν ο Κλιντ. Μπορείς να δεις την επιρροή του. Ο Νταν δεν κινείται πολύ»

Η επιρροή από τον Κλιντ Ίστγουντ

Ο «Όμο», όπως τον αποκαλεί ο Τζόνι, όταν του γλείφει το λαιμό δημοσίως ή όταν περιλούζουν ο ένας τον άλλον με σαμπάνια. Είναι γνωστό ότι ο Γκάρι Όλντμαν και ο Τιμ Ροθ ήταν επίσης υποψήφιοι για τον ρόλο του Τζόνι. Ο Φρίαρς προσθέτει ένα πιο απίθανο όνομα στο μείγμα. «Ο Κένεθ Μπράνα ήρθε να με δει», λέει ο 84χρονος σκηνοθέτης. «Μισό δευτερόλεπτο και καταλάβαινες: “λοιπόν, δεν είναι σωστός”. Αλλά μπράβο του που ήθελε να το κάνει».

Ο επικρατέστερος υποψήφιος φαινόταν ξεκάθαρος στο μυαλό του Φρίαρς, και όχι μόνο επειδή ο Ντέι Λιούις απείλησε να του σπάσει τα πόδια αν δεν του έδινε το ρόλο. «Όλα τα κορίτσια είπαν: “Θέλουμε τον Νταν”. Στην οθόνη, είναι μαγνητικά μινιμαλιστικός. Ο Νταν αγαπούσε τον Κλιντ Ίστγουντ» τονίζει ο Κουρέισι.

«Του άρεσε το πόσο ακίνητος ήταν ο Κλιντ. Μπορείς να δεις την επιρροή του. Ο Νταν δεν κινείται πολύ».

«Τότε, καθώς έγραφα, φιλήθηκαν…»

Ο Φρίαρς παρομοίασε κάποτε την ανάγνωση του Ωραίο μου Πλυντήριο με την «ανακάλυψη μιας νέας ηπείρου». Κατά τη συγγραφή του, ο Κουρέισι συνδύασε κομμάτια αυτοβιογραφίας με κινηματογραφικά τροπάρια.

«Ο μπαμπάς μου με είχε φέρει σε επαφή με έναν οικογενειακό φίλο, τον θείο Άντι, ο οποίος διατηρούσε συνεργεία και είχε ακίνητα. Ήταν κάτι σαν απατεώνας. Με πήγαινε σε αυτά τα πλυντήρια που είχε στην ιδιοκτησία του με την ελπίδα ότι θα τα λειτουργούσα για λογαριασμό του. Ήταν απαίσια γ@μημένα μέρη, οι άνθρωποι πυροβολούσαν εκεί μέσα.

»Έτσι σκέφτηκα να γράψω για έναν τύπο που διευθύνει ένα πλυντήριο. Μετά σκέφτηκα: “Λοιπόν, χρειάζεται έναν φίλο”. Θα μπορούσε να είναι μια ταινία με φίλους, όπως Το Κεντρί. Αλλά δεν μπορούσα να το κρατήσω. Τότε, καθώς έγραφα, φιλήθηκαν – και ξαφνικά όλα φάνηκαν πιο στοχευμένα. Τώρα ήταν μια ιστορία αγάπης, καθώς και μια ιστορία για έναν τύπο που μπαίνει στη δουλειά».

Πακιστανός στο νότιο Λονδίνο το 1970

Η ένταση μεταξύ του Ομάρ και του Τζόνι, του πρώην ρατσιστή φίλου του που έγινε εραστής, αντλήθηκε από την εμπειρία του ίδιου του Κουρεϊσί που μεγάλωσε στο νότιο Λονδίνο. «Πολλοί από τους φίλους μου είχαν γίνει σκίνχεντ. Ο καλύτερός μου φίλος εμφανίστηκε στο σπίτι μου μια μέρα με κομμένα μαλλιά, μπότες, πουκάμισο Ben Sherman, όλο τον εξοπλισμό. Ο πατέρας μου παραλίγο να πάθει καρδιακή προσβολή. Είχε περάσει πολύ χρόνο προσπαθώντας να μην τον δείρουν οι σκίνχεντ. Ήταν τρομακτικό να είσαι Πακιστανός στο νότιο Λονδίνο τη δεκαετία του 1970».

Ο θείος του Ομάρ, τον οποίο υποδύεται πληθωρικά ο Σαίντ Τζάφρι, ήταν ομοίως βγαλμένος από τη ζωή. «Βασίστηκε σε έναν φίλο του πατέρα μου: ένα καλό παιδί που είχε μια λευκή ερωμένη». Αυτήν την ερωμένη υποδύθηκε στην ταινία η Σίρλεϊ Ανν Φιλντ, πρωταγωνίστρια του κλασικού Saturday Night and Sunday Morning.

«Ήταν μια γυναίκα με τόση χάρη και κομψότητα», αναστενάζει ο Κουρέισι. «Ο Νταν κι εγώ την ανακρίναμε συνέχεια “Ποιο είναι το πιο διάσημο πρόσωπο με το οποίο έχεις κοιμηθεί;». Είχε κοιμηθεί με τον πρόεδρο Κένεντι. Και με τον Τζορτζ Χάρισον!».

Σαν γουέστερν

Ο Φρίαρς έκανε κάποιες πολύτιμες προτάσεις. «Ο Στίβεν μου είπε: “Κάνε το βρώμικο”», λέει ο Κουρέισι. «Αυτή είναι μια σπουδαία νότα. Το να γράφω για τη φυλή ήταν αρκετά σφιγμένο και πομπώδες. Έβλεπες τους Πακιστανούς ή τους Ινδούς ως μια θυματοποιημένη ομάδα. Και εδώ είχατε αυτές τις επιχειρηματικές, αρκετά βίαιες φιγούρες που έμοιαζαν με νονούς. Μου έλεγε επίσης συνέχεια να το κάνω σαν γουέστερν».

Ο Φρίαρς φαίνεται έκπληκτος: «Αλήθεια;» Ο Κουρέισι απαντά: «Ναι. Ποτέ δεν ήξερα τι σημαίνει αυτό. Νομίζω ότι αυτό που εννοούσε ο Στίβεν είναι ότι πρόκειται για δύο συμμορίες που ετοιμάζονται να πολεμήσουν. Η ομάδα των Πακιστανών και οι λευκοί κακοποιοί. Κάτι έρχεται στο τέλος της διαδρομής».

Η άλλη του σημείωση προς τον Κουρέισι ήταν ότι η ταινία θα έπρεπε να έχει αίσιο τέλος. Γιατί; «Είχαμε ζητήσει από τον κόσμο να επενδύσει τόσα πολλά σε αυτούς τους χαρακτήρες» λέει ο Φρίαρς. «Και ένα θλιβερό τέλος είναι αρκετά εύκολο κατά έναν περίεργο τρόπο. Αυτό εδώ είναι ευτυχισμένο μόνο στα τελευταία 10 δευτερόλεπτα».

Ο Κουρέισι συμφωνεί: «Ναι. Αλλά φεύγεις από τον κινηματογράφο με χαρούμενη διάθεση».

Μια φρικτή εποχή τότε και τώρα

Όταν η ταινία κυκλοφόρησε στο Ηνωμένο Βασίλειο στα τέλη του 1985, η ομοφοβία γινόταν όλο και πιο έντονη και διαδεδομένη στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, καθώς τα κρούσματα του AIDS κλιμακώνονταν. Η νομοθεσία της συντηρητικής κυβέρνησης για το άρθρο 28, που απαγόρευε την «προώθηση» της ομοφυλοφιλίας από τις τοπικές αρχές, απείχε μόλις δύο χρόνια. Η χρονική συγκυρία της επανεμφάνισης της ταινίας σήμερα δεν έχει χαθεί από τον δημιουργό της. «Είναι τόσο δύσκολο να είσαι γκέι τώρα», λέει ο Κουρέισι.

«Υπάρχει όλη αυτή η εχθρότητα απέναντι στα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, οπότε νιώθω σημαντικό που η ταινία κυκλοφορεί ξανά σε αυτόν τον έντονα πολιτικοποιημένο κόσμο όπου το να είσαι γκέι ή τρανς αντικειμενοποιείται συνεχώς. Είναι μια φρικτή εποχή».

Σε συνέντευξή του το 1986 στο περιοδικό Film Comment, ωστόσο, ο Κουρέισι απέρριψε την ιδέα ότι πρόκειται για μια «γκέι ταινία» και χλεύασε την όλη έννοια των κατηγοριών. «Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως γκέι ή μαύρη ευαισθησία», είπε τότε.

Πώς αισθάνεται σήμερα; «Εξακολουθώ να μην θέλω να με βάλουν σε μια κατηγορία. Δεν μου άρεσε όταν οι άνθρωποι με αποκαλούσαν έγχρωμο συγγραφέα, γιατί είμαι κάτι περισσότερο από αυτό».

Η ταινία, επίσης, είναι πολυεπίπεδη. «Έχει να κάνει με την τάξη, τον Θατσερισμό, τη Βρετανία που αναδύεται από τη νέα επιχειρηματική κουλτούρα. Δεν ήθελα να περιορίζεται από τη φυλή ή τη σεξουαλικότητα, και αυτό δεν έχει αλλάξει».

*Η ταινία Ωραίο μου Πλυντήριο προβάλλεται στους κινηματογράφους της Αγγλίας από την 1η Αυγούστου. Οι Φρίαρς, Κουρέισι και Γουαρνάκι θα συμμετάσχουν σε ερωτήσεις και απαντήσεις μετά την προβολή της ταινίας στις 25 Ιουλίου στο φεστιβάλ Cinema Rediscovered στο Μπρίστολ.

*Με στοιχεία από theguardian.com