Πίσω στην εκκίνηση: Οι Βlack Sabbath είναι ο ουροβόρος όφις του Μπέρμινχαμ

Αν είχατε δει την πρώτη συναυλία των Black Sabbath, πιθανότατα να μην είχατε αναγνωρίσει το μεγαλείο τους. Η μπάντα του 1968 έφερε το όνομα The Polka Tulk Blues Band και απαρτιζόταν, εκτός από τα βασικά του μέλη, και από έναν σαξοφωνίστα και έναν κιθαρίστα που έπαιζε με μπουκάλι.

Ένα χρόνο αργότερα, τα μέλη του είχαν μειωθεί σε αριθμό, βρήκαν ένα νέο όνομα και εφηύραν την heavy metal. Λίγες μπάντες είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένες με ένα μουσικό είδος, αλλά οι Black Sabbath έθεσαν τα πρότυπα για όλους, από τους Motörhead και τους AC/DC μέχρι τους Metallica και τους Guns ‘n’ Roses.

«Αν κάποιος έχει ζήσει τον έκλυτο βίο του ροκ εν ρολ… υποθέτω ότι αυτός είμαι εγώ».

Στην πορεία, ο τραγουδιστής Όζι Όσμπορν, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 76 ετών αυτή την εβδομάδα, έγινε μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες του ροκ, με μια συναρπαστική και απρόβλεπτη σκηνική παρουσία και μια σχεδόν μυθική κατανάλωση ναρκωτικών.

«Αν κάποιος έχει ζήσει τον έκλυτο βίο του ροκ εν ρολ», παραδέχτηκε κάποτε, «υποθέτω ότι αυτός είμαι εγώ».

Τα εργατόπαιδα από το Μπέρμινχαμ γράφουν ιστορία

Πώς λοιπόν αυτοί οι τέσσερις μουσικοί της εργατικής τάξης από το Άστον του Μπέρμιγχαμ ξαναέγραψαν τους κανόνες του ροκ;

Σύμφωνα με τον Όσμπορν, ήταν μια ενστικτώδης αντίδραση στα «χίπικα» τραγούδια όπως το San Francisco (Be Sure to Wear Some Flowers In Your Hair) που κατέκλυζαν τα ραδιοκύματα μετά το Summer Of Love του 1967.

«Λουλούδια στα μαλλιά σου; Κάνε μου τη χάρη», έγραψε οργισμένος στην αυτοβιογραφία του το 2010.

«Τα μόνα λουλούδια που έβλεπε κανείς στο Aston ήταν αυτά που έριχνες στο λάκκο μετά το θάνατό σου σε ηλικία 53 ετών, επειδή είχες δουλέψει μέχρι θανάτου».

Σε συνεργασία με τον κιθαρίστα Τόνι Αϊόμι, τον μπασίστα Γκίζερ Μπάτλερ και τον ντράμερ Μπιλ Γουόρντ, η αρχική ιδέα του Όσμπορν ήταν να δώσει μια Brummie (διάλεκτος του Μπέρμινχαμ) πινελιά στον blues ήχο των Fleetwood Mac.

«Κάθε φορά που μια μεγάλη μπάντα ερχόταν στην πόλη, φορτώναμε το φορτηγάκι με όλα τα πράγματά μας και περιμέναμε έξω από τον χώρο της συναυλίας, με την ελπίδα ότι μπορεί να μην εμφανιστούν»

Γράφοντας «μουσική τρόμου»

Το πρώτο όνομα της μπάντας, Polka Tulk, ήταν εμπνευσμένο από μια μάρκα ταλκ που χρησιμοποιούσε η μητέρα του.

Αφού εγκατέλειψαν το σαξόφωνο, μετονόμασαν τη μπάντα σε Earth, έπαιζαν σε όσες συναυλίες μπορούσαν και μάλιστα κατάφερναν να παίξουν και σε μερικές επιπλέον.

«Κάθε φορά που μια μεγάλη μπάντα ερχόταν στην πόλη, φορτώναμε το φορτηγάκι με όλα τα πράγματά μας και περιμέναμε έξω από τον χώρο της συναυλίας, με την ελπίδα ότι μπορεί να μην εμφανιστούν», θυμήθηκε αργότερα ο  Όζι Όσμπορν.

Δούλεψε… αλλά μόνο μία φορά, όταν ζητήθηκε από τη μπάντα να αντικαταστήσει τους Jethro Tull που απουσίαζαν. «Και μετά από αυτό, όλοι οι ατζέντηδες γνώριζαν το όνομά μας», είπε ο Όσμπορν.

Αυτή η ευκαιριακή τάση τους οδήγησε επίσης στον χαρακτηριστικό τους ήχο.

Τυχαία, ο χώρος πρόβας της μπάντας βρισκόταν ακριβώς απέναντι από έναν κινηματογράφο που πρόβαλε ταινίες τρόμου όλη τη νύχτα.

Βλέποντας το κοινό να συρρέει σε αυτές τις προβολές, η μπάντα έβαλε ένα σχέδιο.

«Δεν είναι περίεργο που οι άνθρωποι πληρώνουν για να τρομάξουν; Γιατί δεν αρχίζουμε να γράφουμε μουσική τρόμου;» είπε ο Όζι Όσμπορν στον μουσικό δημοσιογράφο Πιτ Παφίδης το 2005. «Και αυτό ακριβώς συνέβη».

«Δεν είναι περίεργο που οι άνθρωποι πληρώνουν για να τρομάξουν; Γιατί δεν αρχίζουμε να γράφουμε μουσική τρόμου;»

Θάνατος, μαύρη μαγεία και ψυχικές ασθένειες

Οι μουσικοί μεταμορφώθηκαν στην τελική τους μορφή: υιοθέτησαν το όνομα Black Sabbath, από την ομώνυμη ταινία χαμηλού προϋπολογισμού με τον Μπόρις Κάρλοφ, και άρχισαν να γράφουν στίχους που ασχολούνταν με τον θάνατο, τη μαύρη μαγεία και τις ψυχικές ασθένειες.

Για να ταιριάζει με το υλικό, η μουσική έπρεπε να γίνει πιο βαριά. Ο Γουάρντ επιβράδυνε το τέμπο. Ο Αϊόμι αύξησε την ένταση. Ο Όσμπορν ανέπτυξε ένα επιθετικό φωνητικό ουρλιαχτό που φαινόταν πάντα να βρίσκεται στο χείλος της τρέλας.

Ήταν όμως η κιθάρα του Αϊόμι που πραγματικά ξεχώριζε τους Βlack Sabbath. Τα riff του πηδούσαν από τον ενισχυτή και χτυπούσαν το κοινό κατευθείαν στο στήθος με την δύναμη ταύρου.

Ήταν ένας ήχος που ανέπτυξε από ανάγκη.

Και ο Αϊόμι εποίησε… την heavy metal

Όταν ήταν 17 ετών, ο Αϊόμι δούλευε σε ένα εργοστάσιο λαμαρίνας, όταν έχασε τις άκρες των δύο μεσαίων δακτύλων του σε ένα εργατικό ατύχημα.

Αν και οι χειρουργοί προσπάθησαν να τα επανασυνδέσουν, είχαν μαυρίσει μέχρι να φτάσει στο νοσοκομείο. Φαινόταν ότι η καριέρα του στην κιθάρα είχε τελειώσει.

«Οι γιατροί είπαν: ‘Το καλύτερο που μπορείς να κάνεις είναι να τα μαζέψεις, πραγματικά. Βρες άλλη δουλειά, κάνε κάτι άλλο’», έγραψε ο Αϊόμι στην αυτοβιογραφία του, Iron Man.

Αποφασισμένος να τους αποδείξει ότι έκαναν λάθος, έλιωσε ένα μπουκάλι υγρού καθαρισμού για να φτιάξει προστατευτικά δαχτυλίδια για τα δάχτυλά του και χαλάρωσε τις χορδές της κιθάρας του, ώστε να μην χρειάζεται να ασκεί υπερβολική πίεση στο ταστιέρα για να δημιουργήσει μια νότα.

Μετά από μήνες επίπονης εξάσκησης, έμαθε ένα νέο στυλ παιξίματος – χρησιμοποιώντας τα δύο καλά του δάχτυλα για να παίζει συγχορδίες και προσθέτοντας βιμπράτο για να πυκνώσει τον ήχο.

Αυτό το απογυμνωμένο, αποσυντονισμένο «γρύλισμα» έγινε η βάση του heavy metal.

«Δεν είχα ακούσει ποτέ αυτό το στυλ παιξίματος», είπε ο Τομ Άλαν, ο οποίος ήταν μηχανικός ήχου στο ομώνυμο ντεμπούτο άλμπουμ των Sabbath το 1969.

«Δεν μπορούσα να το καταλάβω. Δεν το έπιανα. Δεν είχες ακούσει ποτέ κάτι τέτοιο στο ραδιόφωνο».

Ο δίσκος ήταν ζοφερός και βαρύς – εν μέρει επειδή η μπάντα τον είχε ηχογραφήσει σε μόλις δύο ημέρες, με περιορισμένα οικονομικά μέσα.

Μουσική των «σατανιστών»

Οι κριτικοί δεν ήξεραν τι να σκεφτούν. Γράφοντας στο Rolling Stone, ο Λέστερ Μπανγκς είπε ότι ο δίσκος είχε «προβληθεί ως μια ροκ τελετή γιορτής των σατανιστών ή κάτι τέτοιο… Δεν είναι και τόσο κακοί, αλλά αυτό είναι το μόνο που μπορείς να τους αναγνωρίσεις».

Οι υποτιθέμενες σατανικές εικόνες προκάλεσαν ηθικό πανικό στον mainstream Τύπο, ο οποίος εντάθηκε όταν ανακαλύφθηκε ότι το ομώνυμο κομμάτι του δίσκου περιείχε μια ακολουθία συγχορδιών γνωστή ως Devil’s Interval, η οποία είχε απαγορευτεί από την εκκλησία τον Μεσαίωνα.

Αυτό που δεν συνειδητοποίησε ο Τύπος ήταν ότι το τραγούδι Black Sabbath είχε γραφτεί ως προειδοποίηση για τους κινδύνους του σατανισμού, αφού ο Γουάρντ είχε αποκοιμηθεί διαβάζοντας βιβλία για τον αποκρυφισμό και ξύπνησε για να δει μια κουκουλωμένη φιγούρα όμοια με φάντασμα να στέκεται στο τέλος του κρεβατιού του.

«Με τρόμαξε πάρα πολύ», θυμήθηκε αργότερα.

Όποια και αν είναι η αλήθεια, η διαμάχη πούλησε δίσκους και προσέλκυσε λεγεώνες θαυμαστών.

Μια φορά, η μπάντα επέστρεψε στο ξενοδοχείο της και βρήκε 20 σατανιστές ντυμένους στα μαύρα να κρατούν κεριά και να ψάλλουν έξω από το δωμάτιό τους. Για να τους ξεφορτωθεί, ο Όσμπορν έσβησε τις φλόγες και τραγούδησε το «Happy Birthday».

Ωστόσο, οι Sabbath αξιοποίησαν τη φήμη τους, γράφοντας πιο σκοτεινό υλικό και αποκτώντας τη φήμη των ταραχοποιών καθώς προχωρούσαν τα 70s.

«Θέλεις να τους δεις να καίγονται»

Η μουσική τους όμως δεν ήταν ποτέ τόσο απλή ή μονότονη όσο υποδείκνυε η εικόνα τους. Το δεύτερο άλμπουμ τους, Paranoid, σηματοδότησε ένα τεράστιο άλμα στην σύνθεση τραγουδιών, από τον ενστικτώδη αντιπολεμικό ύμνο War Pigs, μέχρι την ανατριχιαστική ένταση του ομώνυμου κομματιού, περνώντας από την επιστημονική φαντασία τρόμου του Iron Man και την φάντασματική μπαλάντα του Planet Caravan.

Συνέχισαν με τον ίδιο ρυθμό στο Master of Reality του 1971, με τον Όσμπορν να περιγράφει το Children Of The Grave ως «το πιο γ*μάτο τραγούδι που έχουμε ηχογραφήσει ποτέ».

Το Vol 4, που κυκλοφόρησε το 1972, μερικές φορές παραβλέπεται λόγω της έλλειψης ενός μεγάλου ραδιοφωνικού single, αλλά περιέχει επίσης μερικά από τα καλύτερα και πιο ποικίλα κομμάτια της μπάντας.

Το Snowblind καταγράφει την πτώση τους στην κατάχρηση ναρκωτικών με ένα βαθύ κιθαριστικό riff, ενώ το St Vitus’ Dance είναι μια εκπληκτικά τρυφερή συμβουλή σε έναν φίλο με ραγισμένη καρδιά και το Laguna Sunrise είναι ένα βουκολικό ορχηστρικό κομμάτι.

Το Sabbath Bloody Sabbath, από την άλλη, γράφτηκε ως μια οργισμένη κριτική της μουσικής βιομηχανίας που τους είχε ξεγράψει.

«Οι άνθρωποι που σε έχουν καταστρέψει / Θέλεις να τους δεις να καίγονται».

Οι ανεξίτηλοι Βlack Sabbath

Μετά από 55 χρόνια και εκατοντάδες μιμητές, ο αποκαλυπτικός σοκ του ήχου των Sabbath έχει εξασθενήσει. Πώς αλλιώς εξηγείτε την εμφάνιση των Όσμπορν και Αϊόμι στο Golden Jubilee της Βασίλισσας Ελισάβετ Β’ το 2002, όπου ερμήνευσαν το Paranoid;

Αλλά η δύναμη αυτών των τραγουδιών, από τα εκρηκτικά riff του Αϊόμι μέχρι τα επίμονα φωνητικά του Όσμπορν, είναι ανεξίτηλη.

Όταν εισήγαγε τους Black Sabbath στο Rock and Roll Hall of Fame, ο Λαρς Ούλριχ των Metallica είπε: «Αν δεν υπήρχαν οι Black Sabbath, το hard rock και το heavy metal θα είχαν πολύ διαφορετική μορφή».

«Όταν πρόκειται για τον ορισμό ενός είδους μουσικής στον κόσμο της heavy metal», είπε, «οι Sabbath είναι μοναδικοί».

Γράφοντας μετά την προτελευταία αποχαιρετιστήρια συναυλία του συγκροτήματος το 2017, ο Όσμπορν είπε ότι ένιωθε ταπεινός από την αναγνώριση.

«Ποτέ δεν ονειρεύτηκα ότι θα βρισκόμασταν εδώ 49 χρόνια μετά», είπε.

«Αλλά όταν το σκέφτομαι, το καλύτερο πράγμα στο να είμαι μέλος των Black Sabbath μετά από όλα αυτά τα χρόνια είναι ότι η μουσική έχει αντέξει».

Στην τελευταία του συναυλία, στο Μπέρμινχαμ, η θρυλική μπάντα έκλεισε με τον Όζι να καλεί το πλήθος θαυμαστών να πουν για μια «τελευταία φορά» το επικό Paranoid μαζί του.

Η ιστορία του Όζι, όπως φανερώνει και το όνομα της ύστατης περιοδείας του, «Back to the Beginning», είναι μια αυλαία που άνοιξε κι έπεσε στο Μπέρμινχαμ.