Η Μαρία και η Κάλλας – Θύμα συστηματικής κακοποίησης ή τελειομανής ντίβα που όρισε τη ζωή της;

Είναι δύσκολο για τον σύγχρονο αναγνώστη να εκτιμήσει πόσο διάσημη ήταν η Μαρία Κάλλας στην ακμή της. Μόνο ο Παβαρότι, ίσως, την πλησιάζει ως αστέρας της όπερας που ξεπέρασε τα όρια της κλασικής μουσικής, φτάνοντας στη δόξα των ταμπλόιντ.

Ωστόσο, η ιστορία της Κάλλας συνδυάζει στοιχεία από τη σωματική μεταμόρφωση της Αντέλ, τα πρωτοσέλιδα ειδύλλια της Τέιλορ Σουίφτ και το τραγικό τέλος της Έιμι Γουάινχαουζ σημειώνουν οι The Times.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 μέχρι τον θάνατό της το 1977, η Κάλλας βρισκόταν συχνά στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων. Ακόμη και σήμερα, σχεδόν πέντε δεκαετίες μετά τον θάνατό της, παραμένει η κλασική καλλιτέχνις με τις περισσότερες πωλήσεις της Warner Bros.

H αλήθεια είναι πως οι βιογραφίες της Κάλλας είναι σχεδόν τόσες όσες και της σχεδόν σύγχρονής της, Μέριλιν Μονρόε, με την οποία μοιράστηκαν τη σκηνή στη συναυλία για τα γενέθλια του Προέδρου Κένεντι το 1962.

Η πιο αμφιλεγόμενη ωστόσο βιογραφία της ντίβας είναι αυτή της Λίντσεϊ Σπενς με τίτλο Cast a Diva: The Hidden Life of Maria Callas που υπερασπίζεται ότι «ενδιαφέρεται όχι για την Κάλλας τη ντίβα αλλά για τη Μαρία τη γυναίκα».

Η Σπενς, της οποίας τα προηγούμενα βιβλία περιλαμβάνουν τον The Mitford Girls’ Guide to Life, έχει κάνει μια αξιόλογη δουλειά για να καλύψει ορισμένα κενά στην περιβόητα αναξιόπιστη ιστορία της Κάλλας.

Σπάνια φωτογραφία από το 1939, μόλις λίγους μήνες πριν η Ελλάδα βυθιστεί στη δίνη του πολέμου, απαθανατίζει τη Μαρία, τότε δεκαεξάχρονη, σε μια στιγμή φευγαλέας κανονικότητας. Η εικόνα, η οποία προέρχεται από το Fonds de Dotation Maria Callas, δείχνει τη νεαρή Κάλλας (κάτω αριστερά) να ποζάρει με συμμαθητές της σε μια παραλία της Ελλάδας

Παρότι μια από τις πιο διάσημες Ελληνίδες του 20ού αιώνα, η Κάλλας γεννήθηκε στο Μανχάταν όπου και έζησε μέχρι τα 13 της. Τότε, η Λίτσα, μια υπερβολικά φιλόδοξη μητέρα, αποφάσισε να εγκαταλείψει τον «απογοητευτικό» φαρμακοποιό σύζυγό της και να επιστρέψει στην Αθήνα το 1937, μόλις δύο χρόνια πριν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος κατακλύσει τη χώρα, για να ξεκινήσει την καριέρα της μικρότερης κόρης της στην όπερα.

Η Σπενς υπερασπίζεται στις σελίδες της πως η μητέρα της Κάλλας, η Λίτσα, είχε οριακή διαταραχή προσωπικότητας, και καθιστά σαφές ότι η Κάλλας πέρασε όλη της τη ζωή αναζητώντας την άνευ όρων αγάπη που η μητέρα της αδυνατούσε να της δώσει.

Η Κάλλας, η οποία προοριζόταν να είναι ο γιος που θα αντικαθιστούσε τον αδελφό της που είχε πεθάνει από μηνιγγίτιδα 18 μήνες νωρίτερα, αντιμετώπισε την απόρριψη της μητέρας της, η οποία αρνήθηκε να την κοιτάξει για τέσσερις ημέρες όταν έμαθε ότι είχε γεννήσει κόρη.

Μαρία Κάλλας, Τίνα Ωνάση και Κλημεντίνη Τσώρτσιλ στους Δελφούς

Η αφήγηση της Σπενς περιγράφει τη ζωή της Κάλλας ως ένα ανελέητο πινγκ-πονγκ καθώς η ντίβα μπαινόβγαινε από τη μία καταχρηστική σχέση στην άλλη.

Η ασταθής, χειριστική μητέρα και ο απών πατέρας αντικαταστάθηκαν το 1949 από τον σύζυγό της, Τζοβάνι Μπατίστα Μενεγκίνι, έναν επιχειρηματία 30 χρόνια μεγαλύτερό της, ο οποίος αφιέρωσε τα χρόνια του γάμου τους στο να κερδίζει χρήματα εις βάρος της.

Ακολούθησε η σχέση της με τον Αριστοτέλη Ωνάση. Το 1959, ο εφοπλιστής τους προσκάλεσε, μαζί με τη σύζυγό του, Τίνα, τον Ουίνστον και την Κλημεντίνη Τσώρτσιλ, στη θαλαμηγό του, αυτή όπου τα έπιπλα ήταν ταπετσαρισμένα με όρχεις φάλαινας.

Μέχρι το τέλος της κρουαζιέρας, η Κάλλας και ο Ωνάσης ήταν εραστές, τερματίζοντας τους γάμους τους. Η Κάλλας αργότερα είπε ότι ο Ωνάσης ήταν ο πρώτος άντρας που την ικανοποίησε σωματικά.

Για εννέα χρόνια, ο Ωνάσης κυριάρχησε στη ζωή της Κάλλας, υπονομεύοντας την αυτοπεποίθησή της, κάνοντάς την να κόψει κοντά τα μαλλιά της και επικρίνοντας την εμφάνισή της.

Στην κορυφή της δόξας αλλά και λίγο πριν την καταστροφή. Η Μαρία Κάλλας δειπνεί στο θρυλικό εστιατόριο Maxim’s στο Παρίσι με τον Αριστοτέλη Ωνάση, τη Μαρί-Ελέν ντε Ροτσίλντ και το Βαρόνο Αλέξις ντε Ρεντέ / Fonds de Dotation Maria Callas

Θεωρούσε την όπερα βαρετή και αποκαλούσε τη φωνή της «σφυρίχτρα». Ήταν διαρκώς άπιστος, κάτι που η Κάλλας αγνοούσε μέχρι τη στιγμή που την πρόδωσε με κάθε επισημότητα, όταν παντρεύτηκε την Τζάκι Κένεντι, μια γυναίκα ακόμη πιο αδύνατη και πιο διάσημη από εκείνη.

Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι ο Ωνάσης ενδέχεται να την ανάγκασε να κάνει έκτρωση στο παιδί που εκείνη τόσο απεγνωσμένα ήθελε.

Μετά τον θάνατο του Ωνάση το 1975, η Κάλλας, με τη φωνή της ήδη πρόωρα κατεστραμμένη από την υπερβολική χρήση σε νεαρή ηλικία, έζησε μια ύπαρξη στο λησμονημένο λυκόφως, εξαρτημένη από βενζοδιαζεπίνε, βλέποντας τηλεόραση και κλαίγοντας ακούγοντας τις παλιές της ηχογραφήσεις. Πέθανε δύο χρόνια αργότερα, μόλις στα 53 της.

Ενώ όλα αυτά τα στοιχεία στη βιογραφία είναι αναμφίβολα αληθινά, η Κάλλας ήταν κάτι περισσότερο από το θύμα που παρουσιάζεται στο βιβλίο της Σπενς σημειώνει η Ντέιζι Γκούτγουιν.

Η Μαρία Κάλλας ποζάρει ως Βιολέτα στην όπερα La Traviata του Βέρντι σε ένα πορτρέτο του 1951. Η αρχή της αδιαπραγμάτευτης κυριαρχίας της ως καλλιτέχνιδα, όταν η Μαρία έδινε τη θέση της στην Κάλλας, την τελειομανή και αδυσώπητη ντίβα, είχε ξεκινήσει.

Πέρα από τη γυναίκα-θύμα, ήταν η αποφασισμένη ντίβα που είπε αντίο στη μητέρα της στην ηλικία των 30 και δεν την ξαναείδε ποτέ. Παντρεύτηκε έναν μεγαλύτερο άνδρα γνωρίζοντας ότι θα υποστήριζε την καριέρα της και τον εγκατέλειψε για έναν δισεκατομμυριούχο όταν έγινε σαφές ότι η φωνή της δεν ήταν πλέον η παντοδύναμη.

Αυτό που ενδεχομένως λείπει από τη βιογραφία που συνεχίζει να προκαλεί αντιδράσεις είναι η αποτύπωση στις σελίδες μιας Κάλλας απόλυτα αφοσιωμένης και αδυσώπητης στην επιδίωξή της να γίνει η καλύτερη στην Τέχνη της.

Η Κάλλας ήταν η νεαρή τραγουδίστρια που είχε την αυτοπεποίθηση να απορρίψει μια προσφορά από τη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης (Met), που θα καθόριζε την καριέρα της, επειδή δεν της προσέφεραν τον ρόλο που ήθελε.

Μέσω του ταλέντου, της αποφασιστικότητας και του χάρισματός της, μεταμόρφωσε τον εαυτό της από μια «χοντροκομμένη» έφηβη στη ντίβα με τα μάτια γάτας που ήταν τόσο καλή στην εμφάνιση όσο και στο τραγούδι.

Η Σπενς υποστηρίζει ότι η Κάλλας είχε διατροφικές διαταραχές — κάτι που είναι πιθανότατα αλήθεια — αλλά η απώλεια βάρους ήταν επίσης μια έξυπνη κίνηση για την καριέρα της.

Και ναι, ο Ωνάσης της φέρθηκε επαίσχυντα, αλλά της αγόρασε ένα διαμέρισμα στο Παρίσι, και ίσως η οδύνη που την σκότωσε δεν ήταν η απώλειά του, αλλά η απώλεια της υπερδύναμής της: της φωνής της.

Το βιβλίο της Σπενς είναι εξαιρετικά ευανάγνωστο και έχει ερευνηθεί σε βάθος, όμως, στο βωμό της κακοποιμένης Μαρίας, παραλείπει τη δύναμη και την πρωτοβουλία της Κάλλας που συχνά είχε το βλέμμα που σκοτώνει κάθε εχθρό. Η Μαρία η γυναίκα και η Κάλλας η καλλιτέχνις είναι αδιαχώριστες.

Όπως σημειώνουν οι The Times είναι μάλλον ατυχές που το βιβλίο αυτό δεν είχε την επιμέλεια που έπρεπε καθώς είναι γεμάτο λάθη -σε ένα από αυτά η παραγωγή της Τραβιάτα του Βισκόντι τοποθετείται στα τέλη του 18ου αντί του 19ου αιώνα. Λάθη που η ψυχαναγκαστική και σχολαστική Κάλλας δεν θα είχε ανεχθεί με τίποτα.