Η μητροπολιτικότητα της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης

Η ανάγκη για ενίσχυση της μητροπολιτικής διακυβέρνησης στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, με αιχμή την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, επανέρχεται δυναμικά στον δημόσιο διάλογο, με επίκεντρο την προοπτική η μητροπολιτικότητα να αποκτήσει θεσμικό αποτύπωμα στον Α’ Βαθμό της Αυτοδιοίκησης.

Η συζήτηση αυτή δεν αποσκοπεί στην αμφισβήτηση υφιστάμενων θεσμών, αλλά στην αναζήτηση ενός πιο λειτουργικού μοντέλου που θα απαντά στις σύγχρονες ανάγκες των μητροπολιτικών συγκροτημάτων, ενώ προκύπτει ως αναγκαιότητα η ενίσχυση της επιχειρησιακής ικανότητας των Δήμων σε θέματα υπερτοπικού χαρακτήρα, όπου η εγγύτητα του πολίτη στη διοίκηση μπορεί να προσδώσει ταχύτητα, αποτελεσματικότητα και λογοδοσία.

Μητροπολιτικές λειτουργίες με τοπική εφαρμογή

Στο επίκεντρο του διαλόγου βρίσκεται η ιδέα ότι ζητήματα μητροπολιτικής φύσης – όπως η διαχείριση του περιβάλλοντος, του κυκλοφοριακού, των δημόσιων χώρων, των συγκοινωνιών, των διαδημοτικών υποδομών και της αστικής κινητικότητας – θα μπορούσαν να ασκούνται μέσα από θεσμικά όργανα του Α’ Βαθμού. Αυτό προϋποθέτει σαφή μεταφορά αρμοδιοτήτων και αντίστοιχων πόρων φυσικά, ώστε να διασφαλιστεί η επιτυχημένη εφαρμογή ενός μοντέλου μητροπολιτικής διακυβέρνησης που στηρίζεται στις αρχές της εγγύτητας, της διαφάνειας και της πολυεπίπεδης συνεργασίας.

Αναφορικά με την Αττική και τη Θεσσαλονίκη, προτείνεται η δυνατότητα των Δήμων να συμμετέχουν ενεργά:

• στη γνωμοδότηση για την επικαιροποίηση των Ρυθμιστικών Σχεδίων,
• στη διαχείριση διαδημοτικών χώρων πρασίνου και την υποστήριξη ορεινών όγκων μέσω υφιστάμενων Συνδέσμων,
• στην έγκριση περιβαλλοντικών όρων για έργα διαδημοτικής εμβέλειας,
• στη διασύνδεση δημοτικών συγκοινωνιών με τα στρατηγικά σχέδια φορέων όπως ο ΟΑΣΑ,
• στην εποπτεία θεσμών όπως οι λαϊκές αγορές,
• καθώς και στον συντονισμό δράσεων καθαριότητας και συντήρησης διαδημοτικών οδικών αξόνων.

Μοντέλα συνέργειας από το εξωτερικό

Ανάλογες προσεγγίσεις σύμφωνα με πληροφορίες έχουν υιοθετηθεί διεθνώς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Τορόντο του Καναδά, όπου καθιερώθηκε ένας ενιαίος μητροπολιτικός δήμος, αποτέλεσμα της ανάγκης συντονισμένης διαχείρισης σε ζητήματα όπως οι μεταφορές, το περιβάλλον και οι πολεοδομικές πολιτικές. Η επιτυχία του συγκεκριμένου μοντέλου δεν εδράστηκε στην κατάργηση επιπέδων διοίκησης, αλλά στη σαφή κατανομή ρόλων και τη θεσμική συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων.

Ο ρόλος της Πολιτείας και των θεσμών

Η προώθηση ενός τέτοιου μοντέλου στη χώρα μας δεν είναι μονομερής. Αντίθετα, προϋποθέτει θεσμικό διάλογο, συναίνεση και νομοθετική πρόβλεψη που θα διασφαλίζει τη συμπληρωματικότητα των επιπέδων διοίκησης.. Η ανάδειξη της μητροπολιτικότητας στον Α’ Βαθμό της Αυτοδιοίκησης σύμφωνα με απόψεις που έχουν εκφραστεί, μπορεί να ενισχύει τον θεσμικό χάρτη της Πολιτείας, καθιστώντας τη διοίκηση πιο αποτελεσματική και τους πολίτες πιο ενεργούς.

Η πρόκληση των μεγάλων αστικών συγκροτημάτων απαιτεί λειτουργικές απαντήσεις. Η μητροπολιτικότητα στον Α’ Βαθμό της Αυτοδιοίκησης θα αποτελούσε μια πρόταση, που υπό προϋποθέσεις (πόροι-αρμοδιότητες-προσωπικό) θα ήταν σε θέση να ανταποκριθεί στις ανάγκες της εποχής, χωρίς να υποκαθιστά φυσικά τον θεσμικό ρόλο των Περιφερειών. Αντιθέτως, μέσα από τη συνεργασία, μπορεί να διαμορφώσει ένα νέο πρότυπο αστικής διακυβέρνησης, με έμφαση στη βιωσιμότητα, την κοινωνική συνοχή και την τοπική ανάπτυξη.