Πέθανε ο Τζέιμς Γουότσον, ο επιστήμονας που ανακάλυψε τη διπλή έλικα του DNA

Ο Τζέιμς Γουότσον, που ανακάλυψε τη διπλή έλικα του DNA, πέθανε σε ηλικία 97 ετών. Ήταν Αμερικανός μοριακός βιολόγος. Το 1962 βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ιατρικής ή Φυσιολογίας, μαζί με τον Φράνσις Κρικ, για ανακάλυψη της δομής του DNA και τη σημασία του στη μεταφορά πληροφοριών στα ζωντανά συστήματα.

Αποκάλυψε τον τρόπο λειτουργίας των γονιδίων και ήταν ο πατέρας της μοριακής βιολογίας και της εξελικτικής φυλογενετικής.

Ο θάνατός του επιβεβαιώθηκε από το Εργαστήριο Cold Spring Harbor στο Λονγκ Άιλαντ, όπου εργάστηκε για πολλά χρόνια.  Οι New York Times ανέφεραν ότι ο Γουάτσον πέθανε αυτή την εβδομάδα σε ένα άσυλο στο Λονγκ Άιλαντ.

Στα τελευταία του χρόνια, η φήμη του Γουάτσον αμαυρώθηκε από σχόλια σχετικά με τη γενετική και τη φυλή, τα οποία τον οδήγησαν στον αποκλεισμό του από το επιστημονικό κατεστημένο.

«Τρομερό παιδί»

Ακόμα και ως νεότερος, ο Τζέιμς Γουότσον ήταν γνωστός τόσο για τα γραπτά του και για την προσωπικότητά του. Πολλές φορές είχε χαρακτηριστεί «τρομακτικά απαίσιος», καθώς δεν φοβήθηκε να χρησιμοποιήσει τα δεδομένα άλλου επιστήμονα για να προωθήσει τη δική του καριέρα.

Τα απομνημονεύματά του του 1968, «Η Διπλή Έλικα», ήταν μια τολμηρή, χωρίς περιστροφές αφήγηση για το πώς αυτός και ο Βρετανός φυσικός Φράνσις Κρικ ήταν οι πρώτοι που προσδιόρισαν το τρισδιάστατο σχήμα του DNA. Το επίτευγμα αυτό χάρισε στο δίδυμο ένα μερίδιο του βραβείου Νόμπελ Ιατρικής του 1962 και τελικά θα οδηγούσε στη γενετική μηχανική, τη γονιδιακή θεραπεία και άλλες ιατρικές και τεχνολογίες που βασίζονται στο DNA.

Εκμεταλλευόμενος τη δουλειά άλλων

Ο Κρικ παραπονέθηκε ότι το βιβλίο «παραβίασε κατάφωρα την ιδιωτικότητά μου». Ένας άλλος συνάδελφος, ο Μόρις Γουίλκινς, διαμαρτυρήθηκε για αυτό που ο ίδιος αποκάλεσε «διαστρεβλωμένη και δυσμενή εικόνα των επιστημόνων». Εκτίμησε ότι ο Τζέιμς Γουότσον παρουσίαζε τους επιστήμονες ως φιλόδοξους μηχανορράφους που είναι πρόθυμοι να εξαπατήσουν συναδέλφους και ανταγωνιστές προκειμένου να κάνουν μια ανακάλυψη.

Οι Γουότσον και Κρικ, οι οποίοι έκαναν την έρευνά τους στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ στην Αγγλία, δέχτηκαν έντονη κριτική για τη χρήση ακατέργαστων δεδομένων που συνέλεξε η κρυσταλλογράφος ακτίνων Χ Ρόζαλιντ Φράνκλιν για να κατασκευάσουν το μοντέλο DNA τους – ως δύο αλληλένδετες σκάλες. Διότι δεν αναγνώρισαν πλήρως τη συμβολή της. Όπως το έθεσε ο Τζέιμς Γουάτσον στο βιβλίο του, η επιστημονική έρευνα αισθάνεται «τις αντιφατικές έλξεις της φιλοδοξίας και της αίσθησης του δίκαιου παιχνιδιού».

Ρατσιστικές θέσεις

Το 2007, ο Γουάτσον προκάλεσε και πάλι σφοδρές αντιδράσεις. Δήλωσε στους Times του Λονδίνου ότι πίστευε ότι οι δοκιμές έδειχναν ότι η νοημοσύνη των Αφρικανών «δεν ήταν πραγματικά… η ίδια με τη δική μας».

Κατηγορήθηκε για προώθηση ρατσιστικών θεωριών, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να αποσυρθεί από τη θέση του πρύτανη του Εργαστηρίου Cold Spring Harbor (CSHL) της Νέας Υόρκης.

Αν και ζήτησε συγγνώμη, το 2019 έκανε παρόμοια σχόλια σε ένα ντοκιμαντέρ. Αποκάλεσε τη διαφορετική φυλετική κατάταξη στα τεστ IQ -που αποδίδεται από τους περισσότερους επιστήμονες σε περιβαλλοντικούς παράγοντες- «γενετική».

Το 1997 σε συνέντευξή του στην Corriere della Sera ισχυρίστηκε ότι είναι δικαίωμα των γυναικών να κάνουν άμβλωση εάν προκύπτει από γενετική ανάλυση του εμβρύου ότι το παιδί έχει προδιάθεση ομοφυλοφιλίας. Όλα αυτά είχαν αποτέλεσμα να κατηγορηθεί για ρατσισμό, σεξισμό και ομοφοβία.

«Δεν ήξερε τι να κάνει με τη ζωή του»

Ο Γουάτσον και ο Κρικ ακολούθησαν χωριστούς δρόμους μετά την έρευνά τους στο DNA. Ο Τζέιμς Γουάτσον ήταν μόνο 25 ετών τότε. Παρά το γεγονός ότι δεν έκανε ποτέ άλλη επιστημονική ανακάλυψη αυτού του επιπέδου, παρέμεινε ισχυρός στον επιστημονικό χώρο.

«Έπρεπε να καταλάβει τι να κάνει με τη ζωή του αφού πέτυχε αυτό που έκανε σε τόσο νεαρή ηλικία», δήλωσε στο Reuters σε μια συνέντευξη του 2012 ο βιολόγος Μαρκ Πτάσνε. Είχε γνωρίσει τονν Γουάτσον τη δεκαετία του 1960 και παρέμεινε φίλος του. «Βρήκε πώς να κάνει πράγματα που έπαιζαν με τη δύναμή του».

Ο Γουάτσον εντάχθηκε στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ το 1956. Και άλλαξε την εικόνα της επιστημονικής κοινότητας για το ήταν η μοριακή βιολογία.

Αλληλούχησε το DNA του

Το 1990, ο Τζέιμς Γουότσον διορίστηκε επικεφαλής του Προγράμματος Ανθρώπινου Γονιδιώματος, του οποίου ο στόχος ήταν να προσδιορίσει τη σειρά των 3 δισεκατομμυρίων χημικών μονάδων που αποτελούν το πλήρες DNA των ανθρώπων. Όταν τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας, τα οποία χρηματοδότησαν το έργο, αποφάσισαν να ζητήσουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας για ορισμένες αλληλουχίες DNA, ο Watson επιτέθηκε στον διευθυντή των NIH και παραιτήθηκε. Υποστήριξε ότι η γνώση του γονιδιώματος θα πρέπει να παραμείνει δημόσια.

Το 2007 έγινε ο δεύτερος άνθρωπος στον κόσμο που ολοκλήρωσε την πλήρη αλληλούχιση του γονιδιώματός του. Έκανε το αποτέλεσμα δημόσια διαθέσιμο, υποστηρίζοντας ότι οι ανησυχίες για το «γενετικό απόρρητο» ήταν υπερβολικές. Ωστόσο, είπε, έκανε μια εξαίρεση λέγοντας ότι δεν ήθελε να μάθει αν είχε ένα γονίδιο που σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο νόσου Αλτσχάιμερ.

Ο ίδιος έλεγε ότι η ανακάλυψη της διπλής έλικας του DNA δεν ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμά του. «Θα την ανακάλυπτε κάποιος σε ένα-δυο χρόνια». Πίστευε ότι ήταν τα βιβλία του.

«Οι ήρωές μου δεν ήταν ποτέ επιστήμονες», είπε. «Ήταν ο Γκράχαμ Γκριν και ο Κρίστοφερ Ίσεργουντ -καλοί συγγραφείς».

Στήριξε γυναίκες επιστήμονες

Αν και συχνά υποτιμούσε τις γυναίκες σε δημόσιες δηλώσεις και καυχιόταν ότι κυνηγούσε «παπαρούνες», είχε ενθαρρύνει πολλές γυναίκες επιστήμονες. Μεταξύ αυτών η βιολόγος Νάνσι Χόπκινς του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης.

«Σίγουρα δεν θα μπορούσα να έχω μια καριέρα στην επιστήμη χωρίς την υποστήριξή του», είπε η Χόπκινς, η οποία μιλάει ανοιχτά για την προκατάληψη κατά των γυναικών στην επιστήμη. «Ο Τζιμ με υποστήριξε πάρα πολύ εμένα και άλλες γυναίκες. Είναι περίεργο να το συνειδητοποιείς».

• Με στοιχεία από το Reuters