Για πρώτη φορά, μελέτη αποδίδει σειρά καυσώνων σε συγκεκριμένες εταιρείες ορυκτών καυσίμων

Εδώ και περίπου 20 χρόνια, οι κλιματολόγοι υπολογίζουν πώς η κλιματική αλλαγή αυξάνει την πιθανότητα για συγκεκριμένα ακραία καιρικά φαινόμενα. Τώρα, μια νέα μελέτη ακολουθεί την αλυσίδα των ευθυνών μέχρι τους παραγωγούς ορυκτών καυσίμων.

Οι εκπομπές άνθρακα 180 εταιρειών και κρατικών φορέων έκαναν πιο πιθανά και τα 213 κύματα καύσωνα που εξετάστηκαν την περίοδο 2000-2023, εκτιμά η ανάλυση που δημοσιεύεται στο Nature.

Από τους καύσωνες αυτούς, οι 55 θα ήταν «πρακτικά αδύνατο» να συμβούν χωρίς την κλιματική αλλαγή, η οποία αύξησε την πιθανότητα κατά περισσότερο από 10.000 φορές.

Τα ευρήματα αναμένεται τώρα να χρησιμοποιηθούν ως πειστήρια σε προσφυγές κατά εταιρειών και κυβερνήσεων για τις ευθύνες τους στην παγκόσμια θέρμανση.

Ήδη, οι πολιτείες του Βερμόντ και της Νέας Υόρκης έχουν περάσει νόμο που θεωρεί τις εταιρείες υδρογονανθράκων υπεύθυνες για φυσικές καταστροφές που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, ενώ μια κομητεία του Όρεγκον έχει υποβάλει αξιώνει αποζημίωση 52 δισ. δολαρίων από πετρελαϊκές εταιρείες για τον μεγάλο καύσωνα που έπληξε τις βορειοδυτικές ΗΠΑ το 2021.

«Ως επιστήμονας, δεν μπορώ να αποδώσω νομική ευθύνη για αυτά τα συμβάντα [καυσώνων]» διευκρίνισε στον δικτυακό τόπο του Nature ο Γιαν Κουίλκεϊλ του Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας στη Ζυρίχη (ETH Zurich), μέλος της ερευνητικής ομάδας. «Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι καθένας από αυτούς τους μεγάλους ρυπαντές επιτείνει τους καύσωνες, κάνοντάς τους πιο έντονους και πιο πιθανούς» είπε.

Οι 180 ρυπαντές που εξετάζει η μελέτη -εισηγμένες και κρατικές εταιρείες ορυκτών καυσίμων, καθώς και αρκετά κράτη για τα οποία υπήρχαν διαθέσιμα δεδομένα παραγωγής υδρογονανθράκων- ευθύνονται από κοινού για το 57% του διοξειδίου του άνθρακα που απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα από το 1850 έως το 2023, διαπιστώνει η μελέτη.

Τα ευρήματα δείχνουν ότι ένας μικρός αριθμός εταιρειών και κρατικών οντοτήτων «ευθύνεται για μεγάλο ποσοστό των εκπομπών» σχολίασε στο Associated Press η Σόνια Σενεβιράντε του ETH Zurich, επίσης μέλος της ερευνητικής ομάδας.

«Πολλοί από αυτούς τους καύσωνες είχαν πολύ σοβαρές συνέπειες» επισήμανε η ερευνήτρια, αναφέροντας ως παράδειγμα τον καύσωνα που προκάλεσε περίπου 60.000 θανάτους στην Ευρώπη το καλοκαίρι του 2022.

Δεκάδες χιλιάδες Ευρωπαίοι πέθαναν από ζέστη το καλοκαίρι του 2022 (Reuters)

Η επιστήμη στα δικαστήρια

Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε υπολογιστικά μοντέλα του παγκόσμιου κλίματος για να παρακολουθήσει τις θερμοκρασιακές τάσεις σε έναν κόσμο με ή χωρίς την κλιματική αλλαγή. Στη συνέχεια εκτίμησε την πιθανή επίπτωση της ανθρωπογενούς παγκόσμιας θέρμανση στους καύσωνες, τους οποίους απέδωσε τελικά στις εκπομπές καθενός από τους μεγάλους ρυπαντές.

«Είναι μια συστηματική προσέγγοση απόδοσης που μας φέρνει στο επόμενο επίπεδο καθορισμού μιας αλυσίδας ευθύνης» σχολίασε στο Nature o Κάρστεν Χόστεϊν, κλιματολόγος του Πανεπιστημίου της Λειψίας που δεν συμμετείχε στη μελέτη. «Σίγουρα έχουμε τη δυνατότητα να αποδώσουμε ευθύνες και σίγουρα θα πρέπει να το κάνουμε» είπε.

Ωστόσο τα ευρήματα της μελέτης πάσχουν από σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας, εν μέρει επειδή οι ακραίοι καύσωνες είναι σχετικά σπάνιοι. Για παράδειγμα, η ανάλυση εκτιμά ότι οι εκπομπές της πετρελαϊκής εταιρείας ExxonMobil μπορεί να αύξησαν κατά 10.000 φορές την πιθανότητα του μεγάλου καύσωνα στις βορειοδυτικές ακτές των ΗΠΑ το 2021. Το εύρος της εκτίμησης είναι όμως μεγάλο και στο κατώτερο επίπεδο η εταιρεία αύξησε την πιθανότητα του καύσωνα κατά μόλις 19%.

Η αβεβαιότητα αυτή περιπλέκει τις νομικές διαστάσεις του ζητήματος. Ένα ερώτημα που αναπόφευκτα θα απασχολήσει τα δικαστήρια είναι το κατά πόσο έχει νόημα να κατηγορούνται οι εταιρείες ενέργειας για την κλιματική αλλαγή. Στο κάτω-κάτω, οι εταιρείες αυτές λειτουργούν νόμιμα, επιδοτούνται από κυβερνήσεις και προσφέρουν ενέργεια σε όλη την οικονομία. Οι εκπομπές άνθρακα, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει, δεν προέρχονται από τους ίδιους τους παραγωγούς αλλά από τους πελάτες που καίνε ορυκτά καύσιμα.

Υπάρχει όμως και αντίλογος, επισήμανε στο Nature η Τζέσικα Ουέντζ, νομικός του Πανεπιστημίου Κολούμπια. Όπως λέει, πολλές από τις κλιματικές προσφυγές που έχουν υποβληθεί στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων, όπως έκαναν παλαιότερα και οι καπνοβιομηχανίες, γνώριζαν αλλά αποσιώπησαν τους κινδύνους των προϊόντων τους,

«Παραπλάνησαν το κοινό» είπε η Ουέντζ. «Αυτή είναι η βάση για την απόδοση νομικών ευθυνών».

Την ίδια γνώμη εξέφρασε ο Κρίστοφερ Κάλαχαν, ερευνητής του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα στο Μπλούμιγκτον.

Όπως είπε, «υπάρχει πλέον ένας πλούτος ενδείξεων ότι οι μεγάλοι παραγωγοί ορυκτών καυσίμων γνώριζαν για την κλιματική αλλαγή πριν από το ευρύ κοινό και χρησιμοποίησαν την ισχύ και τα κέρδη τους για να υπονομεύσουν την κλιματική δράση και να απονομιμοποιήσουν την κλιματική επιστήμη».

Κεντρική εικόνα: Brett Weinstein