Comedian: Η μπανάνα-έργο τέχνης του Μαουρίτσιο Κατελάν φαγώθηκε ξανά – «Δεν το έκανε σωστά»

Μια απλή μπανάνα, μια μονωτική ταινία και ένας λευκός τοίχος ήταν αρκετά για να γεννήσουν ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα και viral έργα τέχνης των καιρών μας.

Το Comedian του Μαουρίτσιο Κατελάν, ένα απλό στη σύλληψη του αλλά ευφυές στο συμβολισμό του έργο σύγχρονης τέχνης, έχει διχάσει κοινό και κριτικούς όσο κανένα άλλο στο παρελθόν.

Τώρα η μπανάνα-έργο τέχνης είναι ξανά πρωτοσέλιδο μετά από την τέταρτη φορά που καταναλώνεται, φέρνοντας πάλι στο προσκήνιο ερωτήματα για την αξία, την τέχνη και τον παραλογισμό της σύγχρονης δημιουργίας.

Η μπανάνα, κολλημένη με ασημένια μονωτική ταινία σε έναν τοίχο, έπεσε για τέταρτη φορά «θύμα» ενός επισκέπτη στις 12 Ιουλίου στο Κέντρο Πομπιντού-Μετς.

Ο επισκέπτης του μουσείου, απαντώντας απόλυτα στον χαρακτήρα του έργου, το έφαγε.

View this post on Instagram

A post shared by Artnet (@artnet)

Το προσωπικό ασφαλείας του μουσείου ενήργησε γρήγορα, απομακρύνοντας τον καταναλωτή, ενώ, σύμφωνα με ανακοίνωση του μουσείου, «το έργο αντικαταστάθηκε λίγα λεπτά αργότερα».

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, η μπανάνα αποτελεί απλώς ένα «αναλώσιμο κομμάτι» το οποίο αντικαθίσταται τακτικά, ακολουθώντας τις οδηγίες του ίδιου του Κατελάν.

Ενώ το μουσείο δεν υπέβαλε μήνυση, ο ίδιος ο καλλιτέχνης, σύμφωνα με ανακοίνωση του Κέντρου Πομπιντού του Μετς, εξέφρασε την απογοήτευσή του. Όχι επειδή κάποιος έφαγε τη μπανάνα, αλλά επειδή ο επισκέπτης «θεώρησε το φρούτο ως το έργο τέχνης, αντί να φάει και την φλούδα και την ταινία μαζί».

Η σαρκαστική απάντηση του Κατελάν επιβεβαιώνει και το mindset του καλλιτέχνη που έχει ξεκαθαρίσει ότι το νόημα του Comedian αποσκοπεί να αποδείξει τον «παραλογισμό της οικονομικής κερδοσκοπίας και την ευθραυστότητα των συστημάτων γνώσης που διέπουν την αγορά της τέχνης».

Βρώσιμη τέχνη

Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η διάσημη μπανάνα καταναλώνεται.

Το 2019, ο περφόρμανς καλλιτέχνης Ντέιβιντ Ντατούνα έφαγε το βρώσιμο έργο τέχνης μπροστά σε εκατοντάδες έκπληκτους θεατές στην έκθεση Art Basel του Μαϊάμι.

Η πράξη αυτή, που έγινε ένα από τα πιο viral στιγμιότυπα στον κόσμο της τέχνης, οδήγησε στην πώληση του έργου, με μία αντικαταστάσιμη μπανάνα, έναντι 110.000 ευρώ.

Το 2023, ένας φοιτητής στη Νότια Κορέα έφαγε την μπανάνα, ενώ το Νοέμβριο του 2024, ο Κινέζος συλλέκτης Τζάστιν Σαν, ιδρυτής μιας πλατφόρμας κρυπτονομισμάτων, την απέκτησε σε δημοπρασία έναντι 5,75 εκατομμυρίων ευρώ.

Σε ένα από τα πιο ακριβά ξενοδοχεία του Χονγκ Κονγκ, ο Σαν, 34 ετών, πήρε τη μπανάνα μπροστά σε δεκάδες δημοσιογράφους και influencers αφού έδωσε μια ομιλία στην οποία χαιρέτισε το έργο ως «εμβληματικό» και έκανε παραλληλισμούς μεταξύ της εννοιολογικής τέχνης και του κρυπτονομίσματος, την έφαγε.

«Είναι πολύ καλύτερη από άλλες μπανάνες», είπε ο Σαν, ο οποίος έχει γεννηθεί στην Κίνα μετά την πρώτη του μπουκιά. «Είναι πραγματικά πολύ καλή».

Το εννοιολογικό έργο τέχνης που δημοπρατήθηκε από τους Sotheby’s στη Νέα Υόρκη είδε τον Σαν να επικρατεί ανάμεσα σε επτά πλειοδότες.

Ο Σαν είπε ότι ήταν σοκαρισμένος στα πρώτα 10 δευτερόλεπτα από τη νίκη του, πριν συνειδητοποιήσει ότι «αυτό θα μπορούσε να γίνει κάτι μεγάλο».

Δέκα δευτερόλεπτα μετά αποφάσισε να φάει τη μπανάνα. «Η κατανάλωσή του σε μια συνέντευξη Τύπου μπορεί επίσης να γίνει μέρος της ιστορίας του έργου τέχνης», είπε στην ομιλία του πριν καταναλώσει το φρούτο.

Ο Σαν συνέκρινε την εννοιολογική τέχνη όπως το Comedian με την τέχνη NFT (non-fungible token) και την αποκεντρωμένη τεχνολογία blockchain.

«Τα περισσότερα από τα αντικείμενα και τις ιδέες του υπάρχουν ως (πνευματική ιδιοκτησία) και στο Διαδίκτυο, σε αντίθεση με κάτι φυσικό», είπε.

«Είμαι ένας φτωχός άνθρωπος»

Σύμφωνα με τον The Guardian η μπανάνα αγοράστηκε για λιγότερο από ένα δολάριο από έναν πάγκο με φρούτα στο Upper East Side του Μανχάταν, από τον πωλητή Shah Alam, ο οποίος εργάζεται με 12 δολάρια την ώρα.

Όταν ο Alam έμαθε από έναν δημοσιογράφο των New York Times ότι η μπανάνα μεταπωλήθηκε ως έργο τέχνης για εκατομμύρια δολάρια, έκλαψε.

«Είμαι ένας φτωχός άνθρωπος», είπε στην εφημερίδα ο Alam, 74 ετών. «Δεν είχα ποτέ τέτοιου είδους χρήματα. Δεν έχω δει ποτέ τέτοιου είδους χρήματα».

Ο Σαν είπε στους New York Times ότι η απάντηση του Alam ήταν «συγκλονιστική» και δεσμεύτηκε να αγοράσει 100.000 μπανάνες από τον πάγκο του Alam.

Ο Κινέζος επιχειρηματίας είπε ότι οι μπανάνες θα διανεμηθούν σε όλο τον κόσμο ως «μια γιορτή της όμορφης σύνδεσης μεταξύ της καθημερινής ζωής και της τέχνης».

Ο ιδιοκτήτης του έργου τέχνης λαμβάνει πιστοποιητικό γνησιότητας ότι το έργο δημιουργήθηκε από τον Κατελάν καθώς και οδηγίες για το πώς να αντικαταστήσει το φρούτο όταν χαλάσει.

Οι παρευρισκόμενοι στην εκδήλωση όπου ο Σαν έφαγε τη μπανάνα έλαβαν ο καθένας από ένα ρολό κολλητική ταινία και μια μπανάνα ως αναμνηστικό. «Όλοι έχουν μια μπανάνα να φάνε», είπε ο Σαν προτού την καταναλώσει.

«Προς το παρόν, είναι ίσως το έργο τέχνης που έχει ‘φαγωθεί’ περισσότερο τα τελευταία 30 χρόνια», δήλωσε το μουσείο του Μετς όσο η ιστορία του Comedian συνεχίζεται να γράφεται με τον πιο παράδοξο τρόπο.

Ο Κατελάν στο Πομπιντού

Η έκθεση «Dimanche sans fin. Maurizio Cattelan et la collection du Center Pompidou» συγκεντρώνει πάνω από τετρακόσια έργα από τη συλλογή του Μουσείου, σε διάλογο με μερικά από τα πιο εμβληματικά έργα του Ιταλού καλλιτέχνη.

Σε επιμέλεια της σκηνοθέτιδας Chiara Parisi—έμπιστης και φίλης του δημιουργού της σύγχρονης τέχνης—η έκθεση σηματοδοτεί την 15η  επέτειο του ιδρύματος του Μετς σε «ένα διάλογος μεταξύ δύο ελεύθερων πνευμάτων» και περιλαμβάνει έργα του Κατελάν και επιλογές από τη συλλογή του Centre Pompidou, τοποθετημένα σε ένα δημιουργικό διάλογο μεταξύ τους.

Περιλαμβάνει περίπου 30 έργα του Κατελάν και πάνω από 400 έργα από τη συλλογή του Πομπιντού.

Η έκθεση είναι δομημένη σαν ένα αλφάβητο 27 ενοτήτων, εξερευνώντας θέματα που συνδέονται με ποιήματα, μυθιστορήματα και ταινίες.

Το Comedian είναι ένα κεντρικό σημείο αναφοράς της έκθεσης που θέλει να προβληματίσει για με την αξία αλλά κυρίως την ανοησία της σύγχρονης τέχνης.

Η έκθεση εστιάζει σε θέματα που αφορούν την κοινωνική αλλαγή, την ιδιωτικότητα, την ελπίδα, την αντίθεση του φωτός και του σκοταδιού, και τη δυνατότητα της τέχνης να φαντάζεται εναλλακτικούς κόσμους. .

Η Dimanche sans fin (Ατέλειωτη Κυριακή), θα διαρκέσει από τις 8 Μαΐου 2025 έως τις 2 Φεβρουαρίου 2027