Η περιοδική έκθεση «Αρχαιοκαπηλία Τέλος» στο Αρχαιολογικό Μουσείου Θεσσαλονίκης

Την μάστιγα της αρχαιοκαπηλίας, των λαθρανασκαφών και των κλοπών πολιτιστικών αγαθών, έχει σαν θέμα η έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΙΑ ΤΕΛΟΣ που θα διαρκέσει από τις 8 Απριλίου ως τις 30 Σεπτεμβρίου 2012.

Οι τρεις αυτές παράνομες δραστηριότητες αυξάνονται ραγδαία παγκοσμίως. Οι κλοπές στην Εθνική Πινακοθήκη και στο Μουσείο της Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ολυμπία στις αρχές του 2012 αποτυπώνουν εύγλωττα το μέγεθος και τη σοβαρότητα του προβλήματος.

Σε αυτό το πλαίσιο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης,σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του ΥΠΠΟΤ, παρουσιάζει την περιοδική έκθεση ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΙΑ ΤΕΛΟΣ σε μια προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών, ώστε να συμμετέχουν ενεργά στον αγώνα για την προστασία των αρχαιοτήτων. Η έκθεση διαρθρώνεται σε έξι ενότητες. Πιο αναλυτικά:

1^η ενότητα: Η αρπαγή της ιστορίας
Η εκμετάλλευση του παρελθόντος είναι κοινή σε όλους τους πολιτισμούς ήδη από την αρχαιότητα. Η αρχαιοκαπηλία στις διάφορες μορφές της αποτελεί διαχρονικό φαινόμενο. Από τα μέσα του 20^ου αιώνα υπερτονίζεται η εμπορική αξία των πολιτιστικών αγαθών, πυροδοτώντας την αρχαιοκαπηλική δράση σε τέτοιο σημείο, ώστε σε ορισμένες περιπτώσεις, η παράνομη διακίνησή τους να έχει λάβει τη μορφή οργανωμένης λεηλασίας.

2^η ενότητα: Αρχαία χωρίς παρελθόν
Η αρχαιοκαπηλική δράση οδηγεί αναπόφευκτα στην απώλεια της γνώσης, στην απώλεια της ίδιας της ιστορίας.
Η «συνομιλία» δύο μοναδικών αρχαίων αντικείμενων, του χρυσού στεφανιού βελανιδιάς από την πανεπιστημιακή ανασκαφή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στη Βεργίνα και του χρυσού στεφανιού μυρτιάς, προϊόντος λαθρανασκαφής, που επαναπατρίστηκε πρόσφατα στο ΑΜΘ από το μουσείο Getty, αξιοποιείται ως ένα απτό παράδειγμα αυτής της πραγματικότητας.

Η συγκριτική τους παρουσίαση καθιστά στον επισκέπτη σαφές με την πρώτη ματιά πώς απογυμνώνονται τα αντικείμενα, όταν απουσιάζει το ανασκαφικό, αρχαιολογικό πλαίσιο αποκάλυψης τους, τα συμφραζόμενά τους, που φέρουν ουσιαστικά την πληροφορία.

3η ενότητα: Τόποι χωρίς ιστορία
Η καταστροφή αρχαιολογικών χώρων και μνημείων μέσω των λαθρανασκαφών, προκειμένου να τροφοδοτηθεί η αγορά με νέα αντικείμενα, αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή κατά της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των Κυκλάδων, καθώς αντιπροσωπεύει ίσως τον πιο άγρια λεηλατημένο τόπο εντός των ελληνικών ορίων.

Οι εκτεταμένες λαθρανασκαφές κατέστρεψαν ανεπανόρθωτα τα επιστημονικά δεδομένα με αποτέλεσμα να είναι εξαιρετικά δύσκολη μια ερμηνεία για τον πολιτισμό των Κυκλάδων της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού αλλά και η ερμηνευτική προσέγγιση των κυκλαδικών ειδωλίων. Στη ίδια ενότητα θα παρουσιαστεί και το πρόβλημα της λεηλασίας του πολιτιστικού πλούτου των ελληνικών θαλασσών.

4^η ενότητα: Νόστος χωρίς γυρισμό
Τα πολιτιστικά αγαθά κάθε χώρας αποτελούν ταυτόχρονα συστατικά του πολιτισμού ολόκληρης της ανθρωπότητας. Η σημασία και η οικουμενικότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς ενεργοποίησε τη διεθνή κοινότητα, ιδιαίτερα μετά τη μεταπολεμική περίοδο, προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός διεθνούς νομικού συστήματος για την προστασία της.

Σημείο τομή αποτελούν η Διεθνής Σύμβαση της Χάγης (1954) για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης και η Σύμβαση της UNESCO (1970), η οποία έθεσε φραγμό στο ανεξέλεγκτο εμπόριο λεηλατημένων αρχαιοτήτων, απαγορεύοντας οποιαδήποτε αγορά αντικειμένων αμφισβητούμενης ή άγνωστης προέλευσης.

5η ενότητα: Η χάλκευση της αρχαιότητας
Η αρχαιοκαπηλία έρχεται τρίτη στην κατάταξη των πιο κερδοφόρων μορφών παράνομης δραστηριότητας μετά το εμπόριο όπλων και τη διακίνηση ναρκωτικών. Τεράστια χρηματικά ποσά διακινούνται ετησίως μέσω των παράνομων συναλλαγών αρχαιοτήτων. Ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης ή πολιτικής αστάθειας, οι αρχαιότητες αποτελούν έναν από τους ευπαθέστερους στόχους της πολιτιστικής κληρονομιάς. Θα παρουσιαστεί, επίσης, η νέα ακμάζουσα διακίνηση αρχαιοτήτων μέσω διαδικτύου.

6^η ενότητα: Μάθε και σώσε – Ώρα για δράση
Παρουσιάζονται οι τρόποι προστασίας των αρχαιοτήτων, όπως για παράδειγμα η τεκμηρίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς, η εφαρμογή των κωδίκων δεοντολογίας από τους αρχαιοπώλες, τους συλλέκτες και τα μουσεία και η εφαρμογή του διεθνούς νομικού πλαισίου.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ενημέρωση των πολιτών, έτσι ώστε και οι ίδιοι να καταστούν ενεργοί συμμέτοχοι στον αγώνα για την προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς.

Η συντριπτική πλειοψηφία των εκθεμάτων που θα παρουσιαστούν, αποτελούν προϊόντα αρχαιοκαπηλικής δράσης. Στην έκθεση συμμετέχουν με τον δανεισμό αρχαίων αντικειμένων και αρχειακού υλικού, η Πανεπιστημιακή ανασκαφή του ΑΠΘ στη Βεργίνα – ΙΖ΄ΕΠΚΑ, η ΙΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων.

Στο πλαίσιο της έκθεσης το τμήμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Μουσείου σε συνεργασία με τη δημιουργική ομάδα Gamecraft δημιουργούν ένα μυστηριώδες παιχνίδι ρόλων (role playing game). Οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν το ρόλο φανταστικών χαρακτήρων και μέσω συνεργασίας δημιουργούν ή παρακολουθούν ιστορίες.

Επικοινωνία
Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Μανόλη Ανδρόνικου 6, ΤΚ 546 21
τηλ. 2310 830538
f. 2310 861306
info.amth@culture.gr

Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης