Ντιρλαντά – Η μέρα που κατασχέθηκε ο δίσκος του Σαββόπουλου με εισαγγελική εντολή

Βρε ντιρλαντά, ντιρλανταντά, βρε ντιρλαντά και τέζα όλοι
και πώς θα πάρουμε την Πόλη, ω ντιρλαντά, ντιρλανταντά
Από την πόλη την καλή ήρθε μια σκούνα με πανί.

Ο Διονύσης Σαββόπουλος, το 1969, κυκλοφόρησε το Ντιρλαντά στο άλμπουμ Το Περιβόλι του Τρελού, το οποίο έγινε παγκοσμίως γνωστό. Ο τραγουδοποιός, που έφυγε από τη ζωή στις 21 Οκτωβρίου του 2025, ήταν γνωστός για τη σύμμειξη διαφορετικών μουσικών στυλ. Επισκέφθηκε το Λαογραφικό Αρχείο της Αθήνας (Kέντρον Eρεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας) και βρήκε το Ντιρλαντά καταχωρημένο ως παραδοσιακό νησιώτικο τραγούδι.

Ωστόσο, ο καπετάν Παντελής Γκίνης διεκδίκησε την πατρότητα του δημοτικού τραγουδιού δικαστικά, έχοντας την υποστήριξη της μισής Καλύμνου, του νησιού του.

Η κούραση των θαλασσινών

Σύμφωνα, λοιπόν, με τον  καπετάν Γκινή το Ντιρλαντά το έγραψε ο ίδιος το 1960. Η συνεχής επανάληψη της λέξης σαν μάντρα «βρε ντιρλαντά, ντιρλανταντά, βρε ντιρλαντά ντιρλανταντά» μπορεί να φέρει τους τραγουδιστές σε έκσταση. Αυτό ισχυρίστηκε -ότι το τραγούδι μιλάει για την κούραση των θαλασσινών, αλλά και για τη γυναικεία ομορφιά. Οι στίχοι, ωστόσο, κρύβουν αρκετές αμφισημίες:

Ω, ντιρλαντά, ντιρλάνταντα, ω, ντιρλαντά και τέζα μια
Ω, ντιρλαντά, ντιρλάνταντα, βρε, για την Τούρκα, τη Ρωμιά.
Ω, ντιρλαντά κουνέλα μου, βρε, και κουνελομάνα μου
βρε, η κουνέλα και η βιόλα, βρε, φάγαν τα ψωμιά μας όλα.

«Η εκδοχή που ηχογραφήθηκε αρχικά από τη Δόμνα Σαμίου χαρακτηρίζεται ως καλυμνιώτικος σκοπός με αυτοσχέδια τσιμαριστά (σατυρικά δίστιχα) στον ρυθμό των 2/4. Τα τσιμαριστά είναι ομοιοκατάληκτα σκωπτικά τραγούδια χωρίς κανόνες ή προδιαγραφές. Επειδή ως προς το περιεχόμενο είναι αφελή, μπορεί η πιασάρικη μελωδία τους να προσαρμοστεί στιχουργικά σε οποιαδήποτε γλώσσα με ντανταϊστικούς στίχους» γράφει χαρακτηριστικά ο ιστότοπος diablog.eu επί του θέματος.

Ο ρεμπέτης Γιάννης Παπαϊωάννου εμφανίστηκε ως μάρτυρας στο δικαστήριο με τον Διονύση Σαββόπουλο για το Ντιρλαντά και είπε: «Δεν ήτανε καμμιανού, δεν έχει αφεντικό και δεν πρέπει να μασάμε τα παραμύθια που λέει ο καθένας»

Ντιρλαντά, το τραγούδι των σφουγγαράδων / Πηγή: discogs

Η προέλευση του τραγουδιού

Ακούγονται πολλά για την προέλευσή του. Λένε ότι έτσι ονομαζόταν το σφουγγαράδικο του καπετάν Γκινή. Επίσης ότι Ντιρλαντάς λεγόταν αυτός που στο μηχανοκάικο κινούσε τον βαρύ τροχό της αντλίας που τροφοδοτούσε τον δύτη με αέρα.

Επίσης εικάζεται ότι ο καπετάν Γκίνης άκουσε τον ρυθμό αυτόν από τους βορειοαφρικανούς ναυτικούς που συνάντησε στα ταξίδια του σε στεριά και θάλασσα. Μπορεί όμως και να είναι ο ρυθμός των λαμνοκόπων της βάρκας. Αρκετοί πιστεύουν ότι ήταν γνωστός καλυμνιώτικος σκοπός. Στην Κάλυμνο λένε, ότι το τραγούδι αυτό ήταν γνωστό και ακουγόταν πάντα, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και σε γιορτή και σχόλη.

Αξιοσημείωτη είναι η υπόθεση ότι το Ντιρλαντά το τραγουδούσαν οι δύτες πάνω στο καΐκι. Πολλά ρυθμικά τραγούδια των εργατών, όπως τα μπλουζ στα βαμβακοχώραφα, χαρακτηρίζονται από μουσικό «διάλογο».

Ο καπετάν Παντελής τραγουδούσε έναν στίχο και το πλήρωμα αποκρινόταν τροποποιώντας τον επόμενο.

Ο Διονύσης Σαββόπουλος μιλάει για τη δικαστική διαμάχη του Ντιρλαντά

«Εάν μύριζε χλώριο…»

Το εύθυμο αυτό τραγούδι μπορεί ωστόσο να χρησιμοποιούνταν εμψυχωτικά ή και για τον έλεγχο της υγείας (ως άσκηση συγκέντρωσης), μια και η σπογγαλιευτική κατάδυση κρύβει πολλούς κινδύνους: Τα γεμάτα αέρα πνευμόνια του δύτη μοιάζουν με φιάλες αεριούχου ποτού υπό πίεση.

Εάν η ανάδυση γίνει πολύ γρήγορα, η πίεση αυτή δεν μπορεί να εξισορροπηθεί από το σώμα. Το αίμα τού σφουγγαρά είναι τότε γεμάτο φυσαλίδες, οι οποίες μπορεί να του προκαλέσουν ζάλη και παράλυση ή ακόμα και ρήξη των πνευμόνων. Το πρώτο τσιγάρο που άναβε ο σφουγγαράς μετά την ανάδυση ήταν δείκτης της υγείας του.

«Εάν μύριζε χλώριο, δηλαδή διοξείδιο του αζώτου, ο άμοιρος ήταν καταδικασμένος. Ο ελλοχεύων κίνδυνος δεν μπορούσε ωστόσο να σταματήσει τους Καλύμνιους από την κατάδυση σε επικίνδυνα βάθη. “… και ο πόθος για τέτοιο βραβείο ΄ς τα κάτου/τον σπρώχνει και ορμά ή ζωής, ή θανάτου”, στιχουργεί ο Φρίτριχ Σίλλερ το 1797 στην μπαλάντα Der Taucher (απόδοση στα ελληνικά ως Ο βουτηχτής σε μετάφραση Νίκου Κογεβίνα υπό το ψευδώνυμο Γλαύκιος Πόντιος. Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1894 στην Εστία» συνεχίζει ο ιστότοπος diablog.eu.

Loop di Love

Ο ρεμπέτης Γιάννης Παπαϊωάννου εμφανίστηκε ως μάρτυρας στο δικαστήριο με τον Διονύση Σαββόπουλο για το Ντιρλαντά και είπε: «Δεν ήτανε καμμιανού, δεν έχει αφεντικό και δεν πρέπει να μασάμε τα παραμύθια που λέει ο καθένας». Έχοντας τις πλάτες των συντοπιτών του τα πνευματικά δικαιώματα παρέμειναν τελικά στον καπετάν Γκινή.
Στη Γερμανία η δισκογραφική εταιρεία του Γκίνη είχε μηνύσει τους δημιουργούς του ξενέρωτου ποπ τραγουδιού Loop di Love για λογοκλοπή.

Η εκδοχή αυτή του 1971 έγινε διεθνής επιτυχία και διασκευάστηκε αρκετές φορές. Οι Γερμανοί μουσικοί κέρδισαν τη δικαστική διαμάχη με την αιτιολογία ότι το Ντιρλαντά αποτελεί κοινό κτήμα και το Loop di Love δημιουργικό προϊόν τους. Από την Ελλάδα το Ντιρλαντά εξαπλώθηκε στα Βαλκάνια, στη Δυτική Ευρώπη και τελικά και στον υπόλοιπο κόσμο. Αμέτρητοι μουσικοί και παραγωγοί εκμεταλλεύτηκαν την πιασάρικη μελωδία του και τους παιδιάστικους στίχους του και οι οικειοποιήσεις κατέκλυσαν την αγορά. Όλες οι εκτελέσεις βασίζονταν, ωστόσο, στην ηχογράφηση του Γκινή και της Σαμίου και μόνο λίγες πρωτοτύπησαν.

Το Ντιρλαντά και η Χούντα

Το 1970 το Ντιρλαντά ηχογραφήθηκε από τη Γαλλίδα τραγουδίστρια Dalida και εκδόθηκε στα ιταλικά, γερμανικά και αγγλικά. Την ίδια χρονιά ηχογραφήθηκε από τον Τρύφωνα Νικολαΐδη στο Ισραήλ. Ακολούθησαν αμέτρητες εκτελέσεις.

Το 1971 η κροατικής καταγωγής Dunja Rajter τραγούδησε το Ντιρλαντά στα γερμανικά ηθελημένα με ξενική προφορά «φιλοξενούμενου εργάτη». Η δισκογραφική της εταιρεία ονόμασε τον δίσκο Salem aleikum με αναφορά στην πιθανή βορειοαφρικανική προέλευση του τραγουδιού.

Ο αλησμόνητος Νίκος Ξυλούρης ηχογράφησε το Ντιρλαντά το 1974, ενώ το ερμήνευσε τόσο η Μαρινέλλα όσο κι ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας. Ο δε δημοσιογράφος Νίκος Πολίτης έγραψε για τις «βιολέτες» στους στίχους του Σαββόπουλου:

«Το Ντιρλαντά το τραγουδάγαμε, νέα παιδιά τότε, επί δικτατορίας στις μπουάτ. Όταν ο στίχος έφτανε στις βιολέτες “βρε θα σας δώσω εγώ βιολέτες / θα δώσω σ’ όλους από δύο, βρε, και του Γιώργη δε του δίνω”, χειροκροτάγαμε. Γιατί; Γιώργης = Γεώργιος Παπαδόπουλος».

*Με στοιχεία από diablog.eu