Επιδοτήσεις και μέτρα στήριξης: Πώς η Πολιτεία υψώνει ασπίδα κατά της ενεργειακής ακρίβειας

Τα τελευταία χρόνια έχουν σημαδευτεί από μια πρωτοφανή ενεργειακή κρίση που έχει βάλλει την παγκόσμια οικονομία, συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας. Η ραγδαία αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος οφείλεται κυρίως σε έναν συνδυασμό παραγόντων, με πρωταγωνιστές την μεταπανδημική αύξηση της ζήτησης σε συνδυασμό με τη γεωπολιτική αστάθεια που πυροδότησε ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Το αποτέλεσμα είναι μια μεγάλη οικονομική επιβάρυνση τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τις επιχειρήσεις. Τα κόστη παραγωγής εκτοξεύτηκαν, απειλώντας τη βιωσιμότητα πολλών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με πολλές από αυτές τελικά να κλείνουν τον κύκλο μίας ολόκληρης ζωής. Ταυτόχρονα, οι λογαριασμοί ρεύματος μετατράπηκαν σε έναν μηνιαίο εφιάλτη για τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς, ροκανίζοντας το διαθέσιμο εισόδημα και οδηγώντας σε αβεβαιότητα και δυσκολίες διαβίωσης.

Η κρατική ασπίδα

Αντιμέτωπη με αυτήν την πρωτοφανή κρίση, η Πολιτεία κλήθηκε να λάβει άμεσα και εκτεταμένα μέτρα στήριξης για να ανακουφίσει τόσο τους πολίτες όσο και τις επιχειρήσεις. Η απάντηση της κυβέρνησης βασίστηκε σε έναν διττό μηχανισμό: την επιδότηση της κατανάλωσης και τη θεσμική παρέμβαση στη λειτουργία της αγοράς.

Ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία λοιπόν ήταν η μηνιαία επιδότηση των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου. Μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης, απορροφήθηκε ένα σημαντικό μέρος της αύξησης της τιμής, μειώνοντας το τελικό ποσό που καλούνταν να πληρώσουν οι καταναλωτές. Αυτές οι επιδοτήσεις ήταν αφενός οριζόντιες, καθότι αρχικά αφορούσαν όλα τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις (με κλιμακούμενη ένταση ανάλογα με την κατανάλωση) και στοχευμένες με έμφαση στους ευάλωτους καταναλωτές (μέσω του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου – ΚΟΤ) και στις ενεργοβόρες επιχειρήσεις.

Πέρα από τις επιδοτήσεις, θεσπίστηκαν και άλλες παρεμβάσεις για την εξομάλυνση της αγοράς. Εφαρμόστηκε ένας μηχανισμός ανάκτησης υπερεσόδων από τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας, γνωστός και ως «πλαφόν», με στόχο τη μείωση της χονδρεμπορικής τιμής. Ο μηχανισμός αυτός θεσπίστηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, κατά την περίοδο της μεγάλης ενεργειακής κρίσης.

Επιπροσθέτως, εισήχθησαν τα μηνιαία τιμολόγια (π.χ., τα «πράσινα», «μπλε», «κίτρινα» τιμολόγια) με στόχο τη διαφάνεια, επιτρέποντας στους καταναλωτές να γνωρίζουν την τιμή προτού καταναλώσουν και να επιλέγουν τον πάροχο με τις πιο συμφέρουσες προσφορές.

Τέλος, δόθηκε ώθηση σε προγράμματα που στοχεύουν στη μείωση της κατανάλωσης και τη μετάβαση σε φθηνότερες και καθαρότερες πηγές, όπως το «Εξοικονομώ» για την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών και τα «Φωτοβολταϊκά στη Στέγη» για την εγκατάσταση μικρών φωτοβολταϊκών συστημάτων από νοικοκυριά και αγρότες με τη μέθοδο του net metering (αυτοπαραγωγή).

Η πληροφόρηση απαραίτητη για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων μας

Ένας ενεργός πολίτης θα πρέπει να επιδιώκει τη συνεχή ενημέρωσή του για όσα συμβαίνουν. Η πληθώρα των μέτρων και των συνεχών αλλαγών απαιτεί από όλους μας ενεργό ενημέρωση για να μπορέσουμε να επωφεληθούμε από τις δυνατότητες στήριξης.

Υπουργεία και ΔΕΔΔΗΕ

Η βασικότερη πηγή που πρέπει να έχουμε είναι οι επίσημες ιστοσελίδες των αρμόδιων υπουργείων, κυρίως του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, όπου δημοσιεύονται οι επίσημες ανακοινώσεις και οι λεπτομέρειες των προγραμμάτων (π.χ., όροι συμμετοχής, προθεσμίες). Όσο δε για ζητήματα τιμολόγησης, παρόχων και αλλαγών στην αγορά, οι ιστοσελίδες του Διαχειριστή του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ) και της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) προσφέρουν εξειδικευμένες πληροφορίες.

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Ειδησεογραφικά Sites

Τα σοβαρά οικονομικά και ενημερωτικά sites παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις και δημοσιεύουν αναλυτικούς οδηγούς για τις αιτήσεις και τα δικαιολογητικά, πολλές φορές πιο απλά και κατανοητά από τις επίσημες ανακοινώσεις. Επιπλέον, υπάρχει ειδικός τύπος (ιστοσελίδες για την ενέργεια), ενώ πολλές εφημερίδες και ηλεκτρονικά μέσα έχουν ειδικές στήλες αφιερωμένες στις επιδοτήσεις και τα ενεργειακά θέματα.

Προσωπική ενασχόληση

Όλοι οι καταναλωτές πρέπει να είναι σε διαρκή επαφή με τον πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας ή φυσικού αερίου για να παρακολουθούν και αντιλαμβάνονται τις αλλαγές στο τιμολόγιό τους, ώστε να επιλέγουν το πιο συμφέρον πρόγραμμα. Για αυτό μπορούν να χρησιμοποιούν τα online εργαλεία σύγκρισης τιμών που διαθέτουν οι παγιοποιημένοι φορείς (όπως η ΡΑΑΕΥ) για να συγκρίνουν αντικειμενικά τις προσφορές των παρόχων.

Σε κάθε περίπτωση, η ενεργειακή ακρίβεια παραμένει μια μεγάλη πρόκληση για πολίτες, επιχειρήσεις και κράτη. Για αυτό η συντονισμένη κρατική παρέμβαση με επιδοτήσεις και μέτρα στήριξης μπορεί να λειτουργήσει ως ένα κρίσιμο δίχτυ ασφαλείας. Αυτό που οφείλουμε όλοι να κάνουμε είναι να παραμένουμε ενήμεροι για τις εξελίξεις, για τα προγράμματα και τα μέτρα στήριξης προκειμένου να μπορούμε να τα αξιοποιούμε, ελαφρύνοντας όσο το δυνατό τον προϋπολογισμό του σπιτιού και της επιχείρησής μας.