Σύμφωνα με την τελευταία ανάλυση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA), η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα ευρωπαϊκή έρευνα ανάλυσης λυμάτων κατέγραψε τις «υπογραφές» των ναρκωτικών σε 128 πόλεις σε 26 χώρες. Η μελέτη, που πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 2024, προσφέρει μια μοναδική και επιστημονικά τεκμηριωμένη εικόνα των συνηθειών χρήσης παράνομων ουσιών, αποκαλύπτοντας όχι μόνο γεωγραφικές διαφοροποιήσεις αλλά και εντυπωσιακά εβδομαδιαία μοτίβα κατανάλωσης.
Στα βάθη των αγωγών αποχέτευσης της Ευρώπης κρύβεται ένας μυστικός χάρτης των συνηθειών των πολιτών της. Η ανάλυση λυμάτων, που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’90 ως περιβαλλοντικό εργαλείο, έχει εξελιχθεί σε ισχυρή μέθοδο για την άμεση παρακολούθηση της κατανάλωσης ναρκωτικών. Με τη συλλογή δειγμάτων στα σημεία εισόδου των εγκαταστάσεων επεξεργασίας, οι επιστήμονες εντοπίζουν ίχνη ουσιών που αποβάλλονται με τα ούρα, προσφέροντας μια ακριβή «στιγμιότυπη» εικόνα του τι καταναλώνεται, πού και πότε.
Η έρευνα του 2024, υπό τον συντονισμό του δικτύου SCORE, έδειξε ότι όλα τα ναρκωτικά που εξετάστηκαν ανιχνεύθηκαν σχεδόν σε κάθε πόλη — αλλά σε πολύ διαφορετικές ποσότητες. Η κοκαΐνη παραμένει κυρίαρχη σε Δυτική και Νότια Ευρώπη, με Βέλγιο, Ολλανδία και Ισπανία να καταγράφουν τα υψηλότερα επίπεδα, ενώ η Ανατολική Ευρώπη παραμένει χαμηλά, αν και παρουσιάζει αυξητικές τάσεις.
Η αμφεταμίνη κυριαρχεί στον Βορρά και την Ανατολή, με Σουηδία, Γερμανία, Νορβηγία, Βέλγιο και Ολλανδία στην κορυφή. Η μεθαμφεταμίνη — παλαιότερα επικεντρωμένη κυρίως σε Τσεχία και Σλοβακία — εμφανίζεται πλέον και σε Ολλανδία, Βέλγιο, Φινλανδία, Τουρκία, Κροατία και Ισπανία.
Οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις MDMA καταγράφηκαν σε Βέλγιο, Τσεχία, Ολλανδία και Πορτογαλία, ενώ η κάνναβη (μέσω του μεταβολίτη THC-COOH) κορυφώθηκε σε Ισπανία, Ολλανδία, Νορβηγία και Πορτογαλία. Η κεταμίνη ήταν πιο έντονη σε Βέλγιο, Ολλανδία, Ουγγαρία και Νορβηγία.
Η «υπογραφή» του Σαββατοκύριακου
Για ορισμένες ουσίες, ο χρόνος κατανάλωσης είναι ενδεικτικός. Πάνω από τα τρία τέταρτα των πόλεων εμφάνισαν αυξημένα επίπεδα κοκαΐνης, κεταμίνης και MDMA από Παρασκευή έως Δευτέρα, γεγονός που συνδέεται με τη νυχτερινή διασκέδαση. Αντίθετα, κάνναβη, αμφεταμίνη και μεθαμφεταμίνη κατανέμονται πιο ομοιόμορφα όλη την εβδομάδα.
Σε χώρες με πολλαπλά σημεία έρευνας, οι αποκλίσεις συνδέονται συχνά με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά — όπως πανεπιστήμια ή έντονη νυχτερινή ζωή — και όχι με το μέγεθος του πληθυσμού. Η κοκαΐνη ήταν η εξαίρεση, με τις μεγαλύτερες πόλεις να καταγράφουν υψηλότερες συγκεντρώσεις.
Με περισσότερα από δέκα χρόνια συγκρίσιμων στοιχείων από 76 πόλεις, οι επιστήμονες μπορούν πλέον να εντοπίζουν μακροχρόνιες τάσεις, την εξάπλωση νέων ουσιών και να προσαρμόζουν τις πολιτικές δημόσιας υγείας. Η κάνναβη παραμένει το πιο διαδεδομένο παράνομο ναρκωτικό στην Ευρώπη, με περίπου 22,8 εκατομμύρια ενήλικες να δηλώνουν χρήση τον τελευταίο χρόνο — εικόνα που αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στις μετρήσεις των λυμάτων, ιδίως στον ευρωπαϊκό Νότο.
Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι τα λύματα δεν απομακρύνουν μόνο ό,τι ρίχνουμε στην αποχέτευση — κουβαλούν και πολύτιμα στοιχεία για τις κοινωνικές συνήθειες, τις προκλήσεις δημόσιας υγείας και τις μεταβαλλόμενες αγορές ναρκωτικών στην ήπειρο.