Ως τέταρτη αρχή της αριστοτελικής ερμηνείας της φύσης, δίπλα στην ύλη (το υλικό αίτιο, causa materialis), το είδος (το μορφικό αίτιο, causa formalis) και την κίνηση (το ποιητικό αίτιο, causa efficiens), εμφανίζεται το τέλος (το τελικό αίτιο, causa finalis), δηλαδή ο σκοπός. Κρατώντας πλέον στα δικά του χέρια το νήμα των σκέψεων που πρωτύτερα είχαν ξετυλίξει ο Αναξαγόρας από τις Κλαζομενές (θυμίζουμε ότι ο Νους του, μολονότι εξουσιάζει όλα τα ζωντανά όντα και ορίζει τον κόσμο, δεν ονομάζεται πουθενά θεός), ο Διογένης από την Απολλωνία (με την τελεολογική σύλληψη του κόσμου) και βεβαίως ο μέγας δάσκαλός του, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης αναδεικνύεται ως ο μείζων φορέας της τελεολογικής σκέψης. Αντιλαμβάνεται τη φύση ως μια απρόσωπη δύναμη, που πάντα κατευθύνεται προς ένα σκοπό και δεν κάνει τίποτα ματαίως ή ασκόπως. Σε αυτό το πλαίσιο, η κίνηση προς τη μορφή είναι ταυτόχρονα και κίνηση προς ένα σκοπό ταγμένο από τη φύση. Η αριστοτελική αυτή αντίληψη είχε κεφαλαιώδη σημασία για τη θεμελίωση της θεωρίας της εξέλιξης.
Σε ό,τι αφορά τη γένεση και την τελική διαμόρφωση των Φυσικών όπως τα γνωρίζουμε σήμερα –ένα από τα δυσκολότερα προβλήματα της αριστοτελικής έρευνας–, μπορούμε απλώς να αναφέρουμε ότι από απόψεως νοηματικού περιεχομένου τοποθετούνται στην πρωιμότατη περίοδο του σταγειρίτη φιλόσοφου, αλλά αυτό που αποκαλούμε στις μέρες μας Φυσικά προήλθε από τη μεταγενέστερη συνένωση διαφόρων τμημάτων, υπήρξε δηλαδή το αποτέλεσμα μιας μάλλον όψιμης ενοποίησης παλαιών και νέων κομματιών.
*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, έκδοση των «Φυσικών» του Αριστοτέλη.
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Παρασκευή 05.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/pexels-kammeran-gonzalez-keola-3137381-9559884-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442