Ο «παρίας» Τζακ Βετριάνο είναι σαν το αμαρτωλό, γεμάτο λίπη, τσίζμπεργκερ που σ’ αρέσει και δεν ξέρεις γιατί

Το 1992, ο πίνακας του Τζακ Βετριάνο «The Singing Butler» απορρίφθηκε από τη θερινή έκθεση της Βασιλικής Ακαδημίας. Όποιος έχει δει κάποια από τα έργα που επιλέχθηκαν για να εκτεθούν θα σκεφτεί: «Αουτς, πρέπει να ήταν μια πραγματική αποτυχία».

Αλλά ο «μπάτλερ που τραγουδούσε» καταμεσής μιας μπόρας όχι μόνο δεν ήταν αποτυχημένος, αλλά συνέχισε να γίνεται ένας από τους πιο διαδεδομένους και εμβληματικούς βρετανικούς πίνακες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αυτό λέει πολλά για τον Σκωτσέζο καλλιτέχνη, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 73 ετών την προηγούμενη εβδομάδα. Το καλλιτεχνικό κατεστημένο πάντα τον περιφρονούσε, αλλά ο υπόλοιπος κόσμος – αν μπορείς να δεχτείς κάποια αμήχανη, προβληματική αντίληψη περί «απλών ανθρώπων» – λάτρευε απόλυτα την τέχνη του.

Ο Βετριάνο δεν ήταν γνωστό όνομα όπως ο Τρέισι Εμίν ή ο Ντέιβιντ Χόκνεϊ. Ο κόσμος της τέχνης δεν του έπλεκε εγκώμιά. Σίγουρα δεν εξυμνήθηκε από τους κριτικούς. Ο Βετριάνο ήταν κάτι άλλο, κάτι σχεδόν αμαρτωλό – ήταν δημοφιλής.

«The Singing Butler», Τζακ Βετριάνο

Το σέξι κριτήριο

Οι πίνακές του δεν είναι κομψοί, έξυπνοι ή εννοιολογικοί. Είναι λαμπεροί, φτηνοί, σκουριασμένοι, παλιομοδίτικοι, συντηρητικοί και συχνά αρκετά σεξιστικοί. Ζωγράφισε ανθρώπους να χορεύουν στην παραλία με ρούχα της δεκαετίας του 1930. Ζωγράφισε μαφιόζους και σκληρούς τύπους με κοστούμια, γυναίκες με σουτιέν και άντρες που γυαλίζουν muscle cars. Είναι πίνακες που του ανέθεσαν άνθρωποι που έχουν πολλά κάμπριο, υδαρείς άντρες με ξεκούμπωτα πουκάμισα.

Το κύριο ζήτημα δεν είναι όμως το ίδιο το έργο. Είναι ότι του έλειπε η εννοιολογική αιχμή, η αίσθηση της ειρωνείας και η μεταμοντέρνα αυτογνωσία. Δεν ζωγράφισε σέξι μεταμεσονύκτια ραντεβού μεταξύ ημίγυμνων γυναικών και ανδρών Brylcreem στα μαλλιά ως πολιτικό σχόλιο για τη δυναμική της εξουσίας μεταξύ των φύλων ή ως μια διακωμώδηση των ιστορικών απεικονίσεων του γυναικείου γυμνού στην τέχνη. Τα ζωγράφισε επειδή ήταν σέξι.

«Η σύγχρονη τέχνη θέλει περισσότερα. Θέλει βάθος και αποχρώσεις. Δεν αρκεί να είναι νοσταλγική ή σέξι», υποστηρίζει ο κριτικός τέχνης Έντι Φράνκελ στον Guardian.

H απάντηση του Βετριάνο σε αυτό είναι: «Ναι, αλλά είναι πολύ σέξι». Είναι όμως ένα τέτοιο επιχείρημα αρκετό;

Νοσταλγία, λαγνεία, προσδοκία

Αυτή η απλότητα, αυτή η αμεσότητα που δεν επιβαρύνεται καθόλου από ντροπή ή αμηχανία είναι η γοητεία του Βετριάνο. Πούλησε αμέτρητες χιλιάδες εκτυπώσεις των πινάκων του σε «απλούς ανθρώπους» επειδή οι εικόνες μεταφέρουν τόσο αποτελεσματικά τις ιδέες και τα συναισθήματά τους.

Πρόκειται για έργα νοσταλγίας, λαγνείας, προσδοκίας, αγάπης. Κοιτάζεις έναν Βετριάνο και τον καταλαβαίνεις. Αυτό είναι κάτι ισχυρό, κάτι καλό. Και ένα από τα προβλήματα με τη σύγχρονη τέχνη είναι ότι συχνά απαιτεί να είσαι αρκετά έξυπνος για να το «καταλάβεις», αλλά το μόνο που κάνει αυτό είναι να απομακρύνει τους ανθρώπους. Η δουλειά του Βετριάνο σε τραβάει μέσα της.

Είναι σαν εκείνον τον φίλο – που όλοι έχουμε – και θεωρεί τον εαυτό του καλοφαγά. Εκείνον που φροντίζει να παίρνει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία, πίνει βότανα και δεν τρώει πότε McDonald’s και οικτίρει όσους το κάνουν.

Και το ερώτημα είναι: Πώς μπορείς να λες ότι αγαπάς το καλό φαγητό, αλλά να μην έχεις προσπαθήσει ποτέ να καταλάβεις γιατί αγαπούν όλοι οι άλλοι τα McDonald’s έστω μία φορά;

Το ίδιο ισχύει και για την τέχνη – και «οι πίνακες του Βετριάνο είναι σαν ένα διπλό τσίζμπεργκερ τυλιγμένο στο γεμάτο λίπη χαρτί, σχεδιασμένο με ακρίβεια για να κουμπώσει στις ανάγκες της αισθητικής όλων», λέει ο Φράνκελ.

Δεν αποτελεί πολιτιστικό πλούτο σαν τη γαστρονομική εμπειρία ενός μισελενάτου εστιατορίου, ούτε διευρύνει τους γευστικούς σας κάλυκες, αλλά βρίσκει ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες της ισορροπημένης καλλιτεχνικής διατροφής σας.

Τα «πάνω» και τα «κάτω»

Το θέμα είναι ότι δεν μπορείς να παραπονιέσαι συνεχώς ότι στους ανθρώπους δεν αρέσουν ο Προυστ και ο Μπραμς και να κοιτάς από τα πάνω μια κουλτούρα που δεν ανταποκρίνεται στο ιδεώδες του «Ωραίου» και του «Υψηλού» (sic). Μερικές φορές πρέπει να βρεις την ομορφιά, ή τουλάχιστον τη γοητεία, στο «Cunk On Earth» και στον Banksy.

Ίσως μπορούμε να μάθουμε πολλά περισσότερα αναζητώντας τις αισθητικές και πολιτιστικές απολαύσεις σε «κατώτερες» μορφές τέχνης παρά απορρίπτοντάς τες συλλήβδην. Και το έργο του Βετριάνο ενσαρκώνει μια μάχη μεταξύ «υψηλού» και «χαμηλού» που θα έπρεπε να έχει τελειώσει εδώ και καιρό, αλλά εξακολουθεί να μαίνεται και μάλλον υπάρχει λόγος για αυτό.

Ακόμη και ο κριτικός τέχνης Έντι Φράνκελ, που ανοιχτά δηλώνει ελιτιστής της τέχνης, που θεωρεί τους πίνακες του Βετριάνο «αποτρόπαιους και ζοφερούς», λέει, παρ’όλα αυτά πως τους εκτιμά «για την ελκυστικότητά τους, για την ικανότητά τους να ξεπερνούν τα όρια» και κυρίως τους εκτιμά γιατί αρέσει σε άλλους ανθρώπους – και μάλιστα πολλούς.

«Μου αρέσουν επειδή σου λένε τι πραγματικά αρέσει στους ανθρώπους – και αυτό είναι να χορεύουν στην παραλία, να είναι κομψοί και να κάνουν σεξ», λέει ο Φράνκελ σε άρθρο του στον Guardian. Και, πράγματι, αυτό τους αρέσει.

*Πηγή: The Guardian