«Ψηφιακή αποικιοκρατία»: Πώς οι εταιρείες AI ακολουθούν το παράδειγμα των αυτοκρατοριών

Στα μάτια των μεγάλων εταιρειών τεχνητής νοημοσύνης (AI), όπως η OpenAI, οι θησαυροί δεδομένων στο διαδίκτυο είναι εξαιρετικά πολύτιμοι.

Συλλέγουν φωτογραφίες, βίντεο, βιβλία, αναρτήσεις σε ιστολόγια, άλμπουμ, πίνακες ζωγραφικής, φωτογραφίες και πολλά άλλα για να εκπαιδεύσουν τα προϊόντα τους, όπως το ChatGPT – συνήθως χωρίς καμία αποζημίωση ή συγκατάθεση από τους δημιουργούς.

Στην πραγματικότητα, η OpenAI και η Google υποστηρίζουν ότι ένα μέρος του αμερικανικού νόμου περί πνευματικών δικαιωμάτων, γνωστό ως «δόγμα της δίκαιης χρήσης», νομιμοποιεί αυτή την κλοπή δεδομένων.

Κατά ειρωνικό τρόπο, η OpenAI έχει επίσης κατηγορήσει άλλους γίγαντες της τεχνητής νοημοσύνης για τη συλλογή δεδομένων που αποτελούν «δική της» πνευματική ιδιοκτησία.

Και αυτές οι σκηνές δημιουργούν μία παράξενη οικιότητα.

Πολύ πριν από την έλευση της τεχνητής νοημοσύνης, οι λαοί, η γη και οι γνώσεις αντιμετωπίζονταν με παρόμοιο τρόπο – εκμεταλλεύονταν από τις αποικιακές δυνάμεις για δικό τους όφελος.

Αυτό που συμβαίνει με την τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα είδος «ψηφιακού αποικιοκρατισμού», σύμφωνα με άρθρο του The Conversation.

Στο σύστημα αυτό, ισχυροί (κυρίως δυτικοί) τεχνολογικοί γίγαντες χρησιμοποιούν αλγόριθμους, δεδομένα και ψηφιακές τεχνολογίες για να ασκήσουν εξουσία πάνω σε άλλους και να πάρουν δεδομένα χωρίς τη συγκατάθεσή τους.

Ωστόσο, η αντίσταση είναι δυνατή – και η μακρά ιστορία της αντίστασης των γηγενών πληθυσμών δείχνει πώς μπορούν να το επιτύχουν οι άνθρωποι.

1/4 Well look at that. Open Ai and Google outright reject “Opt-Out” models, hell they even reject basic transparency requirements.

AI companies demand they get everything, including our Intellectual Property, for free, and without anyone ever being able to tell the companies no. pic.twitter.com/0wMQPYyKl5

— Karla Ortiz (@kortizart) April 4, 2025

Η μυθοπλασία του terra nullius

Terra nullius είναι ένας λατινικός όρος που μεταφράζεται ως «γη κανενός» ή «γη που δεν ανήκει σε κανέναν». Χρησιμοποιήθηκε από τους αποικιοκράτες για να διεκδικήσουν «νόμιμα» – τουλάχιστον σύμφωνα με τους νόμους των αποικιοκρατών – τη γη.

Η νομική μυθοπλασία του terra nullius στην Αυστραλία ανατράπηκε στην ιστορική υπόθεση Mabo του 1992.

Η υπόθεση αυτή αναγνώρισε τα δικαιώματα γης των λαών Meriam, των γηγενών των Νήσων Murray της Αυστραλία, καθώς και τη συνεχιζόμενη σύνδεση των γηγενών της Αυστραλίας με τη γη.

COLONIALISMS PIRACY of Australia 🏴‍☠️

English Foreign Immigrants INVASION began with,

LIEutenant James Cook’s PROPAGANDIST false flag campaign in 1770.

By Claiming TERRA NULLIUS (uninhabited land).

Which was Found false in 1992 by Koiki Eddie Mabo Case Vs Queensland.

The… pic.twitter.com/aENDiflcMC

— Aaron Taylor (@AaronTa95581972) February 8, 2025

Με αυτόν τον τρόπο, αναίρεσε το terra nullius από νομική άποψη, οδηγώντας στο Native Title Act 1993.

Ωστόσο, μπορούμε να δούμε ίχνη της ιδέας του terra nullius στον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης συλλέγουν δισεκατομμύρια δεδομένα ανθρώπων από το διαδίκτυο.

Είναι σαν να πιστεύουν ότι τα δεδομένα δεν ανήκουν σε κανέναν – παρόμοια με τον τρόπο που οι Βρετανοί πίστευαν λανθασμένα ότι η ήπειρος της Αυστραλίας δεν ανήκε σε κανέναν.

Ψηφιακός επεκτατισμός μεταμφιεσμένος σε συγκατάθεση

Ενώ τα δεδομένα συλλέγονται χωρίς να το γνωρίζουμε, ένας πιο ύπουλος τρόπος με τον οποίο υλοποιείται ο ψηφιακός αποικιοκρατισμός είναι η αναγκαστική παραίτηση από τα δεδομένα μας μέσω της ομαδοποιημένης συγκατάθεσης.

Έχετε αναγκαστεί να κάνετε κλικ στο «αποδοχή όλων» μετά από μια απαιτούμενη ενημέρωση του τηλεφώνου σας ή για να αποκτήσετε πρόσβαση στον τραπεζικό σας λογαριασμό; Συγχαρητήρια!

Έχετε κάνει μια επιλογή Χόμπσον: δηλαδή, μια επιλογή που έγινε σε μια κατάσταση στην οποία δεν υπήρχαν άλλες επιλογές

Τι θα συνέβαινε αν δεν επιλέγατε «ναι», αν επιλέγατε να απορρίψετε αυτή τη συλλογική συγκατάθεση; Ίσως να μην μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε την τράπεζα ή το τηλέφωνό σας. Είναι πιθανό να επηρεαστεί και η υγειονομική σας περίθαλψη.

Μπορεί να φαίνεται ότι έχετε επιλογές.

Αλλά αν δεν επιλέξετε «ναι σε όλα», «επιλέγετε» τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Αυτή η προσέγγιση δεν είναι καινούργια.

Ενώ το terra nullius ήταν μια αποικιακή στρατηγική για την διεκδίκηση πόρων και γης, οι επιλογές του Χόμπσον εφαρμόζονται ως μέσο αφομοίωσης στις κυρίαρχες πολιτισμικές νόρμες.

Δεν ντύνεστε «επαγγελματικά»; Δεν θα πάρετε τη δουλειά ή θα χάσετε αυτή που έχετε.

Αντίσταση στο ψηφιακό terra nullius

Είναι άραγε η αφομοίωση η μόνη επιλογή που έχουμε; Όχι.

Η ιστορία μάς δείχνει ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι να αντισταθούμε σε κάθε μορφή “αποικιοκρατίας”, ακόμη και στην ψηφιακή της εκδοχή. Για αιώνες, οι ιθαγενείς κοινότητες αντιστέκονται στην προσπάθεια αφαίρεσης της γης και της γνώσης τους, επαναλαμβάνοντας ότι «η γη των Αβοριγίνων ήταν και θα είναι πάντα γη των Αβοριγίνων».

Με τον ίδιο τρόπο, η αντίσταση σήμερα απέναντι στο ψηφιακό terra nullius χρειάζεται να εκδηλωθεί σε όλα τα επίπεδα — από το άτομο μέχρι τις τοπικές και παγκόσμιες κοινότητες.

Ένα παράδειγμα είναι η απόφαση δικαστή που επιτρέπει σε συγγραφείς, όπως ο George R. R. Martin, να προχωρήσουν σε αγωγή κατά της OpenAI για παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων, καθώς το ChatGPT φέρεται να παρήγαγε περιεχόμενο αρκετά παρόμοιο με το «Game of Thrones».

Παράλληλα, αυξάνονται οι μηνύσεις που υποστηρίζουν ότι η ανεξέλεγκτη συλλογή δεδομένων από εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης παραβιάζει τον νόμο:

• Το Reddit κατέθεσε αγωγή κατά της Perplexity επειδή χρησιμοποίησε προστατευμένο περιεχόμενο για την εκπαίδευση του μοντέλου της.

• Η Anthropic συμφώνησε σε αποζημίωση 1,5 δισ. δολαρίων σε συγγραφείς που κατήγγειλαν ότι τα βιβλία τους χρησιμοποιήθηκαν παράνομα για εκπαίδευση ΑΙ.

Αυτές οι υποθέσεις δείχνουν πως υπάρχει δρόμος προς ένα διαφορετικό μέλλον.

Judge rules George R.R. Martin and other authors can sue OpenAI for copyright infringement

• Said ChatGPT generated ‘Game of Thrones’ content similar enough to infringe copyright

• OpenAI’s motion to dismiss was denied pic.twitter.com/BJyNsc2iF0

— Culture Crave 🍿 (@CultureCrave) October 29, 2025

Το τέλος του data nullius

Αν καθιερωθούν τέτοιες διαδικασίες, τα δεδομένα μας θα πάψουν να αντιμετωπίζονται ως ένας ψηφιακός «τόπος κανενός» που μπορεί να λεηλατείται χωρίς άδεια. Αντίθετα, θα γίνει ξεκάθαρο ότι η πληροφορία που παράγουμε ανήκει σε εμάς και στις κοινότητές μας.

Αυτό θα υποχρεώσει τις εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης να αλλάξουν συμπεριφορά και να αποδείξουν έμπρακτα πως σέβονται την κυριαρχία των ανθρώπων πάνω στα δεδομένα τους.

Μπορεί σήμερα οι εταιρείες να φαίνονται σχεδόν πανίσχυρες, όπως έμοιαζαν κάποτε και οι αποικιακές αυτοκρατορίες που επέβαλαν τη θέλησή τους σε τεράστιες εκτάσεις και πληθυσμούς.

Όμως η ιστορία δείχνει πως καμία μορφή εξουσίας δεν είναι αιώνια όταν αμφισβητείται με συνέπεια. Οι αυτοκρατορίες αυτές τελικά υποχώρησαν μπροστά στην οργανωμένη, επίμονη και συλλογική αντίσταση των λαών που καταπίεζαν.

Το ίδιο μπορεί να συμβεί και σήμερα. Η αντίσταση απέναντι στον ψηφιακό αποικιοκρατισμό δεν χρειάζεται να είναι θορυβώδης για να είναι αποτελεσματική. Μπορεί να ξεκινά από μικρές, καθημερινές πράξεις – από τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας έως την απαίτηση για διαφάνεια και δίκαιη χρήση των δεδομένων.

Μπορεί να εκδηλώνεται μέσα από την πίεση κοινοτήτων, τις νομικές διεκδικήσεις, τις πολιτικές αλλαγές και τη διαμόρφωση νέων κανόνων που προστατεύουν τους χρήστες.

Κάθε τέτοια πράξη, μεγάλη ή μικρή, σχηματίζει μια συλλογική δύναμη που μπορεί να αλλάξει το τοπίο.

Όπως οι ιθαγενείς πληθυσμοί αντιστάθηκαν επί αιώνες στον φυσικό αποικιοκρατισμό, έτσι και οι σύγχρονες κοινωνίες μπορούν να αντισταθούν στον ψηφιακό.

Η ουσία παραμένει η ίδια: η διεκδίκηση του δικαιώματος να ορίζουμε εμείς το μέλλον μας και να προστατεύουμε αυτό που μας ανήκει.