Η τακτική σύναψης συμφωνιών του Τραμπ – Γιατί μια λάθος ειρήνη είναι ο δρόμος για τον επόμενο πόλεμο

Μπορεί να υπάρξει «κακή» ειρήνη; Το ερώτημα τίθεται διαρκώς το τελευταίο διάστημα, καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος έχει αποδυθεί σε έναν αγώνα να σταματήσει τους πολέμους αυτού του κόσμου.

Ο Μπέντζαμιν Φράνκλιν έλεγε: «Κατά τη γνώμη μου, δεν υπήρξε ποτέ καλός πόλεμος ή κακή ειρήνη»

Τα αποτελέσματα της προσπάθειάς του στη Γάζα δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, παρά την εκεχειρία εκατοντάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί σε επιχειρήσεις του ισραηλινού στρατού, η Χαμάς έχει κάνει περιστασιακές επιθέσεις, ενώ στη Δυτική Όχθη η βία των εποίκων –με τις πλάτες του ισραηλινού στρατού- έχει ενταθεί. Ωστόσο, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει προσθέσει στη λίστα των πολέμων που «τελείωσε» και τη σύγκρουση στη Γάζα.

Η περίπτωση της Ουκρανίας

Τα τελευταία 24ωρα έχουν ενταθεί οι διπλωματικές κινήσεις για μια συμφωνία για την ειρήνη στην Ουκρανία. Ο Αμερικανός πρόεδρος έσπευσε να διατυμπανίσει την «τεράστια πρόοδο όσον αφορά τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας». Είπε επίσης ότι υπάρχουν «μόνο λίγα σημεία διαφωνίας» που απομένουν να διευθετηθούν και εξέφρασε την ελπίδα ότι η ειρήνη θα επιτευχθεί «το συντομότερο δυνατόν!».

REUTERS/Anna Rose Layden/File Photo

Οι κινήσεις του Ντόναλντ Τραμπ, και από το βράδυ της Τρίτης, η αποκάλυψη ότι η αμερικανική πρόταση για την ειρήνη ήταν σε μεγάλο βαθμό η ρωσική πρόταση, έχει εντείνει την ανησυχία των Δυτικών συμμάχων της Ουκρανίας. Αυτό που φοβούνται είναι ότι θα επιβληθεί στο Κίεβο μια «κακή» ειρήνη.

Σε άρθρο του ο Economist θυμίζει τα λόγια του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Μπέντζαμιν Φράνκλιν. Έγραφε σε έναν φίλο του: «Κατά τη γνώμη μου, δεν υπήρξε ποτέ καλός πόλεμος ή κακή ειρήνη». Ωστόσο, η ανησυχία των συμμάχων της Ουκρανίας αφορά τις κακές ειρηνευτικές συμφωνίες.

Ήδη από τις 22 Νοεμβρίου, 15 ηγέτες χωρών-συμμάχων της Ουκρανίας, μεταξύ των οποίων η ΕΕ, ο Καναδάς και η Ιαπωνία, έκαναν έκκληση στον Ντόναλντ Τραμπ να επιδιώξει μια «δίκαιη και διαρκή ειρήνη». Η προτροπή αυτή εξηγείται εύκολα και περιλαμβάνει ηθικά και πρακτικά ζητήματα.

Αυτό που φοβούνται είναι μια ειρήνη τόσο άδικα μονόπλευρη υπέρ της Ρωσίας, η οποία δεν θα γίνει αποδεκτή από τον ουκρανικό λαό. Αυτό θα έχει συνέπεια να διασπαστεί ο κοινωνικός ιστός σε μια ήδη εύθραυστη δημοκρατία. Επίσης, φοβούνται μια εκεχειρία που θα ανταμείβει την επιθετικότητα της Ρωσίας και δεν θα μπορεί να αποτρέψει μια μελλοντική επίθεση. Είτε ξανά στην Ουκρανία είτε σε κάποια γειτονική της ευρωπαϊκή χώρα.

Πρόεδρος ανεμοδείκτης

Οι απόψεις του Ντόναλντ Τραμπ και η ταχύτητα με την οποία αλλάζουν, ανάλογα με το πού φυσάει ο άνεμος, είναι επίσης ένας παράγοντας ανησυχίας. Ασφαλώς, υπάρχει κάτι σταθερό στις θέσεις του, επισημαίνει ο Economist. Όταν θέλει να επιτύχει συμφωνίες, αρέσκεται σε επιδείξεις στρατιωτικής ισχύος και θυελλώδεις απειλές προς τους αντιπάλους. Επίσης, τείνει να αποδέχεται το δίκαιο του ισχυρού. Πολλές φορές έχει δηλώσει ότι για τον πόλεμο ευθύνεται η Ουκρανία, παρόλο που η εισβολή έγινε από τη Ρωσία. Επίσης, ότι η Ουκρανία «δεν έπρεπε ποτέ να είχε ξεκινήσει» έναν πόλεμο για την άμυνά της. Κατά τον Αμερικανό πρόεδρο, έπρεπε «να είχε κάνει μια συμφωνία» με τον πολύ μεγαλύτερο εισβολέα της. Και έτσι θα είχε ειρήνη.

Γνωστός για την αγάπη του στις «καλές συμφωνίες», εν είδει εμπορίου και επιχειρηματικής δραστηριότητας, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει μια εγγενή δυσκολία. Φαίνεται να δυσκολεύεται να καταλάβει γιατί οι άνθρωποι μπορεί να αγωνίζονται για να υπερασπιστούν μια αξία. Πρώην βοηθοί του αποκάλυψαν ότι περιφρόνησε τους Αμερικανούς βετεράνους που υπηρέτησαν σε ξένους πολέμους, χαρακτηρίζοντάς τους «κορόιδα» και «ηττημένους».

REUTERS/Eva Korinkova

Ο αντιπρόεδρός του, Τζέι Ντι Βανς επίσης έχει πει ότι ο πρόεδρος Τραμπ αναρωτιέται γιατί οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι απλώς δεν «σταματούν να σκοτώνονται μεταξύ τους και αρχίζουν να κάνουν εμπόριο μεταξύ τους». Διότι έτσι θα υπάρχει «περισσότερη ειρήνη στον κόσμο», που είναι «καλή για τους Αμερικανούς εργαζόμενους».

Περιγράφοντας την κοσμοθεωρία του Ντόναλντ Τραμπ, ο Economist επισημαίνει ότι οι κατευθυντήριες αρχές της διαδικασίας για να επιτευχθεί ειρήνη βασίζεται στην επιχειρηματική τακτική. Περιλαμβάνουν μια τάση για μπλόφες, μια κοσμοθεωρία που βασίζεται στην αρχή ότι η ισχύς οδηγεί στο σωστό και την πεποίθηση ότι ο πόλεμος είναι κακός για τις επιχειρήσεις. Αλλά, η ιστορία αφθονεί σε παραδείγματα των συνεπειών ειρηνευτικών συμφωνιών αυτού του είδους.

Από τον Α’ Παγκόσμιο στον Χίτλερ

Πολλοί ιστορικοί έχουν επισημάνει ότι η Συνθήκη των Βερσαλλιών, που επιβλήθηκε στη Γερμανία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τους νικητές, ήταν πολύ σκληρή. Οι συνέπειές της επέτρεψαν την άνοδο του ναζισμού υπό τον Χίτλερ και οδήγησαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Επίσης υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία και οι άλλοι νικητές του πολέμου, διαμόρφωσαν τη συμφωνία για την ειρήνη επηρεασμένοι από τον γνωστό οικονομολόγο Τζον Μέιναρντ Κέινς, τον Βρετανό αντιπρόσωπο. Ο οποίος στη συνέχει αφηγήθηκε τα τεκταινόμενα στις Βερσαλλίες, στο βιβλίο «Οι Οικονομικές Συνέπειες της Ειρήνης».

Ωστόσο, λέει ο Economist, μεταγενέστερη ακαδημαϊκή έρευνα προσφέρει πειστικά αντεπιχειρήματα. Ο Κέινς κατηγορείται ότι αγνοεί τις οικονομικές πραγματικότητες, ξεκινώντας από τη σχετική ευημερία της Γερμανίας στο τέλος του πολέμου το 1918, σε σύγκριση με την οικονομική καταστροφή που οι στρατοί της επέβαλαν στο Βέλγιο, τη Γαλλία και την Πολωνία. Επίσης, στη διάρκεια της διαπραγμάτευσης, οι λεγόμενες Μεγάλες Δυνάμεις, χρησιμοποιούσαν την μπλόφα ως μέσο διαμόρφωσης των εξελίξεων. Και όταν οι Γερμανοί ηγέτες είπαν στους πολίτες ότι «δεν χάσαμε στον πόλεμο, αλλά μας μαχαίρωσαν πισώπλατα», έκαναν τα στραβά μάτια. Το ίδιο και όταν η Γερμανία σταμάτησε να πληρώνει αποζημιώσεις και να επανεξοπλίζεται.

Όταν γίνεται μια διαπραγμάτευση για την ειρήνη, απαιτείται ειλικρίνεια. Σύμφωνα με τη συγγραφέα του βιβλίου «Παρίσι 1919: Έξι μήνες που άλλαξαν τον κόσμο», Μάργκαρετ ΜακΜίλαν, η πολιτική βούληση για την επιβολή μιας ειρηνευτικής συμφωνίας μπορεί να έχει μεγαλύτερη σημασία από άλλους συχνά αναφερόμενους όρους. Ακόμη και αν οι όροι της είναι σκληροί για τον ηττημένο. Και αν ο ηττημένος δεν έχει λόγο στη διαπραγμάτευση.

Η Μάργκαρετ ΜακΜίλαν επισημαίνει ότι το 1945 η Γερμανία και η Ιαπωνία δέχτηκαν εξαιρετικά σκληρές συμφωνίες για την ειρήνη. Και τους επιβλήθηκαν χωρίς να έχουν λόγο στο περιεχόμενό τους. Σε αυτό, βεβαίως, συνέβαλε και ο Ψυχρός Πόλεμος. Οι ΗΠΑ, στο όνομα του περιορισμού του κομμουνισμού, παρέμεινε δεσμευμένη στην Ασία και την Ευρώπη.

Γιατί είναι λάθος ο κατευνασμός

Ο Economist επισημαίνει ότι η Ιστορία προσφέρει μαθήματα όσον αφορά τον κατευνασμό των επιτιθέμενων και την τήρηση της αρχής του δίκαιου του ισχυρού. Η περίπτωση της Τσεχοσλοβακίας είναι χαρακτηριστική. Για να κατευνάσουν τον Χίτλερ, η Βρετανία και η Γαλλία, την πρόδωσαν στο Μόναχο το 1938. Ο Χίτλερ ήθελε πόλεμο, όχι «ειρήνη για την εποχή μας», όπως δήλωσε οι τότε ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Νέβιλ Τσάμπερλεν. Είναι ο ίδιος που στη συνέχεια έσπευσε να επανεξοπλίσει τη Βρετανία.

Εξίσου ανησυχητικά για την ειρήνη είναι τα αποτελέσματα όταν τα κέρδη τίθενται πάνω από τις αρχές. Και εδώ το παράδειγμα είναι η ίδια η Ουκρανία.

Πριν από μια δεκαετία, θυμίζει ο Economist, o Γερμανός διπλωμάτης Γιοχάνες Ρέγκενμπρεχτ, εργαζόταν στις συμφωνίες του Μινσκ το 2015, ώστε να σταματήσει ο αργός διαμελισμός της Ουκρανίας από τη Ρωσία. Η Γερμανία έβλεπε την Ουκρανία ως μια αδύναμη χώρα, ανίκανη να αμυνθεί στρατιωτικά. Ήλπιζε ότι θα μπορούσε να βελτιώσει τις σχέσεις της με τη Ρωσία, επεκτείνοντας τους εμπορικούς δεσμούς τους.

Η τότε καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ, «δεν είχε καμία ψευδαίσθηση» για την ικανότητα του κ. Πούτιν να εξαπατά, λέει ο συνταξιούχος σήμερα διπλωμάτης. Η κυβέρνησή της ήλπιζε σε μια «παγωμένη ειρήνη» που θα περιόριζε τις απώλειες της Ουκρανίας και θα εμπόδιζε τη Ρωσία να προχωρήσει προς τη Μολδαβία ή το έδαφος του ΝΑΤΟ. Η Γερμανία αύξησε ακόμη και τις αγορές φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου, υποστηρίζοντας ότι οι δεσμοί αμοιβαίας εξάρτησης θα μπορούσαν να κατευνάσουν τη Ρωσία. Οι Γερμανοί ηγέτες είδαν τους κινδύνους, σύμφωνα με τον Γιοχάνες Ρέγκενμπρεχτ. Αλλά δεν ήταν πρόθυμοι να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της δικής τους ανάλυσης.

Ο Economist επισημαίνει ότι οι χώρες της Ευρώπης φοβούνται ότι ο δρόμος που ακολουθούν οι ΗΠΑ δεν οδηγεί σε διαρκή ειρήνη. Και πως γι’ αυτό προσπαθούν να συμπήξουν ισχυρές συμμαχίες, να κάνουν δεσμευτικές συμφωνίες που υποστηρίζονται από κυρώσεις. Και βεβαίως να ενισχύσουν τις ένοπλες δυνάμεις του, ακόμη και αν επανεξοπλίζονται αργά.