Αλκιβιάδης Μαργαρίτης: Διπλή φοβία

Ένα από τα πρωτοσέλιδα θέματα του «Βήματος» πριν από μισόν ακριβώς αιώνα, στις 6 Νοεμβρίου 1975 —ημέρα Πέμπτη και τότε—, ήταν αφιερωμένο στην κρίση που είχε ξεσπάσει στους κόλπους του ΕΙΡΤ (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας Τηλεοράσεως), του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα, με αφορμή τον τρόπο με τον οποίον είχε καλύψει το Ίδρυμα την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου.

Εν ολίγοις, ο τότε διευθυντής προγράμματος της Τηλεοράσεως του ΕΙΡΤ είχε κληθεί σε απολογία, επειδή, σύμφωνα με ανακοίνωση του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος, «η τηλεοπτική κάλυψις κατά τον πανηγυρισμόν της 28ης Οκτωβρίου δεν είχε την επιβαλλομένην εις το Ίδρυμα αντικειμενικότητα και εθνικήν έξαρσιν».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 6.11.1975, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Από τη δική του πλευρά, ο προαναφερθείς αρμόδιος διευθυντής προγράμματος είχε υποστηρίξει ότι δεν υπήρχε τίποτα το επιλήψιμο στις εορταστικές εκπομπές της 28ης Οκτωβρίου, θέση την οποία είχε συμμεριστεί και ο γενικός διευθυντής του ΕΙΡΤ.

Με αφορμή μια από αυτές τις επίμαχες εορταστικές εκπομπές, και έχοντας παράλληλα την τόλμη να θίξει ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο ζήτημα, συνυφασμένο με τις μνήμες του έθνους, ο δημοσιογράφος και παιδαγωγός Αλκιβιάδης Ε. Μαργαρίτης (1908-2004), επί μακρόν συνεργάτης των εφημερίδων του ΔΟΛ (κυρίως ως θεατρικός κριτικός), είχε συντάξει ένα ενδιαφέρον άρθρο.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 6.11.1975, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ιδού το κείμενό του, που έφερε τον τίτλο «Δύο ιστορικά συμπλέγματα» και είχε δημοσιευτεί στην όγδοη σελίδα του «Βήματος» της 6ης Νοεμβρίου 1975:

Η μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας καταδυναστεύεται από δύο συμπλέγματα. Το ένα αναφέρεται στην απόρριψη του ιταλικού τελεσιγράφου της 28 Οκτωβρίου 1940 και το άλλο στην Εθνική Αντίσταση κατά την Κατοχή. Πολιτικές σκοπιμότητες επιμένουν, επί τέσσερις ήδη δεκαετίες, να αρνούνται ή να παραμορφώνουν τα πραγματικά περιστατικά. Και ο πολύς λαός, κατεχόμενος από μια διπλή φοβία, αποφεύγει να δει και να παραδεχθεί την αλήθεια, ως προς μεν το πρώτο γεγονός, για να μη χαρακτηρισθή ως «φασίστας», και ως προς το δεύτερο, για να μην του κολλήσουν την τόσο επικίνδυνη «ρετσινιά» του κομμουνιστή.

Εν τούτοις, την 28 Οκτωβρίου 1940 τα ξημερώματα ο δικτάτωρ Ιωάννης Μεταξάς απέρριπτε την ιταμή απαίτηση που μετεβίβαζε ο Ιταλός πρεσβευτής Γκράτσι. Είτε από πατριωτισμό, είτε από δέσμευση στο άρμα της ελληνικής πολιτικής, είτε απλώς από «λόξα», το γεγονός έλαβε χώραν. Και χωρίς να δίνεται «άφεση αμαρτιών» για την κατάλυση του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος και για όσες αθλιότητες έγιναν επί του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, δεν είναι δυνατόν να διαγραφή η πραγματικότης. Η τολμηρή δε αυτή πράξη γινόταν όταν αρκετοί ανώτατοι παλαιοδημοκρατικοί αξιωματικοί, πριν από την 28 Οκτωβρίου, ήσαν βέβαιοι ότι ο Μεταξάς θα υπέκυπτε στους Ιταλούς, και μετά την ημερομηνία αυτή την εχαρακτήριζαν ως εγκληματική επιπολαιότητα!

Και ως προς το δεύτερο θέμα, αναμφισβήτητα ο ελληνικός λαός επρόβαλε μια καθολική αντίσταση κατά των κατακτητών, είτε παθητική είτε ενεργητική. Αλλά πώς μπορούμε να αποσιωπήσωμε ότι η οργάνωση αυτής της αντιστάσεως οφείλεται, στη μεγίστη της κλίμακα, στο ΕΑΜ και δευτερευόντως στον ΕΔΕΣ, στην ΕΚΚΑ και στις άλλες οργανώσεις; Ναι, αλλά η διοίκηση του ΕΑΜ —μας λένε— ήταν στα χέρια του ΚΚΕ και μερικών «συμπαθούντων». Πώς να το κάνουμε; Ασφαλώς έτσι είναι. Όμως γι’ αυτό πρέπει, διαστρέφοντας την Ιστορία, να αρνηθούμε το γεγονός ότι δημιουργήθηκε στα βουνά ένα ένοπλο μαχητικό σώμα 60.000 ανδρών, ο ΕΛΑΣ, που καθήλωσε στην Ελλάδα 180.000 στρατού κατοχής; Ότι το ΕΑΜ με τις διάφορες παράπλευρες οργανώσεις του —ΕΠΟΝ, ΕΑ (Εθνική Αλληλεγγύη) και άλλες— εκάλυπτε περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους, διαφόρων πολιτικών πεποιθήσεων και όχι αποκλειστικώς κομμουνιστών; Και ότι ο μεγαλύτερος αριθμός των εκτελεσθέντων επί Κατοχής ανήκει στο ΕΑΜ, χωρίς αυτό καθόλου να μειώνει τη σημασία των θυσιών των άλλων οργανώσεων και των ιδιωτών;

Γιατί δεν φρόντισαν να προλάβουν άλλοι και να οδηγήσουν τον ελληνικό λαό στην εσωτερική αντίσταση; Οι «αρκετοί» παλαιοδημοκρατικοί ανώτατοι αξιωματικοί, που ήδη αναφέραμε, θεωρούσαν μια τέτοια κίνηση σαν καταστρεπτική ανοησία. Πλην των αξιωματικών που —προς τιμήν τους— πήγαν στη Μέση Ανατολή και πολέμησαν με τις ελεύθερες ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις, από τους εκουσίως ή ακουσίως «παραμείναντας» ελάχιστοι δέχθηκαν να πλαισιώσουν είτε τον ΕΛΑΣ είτε τις ΕΟΕΑ (Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών του ΕΔΕΣ). Πολλοί προτίμησαν να εργασθούν στα συσσίτια του Ερυθρού Σταυρού και άλλοι να υπηρετήσουν στα Τάγματα Ασφαλείας.

Γιατί λοιπόν πρέπει να τρέμωμε την αναφορά στις αληθινές συνθήκες τού «Όχι» της 28 Οκτωβρίου και στην Εθνική Αντίσταση; Γιατί είναι απαράδεκτο να μνημονεύονται στο ΕΙΡΤ ή από οπουδήποτε αλλού ο Άρης Βελουχιώτης, ο Στέφανος Σαράφης ή ο Κομνηνός Πυρομάγλου; Γιατί να προκαλείται «ιερά αγανάκτηση» στο άκουσμα αντάρτικων τραγουδιών; Έως πότε, μόνη χώρα η δική μας, θα αρνείται την Ιστορία της, με τις μεγαλοσύνες της και τις αθλιότητές της; Πότε τέλος θα απαλλαγούμε από τα δύο αντιιστορικά συμπλέγματα;

Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, εξ αριστερών, οι Στέφανος Σαράφης (ΕΑΜ-ΕΛΑΣ), Γεώργιος Καρτάλης (ΕΚΚΑ) και Ναπολέων Ζέρβας (ΕΔΕΣ) στη συνδιάσκεψη της Πλάκας, που έμελλε να οδηγήσει στην υπογραφή του ομώνυμου ιστορικού συμφώνου (29 Φεβρουαρίου 1944).