Μια πρωτότυπη δημοσκόπηση σε αυτόχθονες: Από το κακό στο χειρότερο

Μπορεί οι έρευνες να δείχνουν ότι τα ποσοστά καταστροφής των δασών είναι σταθερά πολύ χαμηλότερα σε αναγνωρισμένα αυτόχθονα εδάφη, ωστόσο, αυτόχθονες που ζουν χιλιάδες χρόνια σε τέτοιες περιοχές βλέπουν απειλούνται όλο και περισσότερο.

Σε ένα πρωτοποριακό δημοσιογραφικό εγχείρημα, οι Bureau of Investigative Journalism, El País, MidiaNINJA, Tempo και La Región μίλησαν 100 αυτόχθονες από χώρες με τα μεγαλύτερα τροπικά δάση, για να αποτιμήσουν την ποιότητα ζωής τους και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν ως υπερασπιστές του κλίματος στην πρώτη γραμμή.

Υπενθυμίζεται ότι σύντομα οι διοργανωτές των κλιματικών συνομιλιών Cop30 θα βρεθούν στο Μπελέμ με τη δέσμευση να την καταστήσουν την πρώτη σύνοδο όπου οι αυτόχθονες θα διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο στη μάχη για το κλίμα.

Η κοινή μεγάλη έρευνα όμως δείχνει ότι οι αυτόχθονες των τροπικών δασών του κόσμου ήδη μάχονται σε πολλά μέτωπα. Αντιμετωπίζουν παραβιάσεις δικαιωμάτων, ολοένα χειρότερη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες και κλιμακούμενες απειλές για τα μέσα διαβίωσής τους.

Οι περισσότεροι προέρχονταν από τη Βραζιλία, το Περού, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ), την Ινδονησία, τη Βολιβία, την Κολομβία και τη Βενεζουέλα — και η πλειονότητα δήλωσε ότι η κατάστασή τους έχει επιδεινωθεί αισθητά την τελευταία δεκαετία.

Η κατάσταση είναι σοβαρή

Τα  2/3 των ερωτηθέντων —συμπεριλαμβανομένης της πλειοψηφίας σε Βραζιλία, Βολιβία, Περού, Ινδονησία και Βενεζουέλα— είπαν ότι οι κυβερνήσεις τους αποτυγχάνουν να τηρήσουν τα δικαιώματά τους. Αρκετοί επέκριναν την ανεπαρκή επιβολή των νόμων που έχουν θεσπιστεί για την προστασία τους.

Μπορεί στη Βραζιλία αρκετοί ιθαγενείς να εκτίμησαν τις προσπάθειες του προέδρου Λούλα, ωστόσο, σε παγκόσμιο επίπεδο, πάνω από το 50% είπαν ότι η ζωή και τα μέσα διαβίωσής τους έχουν ήδη πληγεί από την κλιματική αλλαγή, αναφέροντας πλημμύρες, ξηρασίες, δασικές πυρκαγιές, μεταβολές των εποχών και ακραίες θερμοκρασίες.

«Η κατάσταση είναι σοβαρή, εξαιρετικά σοβαρή» επεσήμανε η Φάνι Κουίρου Κάστρο, πρόεδρος του Συντονιστικού Οργάνου των Οργανώσεων Αυτόχθονων του Αμαζονίου. Πρόσθεσε ότι στον Αμαζόνιο δρουν παράνομες ομάδες που ποινικοποιούν, διώκουν και δολοφονούν αυτόχθονες ηγέτες και όσους υπερασπίζονται τα εδάφη τους — και ότι οι κίνδυνοι επιτείνονται από την κλιματική κρίση.

Τα ευρήματα «συνάδουν απολύτως με την παγκόσμια έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας για τους αυτόχθονες λαούς που εξαρτώνται από τα δάση και των οποίων τα δικαιώματα έχουν παραβιαστεί» σχολίασε ο Κρις Τσάπμαν, σύμβουλος της Διεθνούς Αμνηστίας για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων. «Δύσκολα θα καταφέρουμε να αντιστρέψουμε αυτήν την κρίση αν δεν αναζητήσουμε όλοι, ως παγκόσμια κοινότητα, μια υγιέστερη σχέση με τη φύση».

6 στους 10 λένε ότι η βία αυξήθηκε

Περίπου τα 2/3 είπαν ότι η υγεία τους και η ικανότητά τους να βρίσκουν ή να παράγουν τροφή έχουν πληγεί. Σχεδόν οι μισοί είπαν ότι η πρόσβαση σε νερό έχει επιδεινωθεί την τελευταία δεκαετία.

Ο Λέο Μοράλες από τους Ταουρεπάνγκ, μέρος του αυτόχθονου λαού Πέμον στη Βενεζουέλα, απέδωσε την κατάσταση στην αποψίλωση. «Γίνεται χειρότερα επειδή τα δάση είναι πιο μακριά», είπε. «Τα ζώα είναι πιο μακριά. Μετακινούνται πιο μέσα. Τα ποτάμια έχουν στερέψει, δεν υπάρχουν πια ψάρια.»

Πολλοί από όσους ανέφεραν ότι βλέπουν επιδείνωση της αποψίλωσης -μια σημαντική αιτία της κλιματικής αλλαγής σε πολλές τροπικές δασικές χώρες- τη συνέδεσαν με συγκεκριμένους κλάδους. Ανέφεραν την επέκταση της κτηνοτροφίας και των εξορυκτικών βιομηχανιών, όπως η μεταλλεία.

Σχεδόν το 60% είπε ότι οι απειλές που αντιμετωπίζουν έχουν οξυνθεί την τελευταία δεκαετία, επικαλούμενοι τη μεταλλεία, την υλοτομία, την κτηνοτροφία και την έρευνα για ορυκτά καύσιμα.

Σχεδόν 1 στους 5  ανέφερε σαν κύριο πρόβλημα τη μόλυνση από υδράργυρο. Ο υδράργυρος, που χρησιμοποιείται στην παράνομη εξόρυξη χρυσού, είναι ιδιαίτερα τοξικός και τα αποτελέσματά του μπορεί να είναι καταστροφικά. Οι ερωτηθέντες περιέγραψαν ανησυχίες για την κατανάλωση ψαριών από κοντινά ποτάμια, καθώς και για τις επιδράσεις του σε έμβρυα και βρέφη.

«Ο υδράργυρος υπάρχει εκεί εδώ και χρόνια και ήδη υποφέρουμε από αυτό», είπε η Αλεσάντρα Κοράπ Μουντουρουκού από τη Βραζιλία. «Γνωρίζουμε ότι το μητρικό γάλα μολύνει τα παιδιά, και υπάρχουν πολλές περιπτώσεις απώλειας κύησης, παιδιών που επίσης σχεδόν δεν αναπτύσσονται.»

Επιδείνωση της υγείας τους

Ορισμένες αυτόχθονες γυναίκες περιέγραψαν επίσης απειλές σεξουαλικής βίας από εισβολείς άνδρες, εγκυμοσύνες στην εφηβία, έμφυλη βία εντός της κοινότητας και τις «μάτσο» στάσεις των αυτόχθονων ηγετών τους.

Πάνω από το 60% όλων των ερωτηθέντων είπαν ότι έχει υπάρξει επιδείνωση της υγείας στην κοινότητά τους. Ανέφεραν την εμφάνιση νέων ασθενειών και παθήσεων που συνδέονται με αλλαγές στη διατροφή, καθώς και έλλειψη ιατροφαρμακευτικού υλικού και μεγάλη απόσταση από δομές υγείας. Δύο άτομα στη Βενεζουέλα περιέγραψαν ασθενείς που χρειάζεται να φέρνουν μόνοι τους τα αναγκαία υλικά στο νοσοκομείο.