«Η αλήθεια είναι απόλυτη άμυνα»: Η Μάργκαρετ Άτγουντ για τις καταστροφές, τις βλακείες και όσους την υποτίμησαν

Δεν υπάρχει τίποτα τυχαίο στη Μάργκαρετ Άτγουντ. Ο τρόπος που σκέφτεται, που απαντά, που παρεμβαίνει στη δημόσια συζήτηση, είναι πάντα στοχευμένος. Στα 86 της, παραμένει πιο ενεργή από ανθρώπους με τη μισή της ηλικία. «Οι εκδότες μου ανησυχούν μήπως πεθάνω πριν βγει το βιβλίο», λέει χαμογελώντας, μιλώντας στην Guardian με αφορμή το Book of Lives, το πρώτο πραγματικά αυτοβιογραφικό έργο της.

Το βιβλίο αυτό δεν είναι απολογισμός. Είναι απόπειρα αναμέτρησης με μια ζωή που η ίδια, μέχρι τώρα, επέμενε να αφήνει εκτός βιβλίων. «Τα απομνημονεύματα», λέει, «είναι ό,τι μπορείς να θυμηθείς. Και συνήθως αυτό που θυμάσαι είναι καταστροφές και βλακείες». Με την κλασική της ειρωνεία, η Άτγουντ ξεκαθαρίζει πως δεν ενδιαφέρεται για ωραιοποίηση. Αυτό που γράφει είναι η αλήθεια της, όπως την έζησε.

«Με πολεμούν και οι δύο πλευρές από το 1972. Έχω ξαναζήσει αυτό το έργο.»

Voir cette publication sur Instagram

Une publication partagée par Margaret Atwood (@therealmargaretatwood)

Ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών

Το Book of Lives διατρέχει ολόκληρο τον 20ό και τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα — από τα χρόνια που η οικογένειά της ζούσε σε καλύβες μέσα στα καναδικά δάση, παρέα με φίδια και βατράχια, μέχρι την εποχή της πανδημίας. Η Άτγουντ, παιδί βιολόγου και δασκάλας, έμαθε από νωρίς να μη φοβάται τη φύση. «Εκεί πάνω φοβάσαι μόνο τρία πράγματα: καταιγίδες, αρκούδες και πνιγμό». Στα 16 της, ενώ περπατούσε στο γήπεδο του σχολείου, της ήρθε στο μυαλό ένα τετράστιχο ποίημα. Την ίδια στιγμή αποφάσισε ότι θα γίνει συγγραφέας.

Οι σπουδές στο Χάρβαρντ δεν ήταν μια ειδυλλιακή λογοτεχνική περίοδος. Αργότερα, τα ίδια κτίρια θα γίνουν το σκοτεινό σκηνικό της Ιστορίας της Θεραπαινίδας (The Handmaid’s Tale). Ακόμη και το «Τείχος» όπου εκτελούνται οι γυναίκες στη σειρά υπάρχει στο βιβλίο επειδή υπήρχε στη δική της καθημερινότητα. Το πανεπιστήμιο δεν ενθουσιάστηκε με την ιδέα να γίνει φόντο δυστοπίας.

Η Άτγουντ γράφει για τους άνδρες που την υποτίμησαν, για δημοσιογράφους που την παρουσίασαν ως «γκρινιάρα νοικοκυρά» και για συγγραφέα που τη μετέτρεψε, σε βιβλίο του, σε φονική… χταποδίνα. Δεν το υπαινίσσεται: το λέει ευθέως. «Οι περισσότεροι έχουν πεθάνει πια. Για τους ζωντανούς; Η αλήθεια είναι απόλυτη άμυνα.» Το βιβλίο δεν είναι εκδικητικό. Είναι ξεκάθαρο.

Έρωτας, δημιουργία, απώλεια

Ανάμεσα σε όλα αυτά, βρίσκεται η συγκλονιστικότερη ιστορία του βιβλίου: ο Γκρέιμ Γκίμπσον, ο σύντροφός της επί 48 χρόνια. Ο θάνατός του το 2019 τη βρήκε στο Λονδίνο, στη μέση της περιοδείας για το The Testaments. Δεν σταμάτησε. Δεν έκανε πίσω. Δεν έκανε ούτε μία δημόσια εμφάνιση πένθους. Το κάνει τώρα — στο χαρτί. «Δεν το δείχνω, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει», λέει.

«Οι περισσότεροι έχουν πεθάνει πια. Για τους ζωντανούς; Η αλήθεια είναι απόλυτη άμυνα.»

Voir cette publication sur Instagram

Une publication partagée par Margaret Atwood (@therealmargaretatwood)

Η Άτγουντ και η πολιτική

Χωρίς να το επιδιώξει, η Άτγουντ έγινε παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης όταν το The Handmaid’s Tale μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη το 2017. Οι γυναίκες που διαδήλωναν φορώντας τις κόκκινες στολές της Θεραπαινίδας δεν ήταν εικόνα μάρκετινγκ, ήταν πραγματικότητα. Η ίδια παρακολουθούσε αποσβολωμένη: «Δεν άλλαξε η σειρά. Αλλάξαμε εμείς.»

Κι όταν την αποκαλούν «προφήτισσα», το απορρίπτει: «Αν οι ΗΠΑ ήταν ολοκληρωτικό κράτος, δεν θα γυρίζαμε το The Testaments. Θα ήμασταν φυλακή, εξορία ή νεκροί.»

 «Δεν είμαι η μαμά όλων των γυναικών»

Η σχέση της με τον φεμινισμό είναι περίπλοκη. Πολλοί περιμένουν από εκείνη να είναι η «σωτήρας όλων των γυναικών». Η ίδια αρνείται. «Υπήρχε η προσδοκία ότι πρέπει να κάνω πάντα το σωστό για όλες τις γυναίκες. Σε όλες τις περιπτώσεις. Δεν λειτουργεί έτσι.»

Όταν υπέγραψε επιστολή ζητώντας δίκαιη διαδικασία σε υπόθεση καθηγητή που κατηγορήθηκε για σεξουαλική ανάρμοστη συμπεριφορά, κατηγορήθηκε ότι στρέφεται κατά του #MeToo. Εκείνη απάντησε ψύχραιμα: «Τα δικαιώματα των γυναικών είναι υποσύνολο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν μπορείς να έχεις το ένα χωρίς το άλλο». Λίγο μετά, έγινε στόχος και από τρανς ακτιβιστές επειδή έκανε retweet άρθρο που αναρωτιόταν γιατί εξαφανίζεται η λέξη «γυναίκα». Κουνάει το κεφάλι: «Με πολεμούν και οι δύο πλευρές από το 1972. Έχω ξαναζήσει αυτό το έργο.»

«Τα δικαιώματα των γυναικών είναι υποσύνολο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν μπορείς να έχεις το ένα χωρίς το άλλο»

Voir cette publication sur Instagram

Une publication partagée par Margaret Atwood (@therealmargaretatwood)

Η μία ερώτηση που τη στοιχειώνει

Σήμερα δεν τη ρωτούν πια «Γιατί γράφετε τόσο σκοτεινά βιβλία;»

Τη ρωτούν: «Υπάρχει ελπίδα;»

Η απάντηση δεν είναι απαισιόδοξη, ούτε όμως και παρηγορητική. «Είναι η πιο ασταθής εποχή της ζωής μου. Οι βεβαιότητες τελείωσαν.»

*Με στοιχεία από: The Guardian