Κλιματική αλλαγή: «Βράζει» ο πλανήτης, 30 μέρες ακραίας ζέστης παραπάνω για το 50% του πληθυσμού

Περίπου το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού βίωσε έναν επιπλέον μήνα ακραίας ζέστης τον τελευταίο χρόνο, εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη την οποία προκαλεί η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με νέα μελέτη.

Η ακραία ζέστη προκάλεσε θανάτους και ασθένειες, κατέστρεψε γεωργικές καλλιέργειες και επιβάρυνε τα συστήματα ενέργειας και υγειονομικής περίθαλψης, σύμφωνα με την έκθεση (pdf) του World Weather Attribution, του Κέντρου Κλίματος και του Ερυθρού Σταυρού.

Οι ερευνητές ανέλυσαν τα μετεωρολογικά δεδομένα από την 1η Μαΐου 2024 έως την 1η Μαΐου 2025 για να επισημάνουν τους κινδύνους της ακραίας ζέστης, η οποία ορίστηκε ως υψηλότερη από το 90% των θερμοκρασιών που καταγράφηκαν σε μια δεδομένη τοποθεσία μεταξύ 1991 και 2020.

Στην έκθεση διαπιστώνεται ότι περίπου τέσσερα δισεκατομμύρια άνθρωποι, ή το 49% του παγκόσμιου πληθυσμού, βίωσαν τουλάχιστον 30 ημέρες ακραίας ζέστης παραπάνω. Σύμφωνα με την έκθεση, εντοπίστηκαν 67 ακραία θερμικά γεγονότα κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης περιόδου.

«Αν και οι πλημμύρες και οι κυκλώνες είναι τα φυσικά φαινόμενα που κυριαρχούν συχνά στα πρωτοσέλιδα, η ζέστη είναι αναμφισβήτητα το πιο θανατηφόρο ακραίο γεγονός», αναφέρεται στην έκθεση.

Οι θάνατοι που συνδέονται με την ακραία ζέστη συχνά δεν αναφέρονται επαρκώς ή χαρακτηρίζονται λανθασμένα, σύμφωνα με τους ειδικούς. Τα κύματα καύσωνα είναι σιωπηλοί δολοφόνοι, δήλωσε η Friederike Otto, αναπληρώτρια καθηγήτρια κλιματικής επιστήμης στο Imperial College του Λονδίνου και μια από τους συντάκτες της έκθεσης.

«Όταν υπάρχει ένα κύμα καύσωνα, οι άνθρωποι δεν πέφτουν νεκροί στον δρόμο… οι άνθρωποι είτε πεθαίνουν σε νοσοκομεία είτε σε κακώς μονωμένα σπίτια και, ως εκ τούτου, πολύ απλά δεν τους βλέπουμε», είπε.

«Με κάθε βαρέλι πετρελαίου που καίγεται, με κάθε τόνο διοξειδίου του άνθρακα που απελευθερώνεται και με κάθε επιπλέον κλάσμα του βαθμού αύξησης της θερμοκρασίας που προστίθεται, οι καύσωνες επηρεάζουν περισσότερους ανθρώπους», πρόσθεσε.

Η περιοχή της Καραϊβικής ήταν μεταξύ των περιοχών που επλήγησαν περισσότερο από επιπλέον ημέρες ακραίας ζέστης, σύμφωνα με τη μελέτη, με το νησί της Αρούμπα να καταγράφει 187 ημέρες ακραίας ζέστης, 142 ημέρες περισσότερες από ό,τι θα αναμενόταν χωρίς την κλιματική αλλαγή.

Οι κοινότητες χαμηλού εισοδήματος και οι ευάλωτοι πληθυσμοί, όπως οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ιατρικές παθήσεις, υποφέρουν περισσότερο από την ακραία ζέστη.

Οι υψηλές θερμοκρασίες που καταγράφηκαν στα επεισόδια ακραίας ζέστης που σημειώθηκαν στην Κεντρική Ασία τον Μάρτιο, στο Νότιο Σουδάν τον Φεβρουάριο και στη Μεσόγειο τον περασμένο Ιούλιο δεν θα ήταν δυνατές χωρίς την κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με την έκθεση.

Τουλάχιστον 21 άνθρωποι πέθαναν τον περασμένο Ιούλιο στο Μαρόκο, καθώς οι θερμοκρασίες έφτασαν τους 118 βαθμούς Φαρενάιτ (48 βαθμούς Κελσίου).

Χωρίς τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, οι καύσωνες θα συνεχίσουν να γίνονται πιο συχνοί και σοβαροί

Ο Roop Singh, υπεύθυνος για τον αστικό τομέα στο Κέντρο Κλίματος του Ερυθρού Σταυρού και της Ερυθράς Ημισελήνου δήλωσε ότι οι άνθρωποι παρατηρούν ότι η θερμοκρασία σκαρφαλώνει χωρίς να τη συνδέουν με την κλιματική αλλαγή.

«Πρέπει να κλιμακώσουμε γρήγορα τις αντιδράσεις μας στη ζέστη μέσω καλύτερων συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, σχεδίων δράσης για τη ζέστη και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού για τη ζέστη στις αστικές περιοχές, ώστε να αντιμετωπίσουμε την αυξανόμενη πρόκληση», δήλωσε ο Σινγκ.

Οι ερευνητές δήλωσαν ότι χωρίς τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, οι καύσωνες θα συνεχίσουν να γίνονται πιο συχνοί και σοβαροί.

Νέα έκθεση-σοκ για την κλιματική αλλαγη

Εν τω μεταξύ, σύμφωνα με νέα έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO), υπάρχει πιθανότητα 80% η υπερθέρμανση του πλανήτη να καταγράψει νέο ετήσιο ρεκόρ κατά την επόμενη πενταετία, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο για ακραίες ξηρασίες, πλημμύρες και δασικές πυρκαγιές.

Για πρώτη φορά, τα στοιχεία για την υπερθέρμανση του πλανήτη δείχνουν και μια -έστω μικρή- πιθανότητα να καταγραφεί έως το 2030 ένα έτος με θερμοκρασία 2°C υψηλότερη από τα προβιομηχανικά επίπεδα, εξέλιξη που οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν «σοκαριστική».

Η προειδοποίηση αυτή έρχεται έπειτα από τη θερμότερη δεκαετία που έχει καταγραφεί ποτέ. Η νέα παγκόσμια κλιματική πρόβλεψη μεσοπρόθεσμου ορίζοντα αναδεικνύει τους αυξανόμενους κινδύνους για τη δημόσια υγεία, τις εθνικές οικονομίες και τα φυσικά οικοσυστήματα, εάν δεν σταματήσει άμεσα η καύση πετρελαίου, φυσικού αερίου, άνθρακα και ξύλου.

Η έκθεση, η οποία συνδυάζει βραχυπρόθεσμες μετεωρολογικές παρατηρήσεις με μακροπρόθεσμες κλιματικές προβολές, προβλέπει ότι υπάρχει 70% πιθανότητα η μέση παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας για την περίοδο 2025–2029 να υπερβεί το όριο των 1,5°C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή.

Αυτό το σενάριο φέρνει τον πλανήτη επικίνδυνα κοντά στην υπέρβαση του πιο φιλόδοξου στόχου της Συμφωνίας του Παρισιού, αν και ο συγκεκριμένος στόχος βασίζεται σε μέσο όρο 20ετίας.

Η έκθεση καταγράφει επίσης πιθανότητα 86% να ξεπεραστεί το όριο των 1,5°C σε τουλάχιστον ένα από τα επόμενα πέντε έτη, ποσοστό σημαντικά αυξημένο σε σχέση με το 40% της αντίστοιχης έκθεσης του 2020.

Το 2024 αποτέλεσε το πρώτο έτος που η μέση παγκόσμια θερμοκρασία ξεπέρασε ετησίως τον στόχο του 1,5°C — κάτι που μέχρι και το 2014 θεωρούνταν απίθανο για την τρέχουσα δεκαετία. Ήταν επίσης το θερμότερο έτος στα 175 χρόνια μετεωρολογικών καταγραφών.

Ενδεικτικό της ταχείας υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι ότι ακόμη και η υπέρβαση των +2°C εμφανίζεται πλέον ως πιθανότητα — έστω και μικρή — στα στατιστικά μοντέλα της έκθεσης, τα οποία βασίζονται σε 220 προβολές από 15 κορυφαία επιστημονικά ινστιτούτα, όπως το Met Office του Ηνωμένου Βασιλείου, το Barcelona Supercomputing Centre, το Canadian Centre for Climate Modelling and Analysis και η Deutscher Wetterdienst.

«Πρέπει να αναλάβουμε δράση για το κλίμα»

Η πιθανότητα να φτάσουμε τους +2°C πριν το 2030 παραμένει χαμηλή (περίπου 1%) και θα απαιτούσε συνδυασμό παραγόντων θέρμανσης, όπως ισχυρό φαινόμενο Ελ Νίνιο και θετική Αρκτική Ταλάντωση. Ωστόσο, αυτή η πιθανότητα θεωρούνταν ως πρόσφατα σχεδόν αδύνατη σε ορίζοντα πενταετίας.

«Είναι σοκαριστικό ότι το σενάριο των +2°C είναι πλέον στατιστικά πιθανό», δήλωσε ο Άνταμ Σκέιφ του Met Office. «Η πιθανότητα εμφανίζεται μόλις στο 1% για τα επόμενα πέντε έτη, αλλά θα αυξάνεται όσο συνεχίζεται η υπερθέρμανση».

Οι επιπτώσεις δεν θα είναι ίδιες για όλες τις περιοχές. Οι χειμώνες στην Αρκτική προβλέπεται να θερμαίνονται 3,5 φορές πιο γρήγορα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, κυρίως λόγω της μείωσης του θαλάσσιου πάγου. Αυτό σημαίνει ότι το χιόνι πέφτει κατευθείαν στον ωκεανό και όχι πάνω σε παγωμένες επιφάνειες που αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία πίσω στο διάστημα.

Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου αναμένεται να υποστεί περισσότερες ξηρασίες, ενώ η νότια Ασία, η περιοχή του Σαχέλ και η βόρεια Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου) θα αντιμετωπίσουν αυξημένες βροχοπτώσεις.

«Το όριο του 1,5°C δεν είναι αναπόφευκτο»

Ο Λέον Χέρμανσον του Met Office, επικεφαλής της έκθεσης, εκτιμά ότι το 2025 θα είναι ένα από τα τρία θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί ποτέ.

Ο Κρις Χιούιτ, διευθυντής υπηρεσιών κλίματος του WMO, περιέγραψε μια «ανησυχητική εικόνα» όσον αφορά τα κύματα καύσωνα και την επίπτωσή τους στην ανθρώπινη υγεία. Ωστόσο, υπογράμμισε ότι δεν είναι ακόμη αργά για να περιοριστεί η υπερθέρμανση, εφόσον μειωθούν άμεσα οι εκπομπές από ορυκτά καύσιμα.

«Πρέπει να αναλάβουμε δράση για το κλίμα», δήλωσε. «Το όριο του 1,5°C δεν είναι αναπόφευκτο».