Αλίς Βάιντελ όπως Ιωάννα της Λωρραίνης; Φεμινισμός ή φασισμός, η Ζαν ντ’Αρκ είναι σύμβολο

Όταν η Chappell Roan εμφανίστηκε στα πρόσφατα VMA με ένα διαφανές φόρεμα από τη συλλογή του 2024 του Y/Project, με μεταλλικά αξεσουάρ, μια κάπα και ένα σπαθί ήξερε ακριβώς τι ήθελε να θυμήσει. Οι χαρακτηρισμοί Roan of Arc (Η Ρόαν Της Λωρραίνης) το έκαναν ξεκάθαρο. Η Ιωάννα της Λωρραίνης, η προστάτιδα αγία της Γαλλίας, ήταν το πρότυπο της.

Από την εκτέλεση της Ζαν ντ’Αρκ στη Ρουέν, στις 30 Μαΐου του 1431, η Γαλλίδα που τέθηκε επικεφαλής των γαλλικών στρατευμάτων στον Εκατονταετή Πόλεμο κατά των Άγγλων στη Γαλλία έχει εμπνεύσει πολλούς σχεδιαστές και έχει τιμηθεί με κάθε δυνατό τρόπο στην ποπ κουλτούρα. Και επειδή πλέον η πολιτική (με όποιους κινδύνους και αν αυτό επιφυλλάσει) είναι εντυπώσεις και αναδημοσιεύσεις, η Ιωάννα της Λωρραίνης έγινε και μια γυναίκα σύμβολο της νέας ακροδεξιάς.

Την Παρασκευή, λίγα 24ωρα πριν τις εκλογές στη Γερμανία, ο Έλον Μασκ αναδημοσίευσε στον λογαριασμό του στο Χ, μία ανάρτηση που δείχνει φωτογραφία της προέδρου του ακροδεξιού AfD, Αλίς Βάιντελ, να είναι μεταμφιεσμένη ως Ζαν ντ’ Αρκ, προμοτάροντας την επιλογή της αρεσκείας του.

«Η ηγέτης που χρειαζόμαστε τώρα» γράφει η λεζάντα της αρχικής ανάρτησης.

Είναι τελικά η αιρετική Ιωάννα της Λωρραίνης σύμβολο φεμινισμού ή φασισμού; αναρωτήθηκε το Dazed για τη Ζαν ντ’Αρκ που έχει γίνει ταινία από τον Λικ Μπεσόν το 2000 (με πρωταγωνίστρια την ηθοποιό και μοντέλο Milla Jovovich), έχει εμπνεύσει μουσικές συνθέσεις (από τον Λέοναρντ Κοέν στους Arcade Fire και τους The Smiths), έχει δώσει έμπνευση σε επαγγελματίες και δημιουργούς της μόδας και του στιλ (από τον Balenciaga  στον Alexander McQueen και τον John Galliano) και έγινε η γυναίκα που θέλησε να τιμήσει με την εμφάνιση της το 2018, στο Met Gala, η Zεντάγια.

«Η Ιωάννα της Λωραίνης είναι ένα πολιτιστικό φαινόμενο, ένα άτομο με μοναδική απήχηση, που έχει γοητεύσει διαφορετικούς ανθρώπους τους τελευταίους έξι αιώνες» σημειώνει η συγγραφέας Anne Midgley και η λέξη-κλειδί στην πρόταση της είναι το «διαφορετικό».

Η μνήμη της Ζαν έχει ερμηνευτεί εκ νέου στο πέρασμα των χρόνων από την αγιοποίηση της, 24 χρόνια μετά τον θάνατό της. Και ναι, σχεδόν 600 χρόνια μετά το θάνατό της, η Ιωάννα της Λωρραίνης είναι μια εμμονή με αμφιλεγόμενη πλέον κληρονομιά.

Χρόνια μετά το μαρτυρικό θάνατο της και την αγιοποίηση της από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, η Ιωάννα της Λωρραίνης έγινε σύμβολο των σουφραζετών στις αρχές του 20ου αιώνα

Από τη μία, η Ιωάννα της Λωρραίνης θεωρείται φεμινίστρια και έμβλημα του genderqueer κινήματος, ταμπέλες που, φυσικά, δεν υπήρχαν στον καιρό της.

Στα 13, άρχισε να ακούει τις φωνές των αγίων και να βιώνει οράματα. Στη συνέχεια έπεισε τον Κάρολο Ζ’ να την αφήσει να οδηγήσει τους στρατούς του και να τον βοηθήσει να ανακτήσει τον θρόνο του.

Αφού οδήγησε τον γαλλικό στρατό στη νίκη στην πολιορκία της Ορλεάνης, εξασφάλισε τη στέψη του Καρόλου και τερμάτισε τις αγγλικές διεκδικήσεις στη χώρα της.

Στα 16 της, αφού πήρε όρκο αγνότητας, η Ζαν αψήφησε δημόσια τις προσπάθειες του πατέρα της να την κάνει να παντρευτεί, υπερασπιζόμενη τον εαυτό της στο δικαστήριο και κερδίζοντας και κάηκε στην πυρά από τους Άγγλους το 1431, μετά από την καταδίκη της για αίρεση, μαγεία και το «έγκλημα» της, τα ανδρικά ρούχα της.

Πολλοί πιστεύουν ότι η Ζαν υιοθέτησε ανδρική ενδυμασία για να προστατεύσει τον εαυτό της από απειλές βιασμού στο πρόσωπο της, η ίδια όμως κατέθεσε ότι το έκανε κατόπιν εντολής του Θεού.

Για αμέτρητους καλλιτέχνες, ιστορικούς και θαυμαστές, η ιστορία της ερμηνεύεται ως ένδειξη της ορμητικής νεότητάς της ενώ, αιώνες μετά την αγιοποίηση της από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, η Ιωάννα της Λωρραίνης έγινε σύμβολο για το βρετανικό κίνημα ψήφου στις αρχές του 20ου αιώνα.

Παρά το γεγονός ότι πολέμησε εναντίον των Άγγλων, οι σουφραζέτες την χρησιμοποίησαν ως ισχυρό πολιτικό εργαλείο λόγω του μοναδικού τρόπου που συνδύαζε τον χριστιανικό ιδεαλισμό με τη μαχητικότητα.

Η εικόνα της κοσμούσε πανό και καρφίτσες, και γυναίκες ειδωλοποίησαν την Ιωάννα της Λωρραίνης.

Όμως η Ιωάννα της Λωρραίνης έγινε σύμβολο για πρόσωπα που δεν υπερασπίζονται το φεμινισμό και την αυτοδιάθεση.

Αν και η Ζαν ντ’Αρκ τιμάται ως φεμινίστρια ηρωίδα στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, η κληρονομιά της είναι πιο αμφιλεγόμενη στην πατρίδα της.

@voguemagazine At the 2018 #MetGala, #Zendaya took the old saying fashion can double as armor literally, channeling the patron saint Joan of Arc. In custom #Versace, the star perfectly tapped into the 2018 theme «Heavenly Bodies: Fashion and the Catholic Imagination,» which explored the links between fashion and religion. Head to vogue.com to watch her full episode of #LifeInLooks ♬ original sound – Vogue

«Νόμιζα ότι είχε πραγματικά ενδιαφέρον η επιλογή της Ζεντάγια στο Met Gala το 2018, γιατί αν έδειχνες φωτογραφίες της σε έναν Γάλλο, θα αναρωτιόντουσαν γιατί είναι ντυμένη ως ένα σύμβολο του φασισμού και της ακροδεξιάς στη χώρα της », εξηγεί στο Dazed η Γαλλίδα συγγραφέας και δοκιμιογράφος Alice Cappelle.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, το ακροδεξιό κόμμα της Γαλλίας, το Εθνικό Μέτωπο (FN) και πλέον Εθνική Συσπείρωση, έχει επιλέξει την εικόνα της Ιωάννας της Λωρραίνης ως σύμβολο που ταιριάζει στην εθνικιστική τους ατζέντα.

Για τους οπαδούς της Εθνικής Συσπείρωσης η ιστορία της Ζαν ντ’Αρκ δεν αφορά το φύλο ή τη νεότητα της, αλλά την αφοσίωσή της στον Καθολικισμό και την επιθυμία να εκδιώξει ξένους από τα εδάφη της χώρας της.

Για τους οπαδούς του ακροδεξιού εθνικισμού, Ιωάννα της Λωρραίνης συμβολίζει την επιθυμία για άσπιλα από ξένους πάτρια εδάφη

Η Cappelle σημειώνει ότι, στη Γαλλία, η ταυτότητα της Ζαν αφορά περισσότερο την τάξη παρά το φύλο της. «Την αποκαλούμε Η Παρθένος. Δεν νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι τη βλέπουν ως γυναίκα στη χώρα μας» σημειώνει επισημαίνοντας ότι η ακροδεξιά παραλείπει σκόπιμα το φύλο της.

«Είναι βολικό για τους ακροδεξιούς να αφήσουν στην άκρη το φύλο της επειδή μπορούν να απορρίψουν όλα τα πράγματα που έχουν ενσωματωθεί ως αφήγημα σε αυτό το φύλο – όπως η αδυναμία του να είσαι γυναίκα».

Η Μαρίν Λεπέν, η οποία προεδρεύει του κόμματος ως Πρόεδρος, συγκρίνεται συχνά με τη μάρτυρα, καθώς όπως υποστήριξε και ο ίδιος ο πατέρας της το 2017, έχει ίδια αποστολή με την Ζαν ντ’Αρκ. Και οι δύο αυτές γυναίκες θέλουν να καθαρίσουν και να εξαγνίσουν τη Γαλλία, η Ιωάννα μισούσε τους Βρετανούς και η Λεπέν τους βορειοαφρικανούς και κάθε άλλο (σκούρο) μετανάστη.

Παρά τη σύντομη ζωή της η Ζαν ντ’Αρκ έχει μια αμφιλεγόμενη και γεμάτη πρωτιές κληρονομιά στο σήμερα.

Για μερικούς ήταν φεμινίστρια πριν τις φεμινίστριες ή μια θαρραλέα, επαναστημένη έφηβη ή σύμβολο του genderqueer κινήματος ή μια ευσεβής νεαρή γυναίκα που ήθελε τα μέρη της καθαρά από ξένους.

Η ιστορία (και οι ερμηνείες αυτής) της Ιωάννας της Λωρραίνης είναι τόσο αμφιλεγόμενη όσο και διαρκής και αυτό αποδεικνύει ότι -ακριβώς όπως και ο ακροδεξιός εθνικισμός- η Ζαν ντ’Αρκ θα συνεχίσει να υπάρχει. Ποιός θα είναι ο επόμενος συμβολικός της ρόλος, μόνο ο χρόνος μπορεί να δείξει.