Όταν το ελληνικό θέατρο συνάντησε την εκλεπτυσμένη ειρωνεία και διανοητική πρόκληση του Τομ Στόπαρντ

Υπάρχουν στιγμές όπου η θεατρική αίθουσα παύει να είναι ένας χώρος και γίνεται μια πύλη, μια είσοδος σε κόσμους όπου η γλώσσα φωτίζει, η σκέψη ανασαίνει και η φαντασία διεκδικεί το απόλυτο δικαίωμα στην ελευθερία. Ένας από τους δημιουργούς που, χρόνια τώρα, μας χαρίζει τέτοιες στιγμές ήταν ο Τσεχικής καταγωγής Βρετανός, θεατρικός συγγραφέας, Τομ Στόπαρντ, ο οποίος απεβίωσε στις 29 Νοεμβρίου 2025.

Ο Τομ Στόπαρντ, από τους σημαντικότερους δραματουργούς του 20ού και 21ου αιώνα, διαθέτει εκείνη τη μοναδική ικανότητα να μετατρέπει την πιο περίπλοκη φιλοσοφική ή υπαρξιακή απορία σε θεατρική ανάσα. Το χιούμορ του, λεπτό σαν πενάκι σκιτσογράφου, συναντάει το στοχασμό χωρίς ποτέ να χάνει τη ζεστασιά της ανθρώπινης ματιάς.

Γιατί ο Στόπαρντ γράφει με εκείνον τον λεπτό, παιχνιδιάρικο τρόπο που μας θυμίζει πως, παρά τα βάρη της καθημερινότητας, ο κόσμος συνεχίζει να είναι γεμάτος εύθραυστη ομορφιά. Το ελληνικό θεατρόφιλο κοινό το αναγνωρίζει αυτό.

«Ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί»

Μια από τις πρώτες και πιο αγαπημένες συναντήσεις του Τομ Στόπαρντ με την Ελλάδα ήταν, φυσικά, το εμβληματικό «Rosencrantz and Guildenstern Are Dead». Οι Έλληνες σκηνοθέτες το έχουν προσεγγίσει επανειλημμένα, γοητευμένοι από τον τρόπο που ο συγγραφέας ξεγυμνώνει τη μοίρα μέσα από δύο φαινομενικά δευτερεύοντες χαρακτήρες του Άμλετ.

Ρομαντισμός, θλίψη και πικρό χιούμορ σε ένα καταιγιστικό έργο που μιλά για τον μοναχικό αγώνα που δίνει ο «μικρός» άνθρωπος για να επιβιώσει, όταν γύρω του συμβαίνουν «σημεία και τέρατα».

Οι ελληνικές παραγωγές, άλλες μινιμαλιστικές, άλλες πληθωρικές, κατάφεραν να αναδείξουν τη διαχρονικότητα αυτού του υπαρξιακού παιχνιδιού που ισορροπεί ανάμεσα στη φιλοσοφία και την κωμωδία του παραλόγου.

Το 2024 ανέβηκε από τον Στάθη Λιβαθινό στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, στην ιστορική μετάφραση του Μίνου Βολανάκη, με τους Βασίλη Ανδρέου και Νίκο Καρδώνη στους ομώνυμους ρόλους.

«Ερωτευμένος Σαίξπηρ»

Ο Τομ Στόπαρντ άγγιξε το κινηματογραφικό κοινό μέσα από τη συγγραφή του για την ταινία του 1998, με τους Τζόζεφ Φάινς και Γκουίνεθ Πάλτροου, σε σκηνοθεσία Τζον Μάντεν. Ο «Ερωτευμένος Σαίξπηρ», παρότι γνωστός κυρίως ως ταινία που χάρισε Όσκαρ, μεταφέρθηκε και θεατρικά, δίνοντας στους σκηνοθέτες υλικό γεμάτο ποίηση, ρυθμό και σκηνική τρυφερότητα. Είναι ένα έργο που παίζει ταυτόχρονα με τον μύθο του συγγραφέα, τον μύθο του έρωτα και τον μύθο της ίδιας της θεατρικότητας.

Η παράσταση που έσπασε ταμεία στο Λονδίνο ήρθε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 2018, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Κακλέα, στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», με τον Βασίλη Χαραλαμπόπουλο στον ρόλο του Σαίξπηρ.

«Αρκαδία»

Εκεί όπου τα μαθηματικά συναντούν τη λογοτεχνία και η επιστήμη χορεύει με το πάθος, η ελληνική σκηνή βρήκε έναν ιδανικό καμβά για να αναδείξει τη λεπτότητα και το βάθος της γραφής του Τομ Στόπαρντ -η συναισθηματική μας γενναιοδωρία, η περιέργεια για το άγνωστο, η ανάγκη να ψάχνουμε νόημα ακόμη κι εκεί όπου βασιλεύει το χάος.

Το 2008 ο Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης σκηνοθέτησε την «Αρκαδία» για το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, σε μετάφραση Χριστίνας Μπάμπου-Παγκουρέλη, με ηθοποιούς τους Ερατώ Πίσση, Δημήτρη Καρέλλη, Κωνσταντίνο Δανίκα, Στέλλα Καζάζη, Αλεξάνδρα Παλαιολόγου, Κλαίρη Χριστοπούλου και  Φίλιππο Σοφιανό.

«Επί σκηνής υπάρχουν δύο κόσμοι όπου δεν βλέπουν οι μεν τους δε ενώ οι δύο δράσεις εξελίσσονται παράλληλα. Οι φιλόλογοι του παρόντος προσπαθούν να καταλάβουν τι συνέβη στο παρελθόν. Το έγκλημα και η εξιχνίασή του εξελίσσονται παράλληλα. Ολα αυτά, όσο σύνθετα κι αν ακούγονται, ο Στόπαρντ τα έχει διαπραγματευτεί με πολύ απλό τρόπο» θα πει τότε ο σκηνοθέτης, Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης.

«Λέοπολντστατ»

Το «Λέοπολντστατ» έκανε πρεμιέρα στο Λονδίνο το 2020. Θεωρείται από τα πιο προσωπικά και συγκινητικά έργα του Τομ Στόπαρντ, καθώς αντλεί έμπνευση από την ίδια του την οικογενειακή ιστορία και την εβραϊκή κληρονομιά του, ενώ παρακολουθεί την ιστορία μιας μεγαλοαστικής εβραϊκής οικογένειας στη Βιέννη, από το 1899 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1950, μέσα από πέντε διαφορετικές χρονικές στιγμές.

Μέσα από τη ζωή των μελών της οικογένειας, ο Στόπαρντ εξερευνά την πολιτιστική άνθηση της Βιέννης στα τέλη του 19ου αιώνα,
τα γεγονότα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, την άνοδο του ναζισμού και την Κατοχή της Αυστρίας, το Ολοκαύτωμα και την απώλεια.

Παρά το γεγονός ότι η ιστορία είναι φανταστική, βασίζεται σε αυτοβιογραφικά στοχεία του συγγραφέα. Ο Στόπαρντ ανακάλυψε αργά στη ζωή του ότι η οικογένειά του ήταν εβραϊκή και πως αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο έφυγαν από την πατρίδα τους Τσεχοσλοβακία κατά την προέλαση του Χίτλερ. Η μητέρα του τον είχε κρατήσει στο σκοτάδι για δεκαετίες, σκεπτόμενη ότι η άγνοια θα τον προστάτευε.

Η παράσταση του Εθνικού Θεάτρου της Βρετανίας προβλήθηκε μαγνητοσκοπημένη με αγγλικούς υπότιτλους την Πέμπτη 10 Φεβρουαρίου του 2022 στην Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη, του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη HELLO! Canada Magazine (@hellocanadamag)