«Δε θα φάω έντομα!»: Πώς η εντομοφαγία έγινε η θεωρία συνωμοσίας που λατρεύει η ακροδεξιά – «Ελίτ σκουλήκια»
Η πίστη ότι η εντομοφαγία είναι στην ατζέντα μιας σκοτεινής ελίτ είναι η νέα θεωρία συνωμοσίας που έχει γίνει κίνημα. Μας εξαναγκάζουν οι ολιγάρχες να φάμε έντομα; Το BBC καταδύεται στην κουνελότρυπα
Η εντομοφαγία είναι κομμάτι της ανθρώπινης ιστορίας. Τα έντομα βρίσκονταν στο μενού σχεδόν από πάντα με μία από τις αρχαιότερες γνωστές απεικονίσεις της εντομοφαγίας (της κατανάλωσης εντόμων) να χρονολογείται από το 30.000 π.Χ. στις αρχαίες σπηλαιογραφίες της Αλταμίρα στη βόρεια Ισπανία. Σε αυτή απεικονίζεται η συλλογή μελισσών προς κατανάλωση.
Σήμερα, πολλοί άνθρωποι στη Λατινική Αμερική, την Ασία και την Αφρική καταναλώνουν τακτικά έντομα. Στο Μεξικό οι βραστές και τηγανητές ακρίδες, οι τσαπουλίνες, είναι ένα δημοφιλές σνακ σε μπαρ και σερβίρονται ολοένα και περισσότερο σε γκουρμέ εστιατόρια -βέβαια δεν τις απολαμβάνουν όλοι.
Ωστόσο, αν και τα έντομα θεωρούνται εδώ και καιρό ως οικονομικές, υγιεινές και βιώσιμες πηγές πρωτεΐνης, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό εκτός από τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές δίαιτες.
Τα τελευταία χρόνια, αυτή η απροθυμία έχει επιδεινωθεί από έναν ιστό θεωριών συνωμοσίας που ισχυρίζονται ότι οι «παγκόσμιες ελίτ» αναγκάζουν το κοινό να εγκαταλείψει το κρέας προς όφελος των εντόμων.
Αυτή η παραπληροφόρηση συσκοτίζει την έγκυρη επιστημονική έρευνα για τα έντομα ως πηγή πρωτεΐνης φιλικής προς το κλίμα και μπορεί να εμποδίσει τη μετάβαση σε πιο βιώσιμα επισιτιστικά συστήματα, προειδοποιούν οι ερευνητές.
Εμφανιζόμενη πιο συχνά στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε τμήματα της Ευρώπης, η θεωρία συνωμοσίας που έχει γίνει κίνημα με τίτλο I Will Not Eat The Bugs [Δε Θα Φάω Έντομα] υποστηρίζει ότι οι «παγκόσμιες ελίτ» θα αναγκάσουν τις απλές μάζες να τρώνε έντομα υπό το πρόσχημα του περιβαλλοντισμού, λέει η αναλύτρια παραπληροφόρησης Σάρα Ανιάνο.
Η Ανιάνο, η οποία ερευνά αυτή τη θεωρία στο Κέντρο για τον Εξτρεμισμό της Anti-Defamation League -μια εβραϊκή μη κυβερνητική οργάνωση με έδρα τη Νέα Υόρκη που έχει ως αποστολή την καταπολέμηση του αντισημιτισμού και άλλων ατζέντες μισαλλοδοξίας για χρόνια, λέει ότι ταιριάζει απόλυτα στους υπάρχοντες φόβους για την «πονηρή παρακμή του δυτικού πολιτισμού». Αυτό που ξεκίνησε ως ένα σχεδόν σαρδόνιο διαδικτυακό μιμίδιο σε ένα διαδικτυακό φόρουμ έχει τώρα εισχωρήσει στη ρητορική πολιτική τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ.
Στην Ολλανδία, ο Τιερί Μποντέ, νομοθέτης και αρχηγός του ακροδεξιού κόμματος Forum for Democracy, έκανε πρωτοσέλιδα όταν κατά τη διάρκεια ενός λόγου του κατά της ΕΕ τον Μάρτιο του 2023, φώναξε «Με τίποτα!» καθώς άδειαζε κίτρινα κίτρινο αλευροσκουλήκια από μια σακούλα.
Ο Μποντέ αργότερα δημοσίευσε μια φωτογραφία από εκείνη τη στιγμή στο Χ, με τη λεζάντα «ΔΕ ΘΑ ΦΑΜΕ ΤΑ ΕΝΤΟΜΑ!».
Η Lega per Salvini Premier, ένα ιταλικό ακροδεξιό κόμμα, πλήρωσε για ένα διαφημιστικό πόστερ στο Κονελιάνο της Ιταλίας, με το σύνθημα «Ας αλλάξουμε την Ευρώπη πριν μας αλλάξει αυτή» με τις ημερομηνίες των εκλογών της ΕΕ του 2024 – δίπλα σε ένα κοντινό πορτρέτο ενός ατόμου που καταναλώνει ακρίδα, θέλοντας να συνδέσει την εντομοφαγία με την απώλεια των παραδοσιακών αξιών.
Στην εικονογράφηση της καμπάνιας η τροφή λειτουργεί ως προκλητικός προάγγελος της αλλαγής, αξιοποιώντας τους φόβους για την πολιτιστική διάβρωση της Ευρώπης.
Από μιμίδιο, κίνημα
Πριν απολυθεί από το Fox News το 2023, η τελευταία εκπομπή του Αμερικανού τηλεπαρουσιαστή Τάκερ Κάρλσον στην υπηρεσία streaming του, Tucker Carlson Originals, ήταν ένα μισάωρο πρόγραμμα με τίτλο «Αφήστε τους να φάνε έντομα».
Εξετάζοντας τις επισιτιστικές πολιτικές που καθοδηγούνται από τους φόβους για το κλίμα, ο Κάρλσον ισχυρίστηκε ότι «οι άνθρωποι που είναι στην εξουσία» σπρώχνουν τα έντομα στο πιάτο του κόσμου. Το επεισόδιο περιλάμβανε την Ολλανδή ακροδεξιά ακτιβίστρια Έβα Βλαρντινγκερμπροέκ, η οποία αποκάλεσε την κατανάλωση εντόμων ένα «τεστ συμμόρφωσης από μια υπερβολικά επεμβατική κυβέρνηση» και διπλασίασε την υποστήριξή της στις διαμαρτυρίες των αγροτών εν μέσω προτάσεων για περικοπές στα επιδόματα για τους κτηνοτρόφους.
«Το “Δε θα φάω τα έντομα” ήταν ένα μιμίδιο», είπε ο Κάρλσον. «Τώρα, είναι κίνημα!». Την ίδια γραμμή ακολοθούν και άλλοι ακροδεξιοί Αμερικανοί συνωμοσιολόγοι όπως ο Άλεξ Τζόουνς και η Κάντις Όουενς, μαζί με τον influencer Τζακ Μαγκουάιρ. Αλλά από πού προήλθε αυτός ο κατασκευασμένος φόβος του να αναγκάζεσαι να τραφείς με έντομα;
Την άνοιξη του 2020, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) – ο διεθνής, μη κυβερνητικός οργανισμός πίσω από την ετήσια διάσκεψη του Νταβός στην Ελβετία – εισήγαγε την πρωτοβουλία Ο Μεγάλος Επαναπροσδιορισμός [The Great Reset], μια προσπάθεια για τη μείωση της παγκόσμιας ανισότητας και την προώθηση περιβαλλοντικών πρωτοβουλιών κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19.
Αλλά για τους συνωμοσιολόγους, η διάσκεψη του Νταβός ήταν η «απόδειξη» ότι οι πλουσιότεροι άνθρωποι του κόσμου προσπαθούσαν να χρησιμοποιήσουν την πανδημία του Covid-19 ως ένα μέσο για την αναδιοργάνωση των κοινωνιών σε παγκοσμιοποιημένα-ολοκληρωτικά καθεστώτα σε βάρος των απλών ανθρώπων, σύμφωνα με το Κέντρο για τον Εξτρεμισμό της ADL.
Το «Δε Θα Φάω Τα Εντομα» εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο 4chan, το διαβόητο διαδικτυακό φόρουμ, ήδη από τον Αύγουστο του 2019, αλλά η δημοτικότητά του εκτοξεύτηκε μετά το αφήγημα της συνωμοσίας του Μεγάλου Επαναπροσδιορισμού κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19, λέει η Ανιάνο.
«Η συνωμοσία των εντόμων είναι κομμάτι της προπαγάνδας ότι η ψήφος για την αριστερά είναι ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή για το τέλος της σύγχρονης κοινωνίας όπως την ξέρουμε», λέει η Ανιάνο. Μια ανάγκη τόσο απλή όσο η τροφή έχει γίνει όπλο στον πόλεμο του πολιτισμού και της ταυτότητας, προσθέτει.
Ο Γάλλος δεξιός πολιτικός Λοράν Ντιπλόμπ επέκρινε τη νέα άδεια τροφίμων της ΕΕ, λέγοντας: «Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στους Γάλλους να τρώνε έντομα χωρίς να το γνωρίζουν». Ο Ντιπλόμπ ισχυρίστηκε ψευδώς ότι η ΕΕ δεν απαιτεί τα έντομα να αναγράφονται με σαφήνεια όταν συνδυάζονται με άλλα συστατικά. Σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ, η παρουσία εντόμων σε ένα προϊόν πρέπει να δηλώνεται σαφώς και ρητά στην ετικέτα του.
Τον Ιανουάριο του 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την επεξεργασμένη με υπεριώδη ακτινοβολία κίτρινη σκόνη αλευροσκουληκιών ως νέα τροφή. Σύμφωνα με αυτούς τους κανονισμούς, η ΕΕ ενέκρινε έως και 4% της χρήσης της σε ψωμί, τυρί και ζυμαρικά – με την απαίτηση να αναγράφεται σαφώς μεταξύ των συστατικών στις ετικέτες των προϊόντων. Παρόλα αυτά, λογαριασμοί ευρωσκεπτικιστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατήγγειλαν αυτή την έγκριση και τον κανονισμό.
«Από οικολογική τρέλα, παίρνουν το ρίσκο να δηλητηριάσουν μια ολόκληρη ήπειρο [την Ευρώπη] προκειμένου να ανταγωνιστούν την κτηνοτροφία», δήλωσε ο Φλοριάν Φιλιπό, ιδρυτής του γαλλικού εθνικιστικού κόμματος Les Patriotes, σε ένα βίντεο στο X ισχυριζόμενος ότι θα υπήρχαν «έως και 4 γραμμάρια ανά 100 γραμμάρια» προνυμφών «στο ψωμί, τις κομπόστες, τα ζυμαρικά μας».
Ο Φιλιπό ακολούθησε τον λανθασμένο του Ντιπλόμπ. Αυτοί που είναι στην εξουσία χρησιμοποιούν την κλιματική κρίση ως δικαιολογία για να αναγκάσουν τον μέσο Ευρωπαίο να τρώει έντομα χωρίς τη συγκατάθεσή του.
Η ίδια η φράση «Δε Θα Φάω Τα Εντομα» είναι δομημένη με πειστικό τρόπο ως απάντηση σε μια διαταγή – αλλά αυτή η διαταγή δεν δόθηκε ποτέ, εξηγεί η Ανιάνο. Η αποτελεσματικότητα του μιμιδίου έγκειται στην απλότητά του, αξιοποιώντας βαθύτερες ανησυχίες σχετικά με την εμπιστοσύνη στις αρχές, ειδικά κατά τη διάρκεια έκτακτων καταστάσεων όπως η κλιματική κρίση και η πανδημία του Covid-19, προσθέτει.
«Οι θεωρίες συνωμοσίας δεν έχουν πλάκα»
Οι θεωρίες συνωμοσίας καλύπτουν μια συναισθηματική ανάγκη, λέει ο Στεφάν Λεβαντόφσκι, καθηγητής γνωσιακής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο οποίος εστιάζει στην άρνηση της επιστήμης και στις απαντήσεις στην παραπληροφόρηση. Οι θεωρίες συνωμοσίας τείνουν να προκύπτουν από μια κλίση να δώσουν νόημα στον κόσμο, λέει.
Καθώς ο μέσος άνθρωπος ζει μέσα στην αβεβαιότητα, ειδικά σε περιόδους κρίσης, θέλει να αγκιστρωθεί σε μοτίβα, σε εξηγήσεις, σε αφηγήματα -όσο τρελά και αν είναι.
«Οι συνωμοσίες δεν είναι ακίνδυνα αστεία που ψυχαγωγούν με την παρανοϊκότητα που κουβαλούν, είναι βαθιά ανησυχητικές, όχι μόνο για τους ανθρώπους που πέφτουν θύματα αυτών, αλλά και για την κοινωνία στο σύνολό της» λέει ο Λεβαντόφσκι. «Οι θεωρίες συνωμοσίας δημιουργούν μια αίσθηση ελέγχου σε έναν απρόβλεπτο κόσμο».
Η πεποίθηση ότι ισχυρές (και κακόβουλες) δυνάμεις κρύβονται πίσω από παγκόσμια γεγονότα μπορεί να είναι πιο καθησυχαστική από την αποδοχή της τυχαιότητας, επειδή υποδηλώνει ότι αυτά τα γεγονότα θα μπορούσαν να είχαν αποτραπεί. «Τουλάχιστον αν νομίζεις ότι ο κόσμος διοικείται από μια κλίκα μιας σκοτεινής ελιτ, μπορείς να φανταστείς το Κακό εναντίον σου» προσθέτει.
Η Ανιάνο υποστηρίζει ότι η αβάσιμη θεωρία συνωμοσίας για την εντομοφαγία αποκαλύπτει έναν ακόμη φόβο: ότι αν οι ολιγάρχες ελέγχουν την τροφή μας, ελέγχουν κάθε πτυχή της ζωής μας. Η φράση συχνά συνδυάζεται με το «Δε Θα Ζήσω Σε Ενα Κουτί», επικαλούμενη ένα σκοτεινό, δυστοπικό όραμα του μέλλοντος, όπου η ελευθερία και η ευχαρίστηση έχουν αφαιρεθεί, προσθέτει η Ανιάνο.
Το «Δε Θα Φάω Εντομα» είναι μια ελκυστική συνωμοσία επειδή η φράση είναι «αστεία, διασκεδαστική και έχει μια μικρή δόση αλήθειας», αφού τα έντομα είναι, στην πραγματικότητα, βρώσιμα και μια καλή πηγή πρωτεΐνης, λέει ο Λεβαντόφσκι.
Τα βρώσιμα έντομα συχνά περιέχουν υψηλότερο ποσοστό πρωτεΐνης κατά βάρος από πολλές φυτικές και ορισμένες άλλες ζωικές πηγές πρωτεΐνης. Η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη των εντόμων μπορεί να αποτελέσει έως και το 60% του ξηρού τους βάρους, σύμφωνα με τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ (NIH).
Το αλεύρι γρύλου, για παράδειγμα, περιέχει μεταξύ 46% και 70% πρωτεΐνη τη στιγμή που η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη του άπαχου, μαγειρεμένου μοσχαρίσιου κρέατος είναι περίπου 26%.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι μια κάποια ελπίδα
Εξειδικευμένα chatbots τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να είναι μια πολλά υποσχόμενη λύση για την αποριζοσπαστικοποίηση των συνωμοσιολόγων. Νέα μελέτη επιβεβαιώνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να μειώσει μειώσει σημαντικά την πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας, και το DebunkBot, είναι η απόδειξη.
«Η τεχνητή νοημοσύνη είναι απείρως υπομονετική», λέει ο Λεβαντόφσκι. «Δεν έχει σημασία πόσες ερωτήσεις κάνεις στο ChatGPT για τη δολοφονία του Κένεντι. Θα απαντήσει με χαρά και ευγένεια. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να το κάνουν αυτό». Ωστόσο, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την αποδόμηση των κλιματικών συνωμοσιών έχει τις δικές της προκλήσεις, καθώς η τεχνολογία είναι ενεργοβόρα.
«Δεν πρόκειται να έχετε αποτέλεσμα αν πείτε, ‘Θείε, είσαι τρελός… μη πιστεύεις αυτές τις απόλυτες ανοησίες’», λέει ο Λεβαντόφσκι. «Αλλά αντ’ αυτού, μπορείτε να ρωτήσετε: ‘Τι εξυπηρετούν οι πεποιθήσεις σου; Γιατί το πιστεύεις αυτό;’»
Αν και η προσπάθεια να ανατρέψεις μια θεωρία συνωμοσίας μπορεί να είναι επίπονη, αυτό δεν σημαίνει ότι όσοι βρίσκονται γύρω από τους συνωμοσιολόγους πρέπει να τα παρατήσουν. Η παραπληροφόρηση για το κλίμα υπονομεύει την αποτελεσματική περιβαλλοντική δράση, σύμφωνα με έρευνα.
«Αν και έχω μεγάλη ενσυναίσθηση για τα μεμονωμένα θύματα των θεωριών συνωμοσίας, δεν είναι ακίνδυνα», λέει ο Λεβαντόφσκι. «Οι συνωμοσίες είναι επικίνδυνες για όλους».
«Εάν ένας αγαπημένος σου είναι βαθιά χωμένος στο λαγούμι και την κουνελότρυπα των συνωμοσιών, εαν πιστεύει ότι μια παγκόσμια κυβέρνηση δημιουργείται από τον Τζορτζ Σόρος και θέλει να σε αναγκάσει να φας κατσαρίδες, είναι οδυνηρό», αναγνωρίζει ο Λεβαντόφσκι. «Προσφέρετέ [στους συνωμοσιολόγους] ενσυναίσθηση και εμπλέξτε τους σε μια παρατεταμένη θεραπεία αποπρογραμματισμού που περιλαμβάνει ατομική ψυχολογική φροντίδα και επιμονή, παρόμοια με τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν τις σέκτες».
«Όπως και να έχει, δεν είναι μια εύκολη συζήτηση που θα την κάνεις γύρω από ένα τραπέζι» σχολιάζει ο Λεβαντόφσκι.
Το μενού δεν αλλάζει
Ωστόσο, παρά τα πλεονεκτήματά τους ως προς το χαμηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, τα έντομα δύσκολα θα αντικαταστήσουν το κρέας, καθώς οι άνθρωποι εξακολουθούν να αηδιάζουν στην ιδέα της κατανάλωσής τους, ιδίως στις δυτικές κοινωνίες αποκάλυψε πρόσφατη έρευνα αναφέρει ο Guardian.
Αυτή είναι η βασική διαπίστωση νέας μελέτης, η οποία υπογραμμίζει ότι οι πρόσφατες προσπάθειες να ενθαρρυνθεί η κατανάλωση εντόμων «είναι καταδικασμένες σε αποτυχία», εξαιτίας της ευρείας δημόσιας αποστροφής, καθιστώντας απίθανο τα έντομα να συμβάλουν ουσιαστικά στη μετάβαση μακριά από την καταστροφική για το περιβάλλον κατανάλωση κρέατος.
Η εκτροφή και η κατανάλωση εντόμων έχει προταθεί και επιβεβαιωθεί επιστημονικά ως μια πιο «πράσινη» εναλλακτική λύση απέναντι στο παραδοσιακό κρέας. Η εντατική κτηνοτροφία αποτελεί βασική αιτία αποψίλωσης των δασών, ευθύνεται για πάνω από το ήμισυ της παγκόσμιας ρύπανσης των υδάτων και μπορεί να προκαλέσει περισσότερο από το ένα τρίτο των επιτρεπόμενων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σύμφωνα με τη μελέτη.
Ακόμη και αν η εκτροφή και η κατανάλωση εντόμων όπως οι γρύλοι, οι ακρίδες και τα μυρμήγκια συνεπάγεται πολύ μικρότερο οικολογικό κόστος, η ευρεία αποδοχή τους μοιάζει ανέφικτη καθώς όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές διαπίστωσαν «οι άνθρωποι εξακολουθούν να αηδιάζουν με την ιδέα της κατανάλωσης εντόμων».
Δημοσκοπήσεις σε ΗΠΑ και Ευρώπη κατέδειξαν ότι, ενώ έως και το 91% των ερωτηθέντων δήλωσαν πρόθυμοι να δοκιμάσουν φυτικά υποκατάστατα κρέατος, μόλις το 20% θα εξέταζε το ενδεχόμενο να καταναλώσει έντομα.
«Δεδομένων αυτών των προκλήσεων, είναι δύσκολο να δει κανείς πώς τα τρόφιμα με βάση τα έντομα θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν σημαντικά τις παραδοσιακές επιλογές κρέατος», αναφέρει η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature npj Sustainable Agriculture.
Την ίδια στιγμή, η παγκόσμια κατανάλωση κρέατος αναμένεται να αυξηθεί μέσα στις επόμενες δεκαετίες, λόγω της αυξανόμενης ζήτησης από τη μεσαία τάξη αναδυόμενων οικονομιών όπως η Κίνα, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο τους φυσικούς πόρους, τη γη, τα ύδατα και το παγκόσμιο κλίμα.
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Τετάρτη 10.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/cristofer-maximilian-YK8Mvocj6yE-unsplash-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442
