Ο σκιώδης πόλεμος: Πώς η Ρωσία μετατρέπει νεαρούς Ουκρανούς σε βομβιστές αυτοκτονίας

Ο πόλεμος ανάμεσα στην Ρωσία και την Ουκρανία εχει πλέον ξεφύγει από τα παραδοσιακά πεδία μάχης. Πίσω από τις γραμμές, σε πόλεις μακριά από το μέτωπο, εκτυλίσσεται μια διαφορετική, αθέατη σύγκρουση: μια εκστρατεία δολιοφθοράς με στόχο όχι μόνο τις υποδομές αλλά και την ίδια την κοινωνική συνοχή της Ουκρανίας.

Η Ρωσία, μέσα από ένα πολύπλοκο δίκτυο ψηφιακής προπαγάνδας και χειραγώγησης, φέρεται να στρατολογεί Ουκρανούς πολίτες —πολλές φορές εφήβους— για αποστολές υψηλής επικινδυνότητας, που συχνά καταλήγουν σε τρομοκρατικές ενέργειες με θύματα τους ίδιους.

Το δόλωμα

Σύμφωνα με τον Guardian, η στρατολόγηση ξεκινά μέσα από κανάλια στο Telegram, όπου καθημερινά ανεβαίνουν αναρτήσεις με προσφορές για «εύκολες δουλειές με καλές αποδοχές».

Σε μια χώρα που βιώνει τις συνέπειες του πολέμου, με χιλιάδες νέους άνεργους ή με τεράστιες οικονομικές ανάγκες, η υπόσχεση για γρήγορα χρήματα μπορεί να αποδειχθεί ακαταμάχητη.

Ο 19χρονο Όλε π.χ., πείθεται να ταξιδέψει από την ανατολική Ουκρανία στη Ρίβνε με την υπόσχεση ότι θα πετάξει μπογιά στο κτίριο της αστυνομίας.

Η πληρωμή; 1.000 δολάρια.

Όμως μέσα στην τσάντα που παραλαμβάνει, δεν υπάρχει μπογιά, αλλά μια βόμβα έτοιμη να εκραγεί.

Ψυχολογική στρατολόγηση

Η στρατολόγηση των «πρακτόρων» αυτής της σκιώδους εκστρατείας είναι προσεκτικά μελετημένη.

Οι υπεύθυνοι εμφανίζονται ως φιλικοί, οικείοι, και πολλές φορές προσποιούνται ότι είναι συνομήλικοι.

Με νεανική γλώσσα και τόνους εμψύχωσης, κερδίζουν την εμπιστοσύνη των νεοσύλλεκτων.

Η στρατηγική είναι σταδιακή: πρώτα ζητούν απλές αποστολές, όπως λήψη φωτογραφιών από κυβερνητικά κτίρια ή επικόλληση αφισών.

Στη συνέχεια, όταν ο στόχος δείξει ετοιμότητα αυξάνεται η επικινδυνότητα της «δουλειάς».

Εάν δείξει δισταγμό, οι επιμελητές δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν εκβιασμό, απειλώντας να αποκαλύψουν τις προηγούμενες συνεργασίες τους ή να δημοσιεύσουν προσωπικά δεδομένα.

Βομβιστές χωρίς να το ξέρουν

Η πιο σκοτεινή πτυχή αυτής της τακτικής είναι η χρήση των στρατολογημένων ως ακούσιων βομβιστών αυτοκτονίας.

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου οι στρατολογημένοι αγνοούσαν πλήρως τη φύση της αποστολής τους. Τους δίνονται τσάντες που περιέχουν εκρηκτικούς μηχανισμούς, τους οποίους νομίζουν πως είναι κάτι αθώο.

Οι βόμβες συνδέονται συχνά με κινητά τηλέφωνα που ενεργοποιούνται εξ αποστάσεως.

Σκοπός των επιμελητών είναι να πυροδοτήσουν τη βόμβα τη στιγμή που το υποψήφιο θύμα βρίσκεται σε πολυσύχναστο μέρος, αυξάνοντας έτσι τα θύματα και τον ψυχολογικό αντίκτυπο.

Η αντίδραση της Ουκρανίας

Η Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU) έχει αναγνωρίσει την ύπαρξη αυτού του φαινομένου από την άνοιξη του 2024.

Έχουν ήδη συλληφθεί περισσότερα από 700 άτομα για συμμετοχή σε σαμποτάζ και εμπρηστικές επιθέσεις. Πολλοί από αυτούς είναι άνεργοι ή σε επισφαλή οικονομική κατάσταση, ενώ περίπου το 25% είναι ανήλικοι.

Το πιο νεαρό θύμα ήταν ένα 11χρονο κορίτσι που συμμετείχε σε παρόμοια αποστολή.

Η SBU παρακολουθεί στενά τα κανάλια στρατολόγησης και έχει οργανώσει ειδικές μονάδες που παρακολουθούν ύποπτες μετακινήσεις και παγιδεύουν τις απόπειρες πριν αυτές πραγματοποιηθούν.

Πολλές επιθέσεις έχουν αποφευχθεί την τελευταία στιγμή, χάρη στην άμεση επέμβαση των αρχών.

Ένας ψυχολογικός πόλεμος

Η στρατηγική της Ρωσίας έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός υβριδικού πολέμου: χαμηλό κόστος, υψηλό ψυχολογικό και κοινωνικό αντίκτυπο, και εκμετάλλευση των εσωτερικών τρωτών σημείων της χώρας.

Η στοχοποίηση νεαρών ατόμων είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, καθώς πολλοί από αυτούς είναι ευάλωτοι, χωρίς δουλειά, με περιορισμένες προοπτικές και υπό καθεστώς πολέμου.

Η επιτυχία του σχεδίου βασίζεται στην ανωνυμία και την αποστασιοποίηση: οι στρατολογημένοι δεν βλέπουν ποτέ τα πρόσωπα των επιμελητών, επικοινωνούν μόνο μέσω ψηφιακών καναλιών, λαμβάνουν πληρωμές σε κρυπτονομίσματα και οδηγούνται βήμα-βήμα στην πράξη.

Οι εντολείς τους δεν χρειάζεται ποτέ να πατήσουν σε ουκρανικό έδαφος.

Από το Telegram στη φυλακή

Ο Όλε και ο φίλος του, Σέρχι, είχαν την τύχη να καταλάβουν εγκαίρως τον κίνδυνο και να παραδοθούν στις αρχές.

Η SBU τους παρακολουθούσε ήδη, γνωρίζοντας το ιστορικό επικοινωνίας τους με επιμελητές και την πορεία τους προς το σημείο παράδοσης της βόμβας.

Άλλοι δεν στάθηκαν το ίδιο τυχεροί. Ένας 21χρονος, επίσης άνεργος, σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια παρόμοιας αποστολής, όταν η βόμβα που μετέφερε εξερράγη.

Τραυμάτισε οκτώ στρατιώτες και έστειλε ένα ξεκάθαρο μήνυμα: ο σκιώδης πόλεμος είναι υπαρκτός και απειλητικός.

Οι επιθέσεις αυτές δεν στοχεύουν απλώς την καταστροφή φυσικών στόχων. Στοχεύουν στη φθορά της κοινωνικής συνοχής, στον φόβο, στην ενίσχυση της δυσπιστίας μεταξύ πολιτών, και στην αποδυνάμωση της εθνικής ψυχολογίας.

Με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων, η Ρωσία έχει καταφέρει να σπείρει ανασφάλεια στο εσωτερικό της Ουκρανίας, δημιουργώντας σύγχυση για το ποιος είναι εχθρός και ποιος θύμα.