Απολιτίκ χίπις, χαλαρός: Πώς το σήμα της Ειρήνης έφτασε να σημαίνει δεν δίνω δεκάρα

Ο Βρετανός καλλιτέχνης Τζέραλντ Χόλτομ, δημιουργός του συμβόλου CND (εκστρατεία για τον πυρηνικό αφοπλισμό), έγραψε ένα γράμμα στον Χιου Μπροκ, συντάκτη του Peace News, πριν από την πρώτη δημόσια εμφάνισή του σε πορεία για την ειρήνη στο Λονδίνο το 1958.

«Ήμουν σε απόγνωση», έγραψε, εξηγώντας πώς προέκυψε το σύμβολο. «Βαθιά απελπισία. Ζωγράφισα τον εαυτό μου: τον εκπρόσωπο ενός ατόμου σε απόγνωση, με τα χέρια απλωμένα με την παλάμη προς τα έξω και προς τα κάτω, όπως ο χωρικός του Γκόγια μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Ο Χόλτομ πέθανε το 1985. Αν ήταν ζωντανός για να δει μια διαφήμιση για το θρυλικό πολυτελές κοσμηματοπωλείο Tiffany & Co στην οποία η Lily Cole έχει ένα λουλούδι στο πρόσωπο της και φοράει ένα διαμαντένιο μενταγιόν με το σήμα της ειρήνης, μάλλον θα είχε εκπλαγεί.

Oικειοποίηση

Σχεδόν επτά δεκαετίες μετά τη δημιουργία του, αυτό το πολιτικό σύμβολο έχει γίνει ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα σχέδια παγκοσμίως – και ένα από τα πιο εμπορικά.

Ακόμη και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, το κάποτε ιδεολογικά φορτισμένο σύμβολο της ειρήνης, είχε μετατραπεί σε ένα αδιάφορο μοτίβο που έμοιαζε με ένα χαμογελαστό πρόσωπο

Ο Χόλτομ, ο οποίος ήταν αντιρρησίας συνείδησης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ εργαζόταν σε μια φάρμα στο Νόρφολκ, πιθανότατα να μην περίμενε ότι το σήμα της ειρήνης θα κοσμούσε τσάντες της εβληματικής μάρκας Fendi, αυτοκίνητα Volkswagen περιορισμένης έκδοσης και τα αγαπημένα μπλουζάκια Ed Hardy της Madonna.

Από την καθιέρωσή του συμβόλου, ο Xόλτον επέμεινε ότι το σήμα του θα παραμείνει για πάντα στη δημόσια σφαίρα. Αλλά το γεγονός ότι το σύμβολο έμεινε απροστάτευτο, καθώς δεν επιδιώχθηκε ποτέ η κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων, επιτρέπει να επιτάσσεται για σχεδόν οτιδήποτε. Τα σύμβολα άλλωστε, είναι ευάλωτα στην οικειοποίηση. Αρκεί να θυμηθούμε την εποχή που ακόμα και το αλφάδι της αναρχίας τοποθετούνταν πάνω σε αθλητικά παπούτσια, στο βωμό μιας επαναστατικής χροιάς.

Ξεπερασμένο, χωρίς νόημα

Δεδομένου ότι το σήμα της ειρήνης δεν ανήκει σε κανέναν, μπορεί να αξιοποιηθεί για οτιδήποτε από οποιονδήποτε. Ακόμη και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, το κάποτε ιδεολογικά φορτισμένο σύμβολο της ειρήνης, είχε μετατραπεί σε ένα αδιάφορο μοτίβο που έμοιαζε με ένα χαμογελαστό πρόσωπο.

«Μια άκρως αντιεπιστημονική έρευνα μεταξύ των φοιτητών και της Gen Z δείχνει ότι μετά από δεκαετίες αδυσώπητης εμπορευματοποίησης, οι νεότερες γενιές μπορεί να έχουν χάσει το νόημα. Οι τυπικοί συνειρμοί που άκουσα – ‘χίπης’, ‘Venice Beach’, ‘κάποιος αρκετά χαλαρός και κάπως αποσυνδεδεμένος από την πραγματικότητα’, ‘συνυπάρχω’ και ‘χαλαρός’» γράφει στους New York Times ο δημοσιογράφος Michael Rock.

«Ρίχνω μια ματιά στο σήμα της ειρήνης και το αισθάνομαι πραγματικά ξεπερασμένο και χωρίς νόημα», είπε στον Rock η Gabby Uy, μια 22χρονη φοιτήτρια. «Μου θυμίζει ότι ήμουν στο δημοτικό σχολείο και αυτό ήταν στα μπουκάλια νερού ή στα μπλουζάκια όλων και ο κόσμος φαινόταν πολύ πιο απλός απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα».

«Δεν θα το θεωρούσα προοδευτικό ή οτιδήποτε άλλο», συμφώνησε ο Ben Gertner, ένας 21χρονος τελειόφοιτος κολεγίου μιλώντας στην εφημερίδα. «Είναι περισσότερο ένα απαρχαιωμένο σύμβολο του ‘απλά να τα πάμε καλά’- ένα είδος ουδέτερης γενικής δήλωσης κατά του πολέμου και της βίας».

«Όταν βλέπω το σύμβολο, η πρώτη μου σκέψη είναι πάντα ότι πρόκειται για ένα είδος καπιταλιστικού μπιχλιμπιδιού», δήλωσε από την πλευρά της η Kali Flanagan, 19 ετών.

Θα μπορούσε κανείς να μπει στον πειρασμό να σκεφτεί ότι μετά από δεκαετίες στην υπηρεσία της πώλησης γρήγορης μόδας, το σήμα της ειρήνης είναι απίστευτα εξευτελισμένο. Αλλά ενώ κάποιοι μπορεί να το απορρίψουν ως αναχρονιστικό, άλλοι θεωρούν ότι διατηρεί κάποια από την αρχική του οξύτητα.

Ο Shepard Fairey, σχεδιαστής της αφίσας «Hope» (πιθανότατα να την έχετε δει σε κάποιο meme) για την προεκλογική εκστρατεία του Μπαράκ Ομπάμα το 2008, μιλώντας στον Rock, επιμένει ότι το σήμα της ειρήνης εξακολουθεί να έχει αξία: «Δέχομαι κριτική ότι η δουλειά μου είναι πολύ απλοϊκή και ακόμη και προπαγανδιστική, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει η ανάγκη να μεταφερθούν ορισμένες ιδέες γρήγορα και αποτελεσματικά. Το σήμα της ειρήνης μπορεί να το κάνει αυτό».

Στο σήμερα

Δεδομένων όλων όσων εκτυλίχθηκαν από τότε που ο Ρίτσαρντ Νίξον διακήρυξε την «Ειρήνη με Τιμή», μια φράση που χρησιμοποίησε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ σε μια ομιλία του στις 23 Ιανουαρίου του 1973 για να περιγράψει τις Ειρηνευτικές Συμφωνίες του Παρισιού για τον τερματισμό του πολέμου του Βιετνάμ, «αφού βομβάρδισε κρυφά την Καμπότζη», όπως γράφει ο Rock- τις αιματηρές δεκαετίες που εκτείνονται από το Βιετνάμ, τη Νότια Αφρική, τα Βαλκάνια μέχρι το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Γάζα- είναι πλέον σχεδόν αδύνατο να υιοθετήσουμε ένα σύμβολο που να μιλάει αθώα για κάτι τόσο περίπλοκο όσο η ειρήνη.

Ας μην ξεχνάμε κάτι: η ειρήνη του ενός μπορεί να είναι η κατααστροφή του άλλου -και ο πολιτικός καθωσπρεπισμός εν καιρώ φρίκης συνιστά ουδετερότητα.

Και την ουδετερότητα άμα την τοποθετήσουμε στη ζυγαρία θα δούμε ότι γέρνει πάντοτε προς μια πλευρά. Του θύτη.

*Με πληροφορίες από: New York Times | Guardian | Kεντρική φωτογραφία θέματος: Wikimedia Commons