«Χλωρίνη μυρίζουν τα χέρια των ανθρώπων που δουλεύουν στη βιοπάλη»

«Η χλωρίνη μυρίζει τα δάκρυα της μητέρας μου, όταν πήγαινε για δουλειά γεμάτη φόβο επειδή δεν καταλάβαινε ούτε μια λέξη στα Ελληνικά» θα πει η Doreida Xhogu μιλώντας για το πρότζεκτ της Mama Klorin στο The Demos Center του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, το οποίο διαρκεί μέχρι τις 31 Ιανουαρίου του 2025, με επιμέλεια των Πάτι Βαρδάμη και Ιωάννας Παπαπαύλου.

«Η έκθεση αυτή είμαι εγώ η ίδια, είναι οι εμπειρίες μου, είναι τα ζαρωμένα χέρια της μητέρας μου, είναι καταστάσεις, διαδρομές και εικόνες, η ισχυρή και έντονη μυρωδιά της παχύρευστης χλωρίνης,  που έχουν συμβάλει στην διαμόρφωση της προσωπικότητάς μου» θα συνεχίζει η εικαστικός για να προσθέσει:

«Αν η μητέρα μου στην Ελλάδα, δεν ήταν μια Αλβανίδα καθαρίστρια , ούτε και εγώ θα ήμουν η κόρη μιας Αλβανίδας καθαρίστριας, οπότε η ενασχόλησή μου με το Mama Κlorin είναι αναπόφευκτη»

«Με λένε Doreida Xhogu, κατάγομαι από την Σελενίτσα της Αλβανίας, είμαι και εγώ παιδί μεταναστών» / Photo: Ειρήνη Καραγιαννοπούλου

-Πες μου την ιστορία σου. Από που έρχεσαι και που πηγαίνεις;

Με λένε Doreida Xhogu, κατάγομαι από την Σελενίτσα της Αλβανίας, είμαι και εγώ παιδί μεταναστών. Στην ηλικία των 12 χρονών, τότε η δική μου οικογένεια αποφάσισε να εγκαταλείψει το σπίτι μας στην Σελενίτσα, αναζητώντας στην Ελλάδα μια καινούργια ζωή για ένα καλύτερο μέλλον, για εκείνους και τα παιδία τους. Το 1995 λοιπόν ξεκινάνε όλα από το μηδέν.

Ξαφνικά από την Σελενίτσα βρισκόμαστε σε ένα νησί της Ελλάδας στην Σκόπελο, εκεί ξεκινάει η μεταναστευτική μας ζωή, εμένα της οικογένειάς μου, όπως και των υπόλοιπων μεταναστών, εκείνα τα χρόνια. Ξέρεις, δεν μπορώ ακριβώς να σου περιγράψω το συναίσθημα αυτής της απότομης αλλαγής.

Είναι  η  απώλεια από ένα οικείο και ασφαλές τόπο σε έναν άλλο, που τίποτα δεν είναι γνώριμο. Δηλαδή, καλείσαι να ανταπεξέλθεις σε κάθε συνθήκη για να μπορείς να επιβιώσεις, αυτό δεν είναι εύκολο, απαιτεί ψυχική δύναμη. Από μικρό παιδί είχα την ανάγκη και την περιέργεια να ανακαλύψω καινούργιους κόσμους, σαν μια περιπέτεια και πρόκληση που με κρατάει ζωντανή.

Οπότε αυτό ήταν ένα κίνητρο,  να απογαλακτιστώ κα να φύγω από την οικογένειά μου και έτσι βρέθηκα στην Αθήνα.

Μπήκα στην Καλών Τεχνών της Αθήνας σχετικά σε μεγάλη ηλικία, σπούδασα στο τμήμα της γλυπτικής, παρόλο που η γλυπτική είναι μεγάλη αγάπη, ασχολούμαι και με άλλα μέσα, όπως ζωγραφική, φωτογραφία, κινούμενη εικόνα και artist book.

Μέχρι τότε έκανα πολλές και διάφορες δουλειές μέσα σε όλες αυτές είχα εργαστεί και ως καθαρίστρια. Ζω και εργάζομαι πολλά χρόνια στη Αθήνα, την ταυτότητά μου την συγκρατούν δυο διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους. Από την μια ασχολούμαι με πινέλα και χρώματα και από την άλλη με τη σκούπα και τη σφουγγαρίστρα.

«Η συναισθηματική φόρτιση που δημιουργείται και οι εναλλαγές των συναισθημάτων επιστρέφοντας στο παρελθόν είναι οδυνηρό αλλά ταυτόχρονα και  πολύ λυτρωτικό»

«Το Mama Klorin ξεκινάει με αφορμή την δική μου αφετηρία και τον δικό μου κόσμο»

-Πότε ήρθε η τέχνη στη ζωή σου;

Η τέχνη πάντα υπήρχε στην ζωή μου, με θυμάμαι στο σχολείο που πάντα στο θρανίο μου υπήρχαν χρώματα, ζωγράφιζα πάνω στο τετράδιο και έγραφα ποιήματα και ποτέ δεν πρόσεχα τα υπόλοιπα μαθήματα. Η τέχνη είναι η σταθερή μου φωλιά, είναι η κινητήρια δύναμή μου, θα αισθανόμουν νεκρή αν ήταν διαφορετικά.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Doreida Xhogu (@xhogudoreida)

-Μίλησέ μου για τον τίτλο της έκθεσης Mama Klorin.

Το Mama Klorin ξεκινάει με αφορμή την δική μου αφετηρία και τον δικό μου κόσμο. Γνωρίζω πολύ καλά σήμερα ότι από ‘κει και έπειτα φεύγει από εμένα και μιλάει για όλες τις γυναίκες Mama Κlorin του κόσμου, για ένα ζήτημα που αφορά όλους μας.

Για αυτές τις γυναίκες που ξυπνάνε χαράματα και αγωνιούν καθημερινά να είναι όλα στην θέση τους. Δηλαδή που καθαρίζουν με τα χέρια τους, νοσοκομεία, φυλακές, σχολεία, ξενοδοχεία, στάσεις, μετρό, μαγαζιά, αρχοντικά σπίτια, φροντίζουν να είναι όλα πεντακάθαρα και γυαλιστερά.

Τώρα που μεγάλωσα και αντιλαμβάνομαι τα πράγματα διαφορετικά, αποφάσισα με τον δικό μου τρόπο να δώσω φωνή με το Μama Κlorin, σε αυτές τις γυναίκες, μέσα από τη δική μου φωνή. Θέλω να ευχαριστήσω τη μαμά μου την Αντριάνα που είναι η μαμά μου. Τα δικά της χέρια είναι η σπίθα του Mama Klorin, έτσι και ο τίτλος.

«Στη δική μου περίπτωση η τέχνη λειτουργεί σαν ίαση. Την στιγμή  που δημιουργώ ένα έργο μπαίνω σε μια κατάσταση περίπλοκη»

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Doreida Xhogu (@xhogudoreida)

-Πόσο εύκολο είναι για έναν καλλιτέχνη να κάνει τα βιώματά του τέχνη;

Πιστεύω πως δεν μπορεί να είναι εύκολο, διότι κάνεις αναδρομή σε πράγματα και καταστάσεις που σε φέρνουν αντιμέτωπο με την αλήθεια σου θέλοντας και μη, οπότε είναι λίγο σαν σκωτσέζικο ντους ρε παιδί μου, γιατί ας πούμε ότι προσπαθώ να κλείσω λογαριασμούς με το παρελθόν όσο και αν ξέρω ότι δεν επιστρέφει κάτι πίσω.

«Έχω εμμονή με τα χέρια» θα πει Doreida Xhogu. «Τα ζωγραφικά είναι φτιαγμένα πάνω σε πλακάκια μπάνιου, από σκουπίδια και οικοδομές» θα προσθέσει.

-Πόσο λυτρωτικό, επίσης;

Δεν είναι απλά λυτρωτικό, θεωρώ ότι είναι μια απαραίτητη διαδικασία για όλους τους ανθρώπους για να μπορούν να πάνε παρακάτω. Στην δική μου περίπτωση η τέχνη λειτουργεί σαν ίαση. Την στιγμή  που δημιουργώ ένα έργο μπαίνω σε μια κατάσταση περίπλοκη.

Η συναισθηματική φόρτιση που δημιουργείται και οι εναλλαγές των συναισθημάτων επιστρέφοντας στο παρελθόν είναι οδυνηρό αλλά ταυτόχρονα και  πολύ λυτρωτικό. Η συναισθηματική σύγκρουση μέσα μου είναι σαν το χάος και ύστερα καλείσαι να είσαι παρατηρητής σε όλο αυτό που συμβαίνει και να βάλεις όλα τα κουτάκια στην θέση τους.

Αποδομείς και συνθέτεις τον εαυτό σου συνεχώς μέχρι να συμφιλιωθείς με την ιστορία σου και μετά ξανά και ξανά…

«Ένας από τους λόγους από τους οποίους  αποφάσισα τα τελευταία χρόνια να επιστρέψω ξανά στον χώρο της καθαριότητας, είναι για να βουτήξω και εγώ η ίδια ακόμα περισσότερο σε αυτήν την υπόθεση, να διευκολύνω  την υλοποίηση ενός σημαντικού κομματιού του Mama Klorin»

«Η πρόσβαση στις γυναίκες με καταγωγή από την Αλβανία  ήταν πολύ ποιο εύκολη γιατί ξέροντας ότι μιλάμε την ίδια γλώσσα, αυτό αυτόματα δημιουργούσε μια οικειότητα»

-Ποιο ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι αυτής της έκθεσης; 

Οι δυσκολίες ήταν πολλές, δημιούργησα μια ομάδα με γυναίκες καθαρίστριες από χώρες από όλον τον κόσμο. Μπορώ να πω ότι αυτό ήταν το ποιο δύσκολο κομμάτι του έργου γιατί για να κτιστεί μια γέφυρα  εμπιστοσύνης ανάμεσα σε ανθρωπους που δεν γνωρίζονται καθόλου, με διαφορετικές κουλούρες, διαφορετικές συνήθειες, διαφορετική γλώσσα και διαφορετικό τρόπο ζωής, όμως πολύ κοινές εμπειρίες.

Η πρόσβαση στις γυναίκες με καταγωγή από την Αλβανία  ήταν πολύ ποιο εύκολη γιατί ξέροντας ότι μιλάμε την ίδια γλώσσα, αυτό αυτόματα δημιουργούσε μια οικειότητα.

Με τις υπόλοιπες κυρίες ήθελε πολύ παραπάνω προσπάθεια για να δεχτούν να συμμετάσχουν στο Mama Klorin. Επίσης  για να συντονίσεις μια ομάδα γυναικών  που δουλεύουν από το πρωί μέχρι το βράδυ ήταν πολύ δύσκολο γιατί ο χρόνος τους είναι πολύ περιορισμένος.

Οπότε πολλές φορές οι συναντήσεις στο ατελιέ μου γινόντουσαν με αργούς ρυθμούς και ανά διαστήματα πολλές χωριζόμασταν σε ομάδες ή η κάθε μια ατομικά ανάλογα με τον χρόνο της που μπορούσε να μου προσφέρει.

Άλλη αγωνία  που στροβίλιζε το μυαλό μου, ήταν  πως θα ανταπεξέλθουν στην επαφή με την γλυπτική, χωρίς να γνωρίζουν το αντικείμενο. Πως θα βίωναν αυτό που τους ζητούσα, θα τους άρεσε ή όχι; Τι σχέση θα είχαν με το υλικό (πηλό και μπουκάλια καθαριστικών) που επέλεξα;

Εν τέλη οι γυναίκες το χαρήκανε, τους έβγαλε από την καθημερινότητά τους και δημιουργήσαμε δεσμούς μεταξύ μας. Οπότε το αποτέλεσμα με δικαίωσε.

Η Doreida Xhogu κάνει τέχνη πάνω στο χαρτί κουζίνας.

-Από την ιδέα στην πραγματοποίηση τι μεσολάβησε; 

Ένας από τους λόγους από τους οποίους  αποφάσισα τα τελευταία χρόνια να επιστρέψω ξανά στον χώρο της καθαριότητας, είναι για να βουτήξω και εγώ η ίδια ακόμα περισσότερο σε αυτήν την υπόθεση, να διευκολύνω  την υλοποίηση ενός σημαντικού κομματιού του Mama Klorin.

Ήθελα  να κερδίσω την εμπιστοσύνη αυτών των γυναικών χωρίς να αφήσω ούτε ένα ψεγάδι αμφιβολίας. Να έρθω ακόμα ποιο κοντά με την Αντριάνα, την Άουα, Φάτμα, Ντονίκα, Σβετλάνα, Μαρία, Άννα Μαρία, Μεριέμε, Γιούλη, Κυριακή, Βέσκα, Νογόι….

Τα ρούχα τους, οι εκφράσεις των προσώπων τους, οι βαθιές ρυτίδες τους, η  δυναμικότητα τους, το χιούμορ τους, συνθέτουν  το Mama Klorin.

Διηγούνται τις  ιστορίες και τις εμπειρίες τους, μαθαίνουμε τι άφησαν πίσω τους, πως ήταν η πρώτη μέρα στην νέα τους πατρίδα. Τι συνάντησαν, δηλαδή τι βρήκαν. Πως είναι η ζωή τους σήμερα, αν κατάφεραν να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα και τι ελπίζουν για το μέλλον.

«Η χλωρίνη μυρίζει το πρώτο αρχοντικό σπίτι που δούλεψα στο νησί της Σκοπέλου, στην ηλικία των δώδεκα ετών»

Η βίλα Αντιγόνη στη Σκόπελο

-Πως μυρίζει η χλωρίνη; 

Η χλωρίνη μυρίζει το πρώτο αρχοντικό σπίτι που δούλεψα στο νησί της Σκοπέλου, στην ηλικία των δώδεκα ετών. Η χλωρίνη μυρίζει τα δάκρυα της μητέρας μου, όταν πήγαινε για δουλειά γεμάτη φόβο επειδή δεν καταλάβαινε ούτε μια λέξη στα Ελληνικά. Χλωρίνη μυρίζει η νοσταλγία για τις μανάδες, πατεράδες, αδέλφια, παππούδες και τους μενεξέδες που μαζεύαμε. Χλωρίνη μυρίζουν οι δυνατές αναμνήσεις από τις στιγμές που μοιραζόμασταν στο διάλλειμα στο ξενοδοχείο Αμαλία,  πίνοντας ελληνικό καφέ και λέγοντας το φλυτζάνι η μια στην άλλη με σπαστά Ελληνικά και αυτοσαρκασμό. Χλωρίνη μυρίζουν τα χέρια των ανθρώπων που δουλεύουν στη βιοπάλη.

*Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, The Demos Center, Ηπίτου 17, Πλάκα

doreidaxhogu.com