Για τη γραφή του Ηλία Βενέζη έχω υπεύθυνα εκφράσει τη γνώμη μου, όταν είχα την τιμή να είμαι ο εισηγητής της Επιτροπής Κρίσεως για την είσοδό του στην Ακαδημία. Δεν χρειάζεται να προσθέσω πολλά στην εισήγησή μου εκείνη, παρά μόνο για την, ισάξια με την παλιά, νεότερη εργασία του. Έλεγα τότε:
Η λογοτεχνική φλέβα του Ηλία Βενέζη ανάβλυσε στον νεοελληνικό Παρνασσό σαν αρμυρό νερό του Αιγαίου, έτσι όπως ανάβλυζεν απρόοπτα θαλασσόνερο καταμεσής στην κοίτη ενός μικρού ποταμού στα Κιμιντένια Όρη της Μικρασίας, φαινόμενο που τόσο ζωηρά μας περιγράφει ο ίδιος ο συγγραφέας στις πρώτες σελίδες της «Αιολικής Γης». Και ήταν ένα ανάβλυσμα πηγαίο με πλούσια περιεκτικότητα σε γνήσια δημιουργικά στοιχεία. Με το «Νούμερο 31328», τη «Γαλήνη», την «Αιολική Γη», την «Έξοδο», τον «Ωκεανό», τα διηγήματά του και τ’ άλλα του βιβλία, ο Βενέζης δημιούργησε νέαν αφετηρία στη μεταπολεμική πεζογραφία μας. Ο Μυριβήλης την ανανέωσε λίγα χρόνια πριν, προσθέτοντας στη νατουραλιστική παράδοση μια νέα δριμύτερη γεύση. Ο Βενέζης έκανε τομή στην παράδοση. Της άνοιξε καινούργια καμπή. Ο Ξενόπουλος, γράφοντας για τη «Γαλήνη», της βρίσκει τόσην πρωτοτυπία ώστε: «καταντά καθ’ αυτό νέον είδος».
Πού έγκειται η πρωτοτυπία του Βενέζη; «Η παλιά Αιολική λύρα ξανατραγουδά», έχει γράψει γι’ αυτόν ο Μυριβήλης. Και σ’ αυτό έγκειται η πρωτοτυπία: Είναι ένας ποιητής που αφηγείται. Είναι ένας αφηγητής που τραγουδά. Είναι, αδιαχώριστα, μαζί και τα δύο. Το γράψιμό του ξεσπά σαν κραδασμός μιας λυρικής ψυχής. Και μοιάζει περισσότερο με προφορικό μίλημα παρά με γράψιμο. Διαβάζοντάς τον έχεις το αίσθημα ότι τον ακούς. Το απέριττο, λιτό, κομματιαστό, ημιδιαλογικό ύφος του έχει τη γοητεία μιας συγκινημένης γλυκύλαλης υποβολής. Και στα πιο κοινά, και στα πιο ρεαλιστικά αφηγήματά του ανθεί ανεπιτήδευτη, αυθόρμητη ποίηση. Δεν ενθυμούμαι να το έχη παρατηρήσει κανείς από τους πολλούς κριτικούς του, αλλά θα έλεγα ότι βιβλικό είναι το ύφος του Βενέζη, βιβλική η χάρις της αφήγησής του. Ακόμη πιο βαθύτερα, βιβλικές είναι η αίσθησις της ζωής, η θεώρησις του Κόσμου, η φιλοσοφία της ύπαρξης. Τη μυστική ουσία του Σύμπαντος ο Βενέζης τη συλλαμβάνει —ό,τι μπορεί να συλληφθή από αυτή— με αυστηρή ματιά τολμηρού οραματιστή και την αφομοιώνει με απέραντη καλοσύνη καρδιάς και γνώμης. Έχει κληρονομήσει κάτι από τα πρώτα σκιρτήματα των ενστίχτων και των συγκινήσεων του πρωτόπλαστου ανθρώπου της Δημιουργίας. Όλα τα βλέπει απλά, αλλά φωτισμένα με ισχυρό πνευματικό προβολέα. Ο ρεαλισμός του αναμερίζει με ηρεμία την αυλαία της ορατής πραγματικότητας και δείχνει στα βάθη και στα πλάτη της σκηνής του Κόσμου το αόρατο μυστήριο της Ζωής σε μορφές παραμυθένιες, που συγχωνεύουν και εξομοιώνουν ανθρώπους, δέντρα, κύματα, σύννεφα, λουλούδια, ρίζες, αγρίμια, αστέρια, δάση, βουνά, ποτάμια, πουλιά, ψάρια, ζωές και ζωούλες ατέλειωτες. Πανθεϊστής; Ίσως… Αλλά χωρίς ν’ αρνείται την υπερεξέχουσαν ύπαρξη του Θεού. Πανενθεϊστής; Αλλά που δεν αποκλείει την άμεση παρουσία του Θεού μέσα στον Κόσμο.
Αν θελήσω να δανειστώ εικόνα από το ίδιο του το έργο, θα τον εχαρακτήριζα κοντραμπατζή (σ.σ. λαθρέμπορος) του ονείρου και του μυστηρίου. Σαν άλλος Αϊβαλιώτης Παγίδας, οπλισμένος γερά με ζωηρή φαντασία, με τολμηρή σκέψη, με αιχμηρή ευαισθησία, ορμά παλληκαρίσια να κουρσέψη τα μυστικά της βίωσης των Όντων. Έχει, για τούτο, μιαν εκπληκτική εξοικείωση με τα φυσικά στοιχεία και μια καθολικήν αφομοίωση με την ανθρώπινη μάζα. Κάθε στιγμή αφουγκράζεται και μεταδίδει τη βαθύτερη αρμονία εμψύχων και αψύχων όντων. Δεν μας λέει σχεδόν ποτέ στο έργο: «Αυτό είναι όνειρο κι αυτό πραγματικότης». Μας λέει σχεδόν πάντοτε: «Αυτό είναι μαζί και ταυτόχρονα όνειρο και πραγματικότης — είναι Ζωή». Και νομίζω ότι αυτή είναι η επιδίωξη της αληθινής, της ανώτερης Τέχνης.
*Απόσπασμα από ομιλία που είχε εκφωνήσει ο ναυπάκτιος λογοτέχνης, πολιτικός και ακαδημαϊκός Γεώργιος Αθανασιάδης – Νόβας (1894-1987) στην Ακαδημία Αθηνών, στο πλαίσιο έκτακτης συνεδρίας που είχε πραγματοποιηθεί στις 26 Μαρτίου 1974.
Ο Γεώργιος Αθανασιάδης – Νόβας
Ο λογοτέχνης και ακαδημαϊκός Ηλίας Βενέζης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Ηλία Μέλλου) γεννήθηκε στο Αϊβαλί (Κυδωνίες) της Μικράς Ασίας στις 4 Μαρτίου 1904 και απεβίωσε στην Αθήνα στις 3 Αυγούστου 1973.
Ο Βενέζης τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας και τον Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών.
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Παρασκευή 05.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/pexels-kammeran-gonzalez-keola-3137381-9559884-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442