Ένας πίνακας από τον 17ο αι. λύνει το μυστήριο πίσω από το πιο εμβληματικό πορτρέτο του Ντόναλντ Τραμπ

Ανεξάρτητα από το αν η πολιτική στάση σας ευθυγραμμίζεται με εκείνη του Ντόναλντ Τραμπ ή όχι, είναι δύσκολο να αρνηθείτε ότι κάποιες από τις πιο πρόσφατες φωτογραφίες του πρώην και μελλοντικού προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών είναι τόσο εντυπωσιακές οπτικά όσο καμία άλλη στην πολιτική ιστορία των ΗΠΑ – και αμέσως χαράσσονται στην πολιτιστική συνείδηση.

Το επίσημο προεδρικό πορτρέτο και η φωτογραφία από την φυλακή

Η κυκλοφορία του επίσημου προεδρικού πορτραίτου του Τραμπ την περασμένη εβδομάδα, πριν από τη σημερινή ορκωμοσία, ολοκληρώνει ένα τρίπτυχο εντυπωσιακών εικόνων που ξεκίνησε με την κυκλοφορία στα τέλη Αυγούστου του 2023 της φωτογραφίας κράτησής του, η οποία τραβήχτηκε αφού του απαγγέλθηκαν κατηγορίες στη Τζόρτζια για συνωμοσία με σκοπό την ανατροπή των αποτελεσμάτων των εκλογών του 2020.

Donald Trumps official mugshot #TrumpMugShot pic.twitter.com/aoPAhpsuai

— non aesthetic things (@PicturesFoIder) August 25, 2023

Ο αιμόφυρτος Ντόναλντ Τραμπ

Εκείνη την εικόνα, τη φωτογραφία της φυλακής που έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο, ακολούθησε, σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, η φωτογραφία ενός αιμόφυρτου τότε υποψηφίου Τραμπ, ο οποίος σήκωνε προκλητικά τη γροθιά του στον αέρα, αφού είχε χτυπηθεί στο δεξί αυτί από σφαίρα επίδοξου δολοφόνου αναφωνώντας «Παλέψτε!».

Όσο σαγηνευτικές και αν είναι οι δύο πρώτες φωτογραφίες, το πιο πρόσφατο πορτρέτο, το οποίο τραβήχτηκε από τον επικεφαλής φωτογράφο του Τραμπ, τον Ντάνιελ Τόροκ, και δημοσιεύτηκε από τη μεταβατική του ομάδα κατά την προετοιμασία για την ορκωμοσία του Τραμπ, μπορεί να είναι το πιο εξαιρετικό από όλα. Απλώς δεν υπάρχει προηγούμενο στην αμερικανική προεδρική προσωπογραφία για τη διαπεραστική ένταση της έκφρασης και τη γερακίσια ώθηση του βλέμματος που αποτυπώνει η εικόνα – μια επιθετικότητα του βλέμματος για την οποία πρέπει να ψάξει κανείς στις σελίδες της ιστορίας της τέχνης για να βρει έναν συναρπαστικό παραλληλισμό.

Παρόλο που ο Τραμπ μπορεί να είχε σχεδιάσει σκόπιμα την προκλητική πόζα του για τη φωτογραφία του στην Ατλάντα, ούτε η σκηνοθεσία αυτής της φωτογραφίας ούτε η δραματική εικόνα που αποτυπώθηκε στις χαοτικές στιγμές μετά την απόπειρα δολοφονίας του στο Μπάτλερ της Πενσυλβάνια τον Ιούλιο του 2024 ήταν υπό τον έλεγχό του. Ήταν του Τόροκ.

Προσεκτικά χορογραφημένη, κάθε πτυχή της επίσημης φωτογραφίας είναι επιστρατευμένη για μέγιστο αντίκτυπο – από το σχεδόν μεταλλικό, κρεμασμένο φως στο οποίο το πρόσωπο του Τραμπ αναφλέγεται από κάτω μέχρι το σοβαρό, ασύμμετρο βλέμμα του. Ο φωτογράφος το πέτυχε.

CBS News, Breaking down the House panel report on Trump rally shooting, screenshot

Μια παράξενη φωτογραφία

Παραδοσιακά, οι επίσημες προεδρικές φωτογραφίες (ακόμη και οι δικές του Τραμπ πριν από οκτώ χρόνια, όταν ανέλαβε για πρώτη φορά το υψηλό αξίωμα) έχουν σχεδιαστεί για να επικοινωνούν διαφάνεια και φιλικότητα. Είναι γαλήνιες, χαμογελαστές και, σχεδόν πάντα, μη αξιομνημόνευτες.

Φαίνεται να λένε: «οι καλύτερες μέρες έρχονται». Αλλά αυτή η φωτογραφία όχι. Η δυσοίωνη εικόνα είναι μια «ατσάλινη» δήλωση με πολύ συγκεκριμένο σκοπό, σύμφωνα με το BBC. Αν και οι δημοσιογράφοι έχουν προσπαθήσει να αποστάξουν την ουσία του πορτραίτου σε καθημερινή γλώσσα, δοκιμάζοντας λέξεις όπως «κατσούφης» και «αυστηρός», η έκφραση του Τραμπ αντιστέκεται στην εύκολη απόδοση λεζάντας. Είναι, λοιπόν, παράξενη.

Official portrait of the 47th President, Donald Trump, is released. pic.twitter.com/dYcdOOlRkH

— Stephanie Myers (@_StephanieMyers) January 16, 2025

Ένα βλέμμα βγαλμένο από τον 17ο αιώνα

Η πλησιέστερη εκδοχή στην ιστορία της τέχνης ενός τόσο έντονου βλέμματος είναι ένα απόμακρο πορτρέτο από το πινέλο του Ιταλού μπαρόκ καλλιτέχνη του 17ου αιώνα Σάλβατορ Ρόζα, του οποίου η έντονη προσωποποίηση του επιστημονικού κλάδου της Φιλοσοφίας (ένας καθηλωτικός καμβάς που βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου) είναι εξίσου έντονη. Τα βλέμματα και των δύο εικόνων, του πίνακα και της φωτογραφίας, μοιάζουν σχεδιασμένα για να αποτρέψουν τον παραμικρό ψίθυρο διαφωνίας. Το υποκείμενο του Ρόζα απεικονίζεται να κρατάει μια εκφοβιστική πινακίδα που γράφει: «Σιωπήστε, εκτός αν ο λόγος σας είναι καλύτερος από τη σιωπή».

Η Φιλοσοφία, ένα πορτρέτο του Ιταλού καλλιτέχνη μπαρόκ του 17ου αιώνα Σαλβατόρ Ρόζα, είναι συγκρίσιμο με την επίσημη εικόνα του Τραμπ (Πηγή: Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο).

Η φωτογραφία του Τζέι Ντι Βανς

Αν και φαινομενικά πιο ζεστή στην αύρα της, η φωτογραφία του Τόροκ με τον εκλεγμένο αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς, που κυκλοφόρησε μαζί με εκείνη του Τραμπ, έχει μια απροσδόκητη νευρικότητα από μόνη της. Ξεκινά και αυτή μια ενδιαφέρουσα συνομιλία με εικόνες από την ιστορία της τέχνης. Σε αντίθεση με τον Τραμπ, ο Βανς, τεχνικά, χαμογελάει. Αλλά το δικό του είναι περισσότερο ένα επιφυλακτικό, κλειστό χαμόγελο παρά μια ορθάνοιχτη δέσμη. Ένας μόνιμος αέρας απόμακρης επιφυλακτικότητας ενισχύεται από τα εμφατικά σφιγμένα χέρια του Βανς.

Από τον Βανς στον Κένεντι

Η γλώσσα του σώματος του Βανς μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο, σύμφωνα με το BBC. Δεν είναι, άλλωστε, ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος ή αντιπρόεδρος που σταυρώνει τα χέρια του ενώ ποζάρει για ένα επίσημο πορτρέτο. Παρόμοιες στάσεις υιοθέτησαν τόσο ο Τζο Μπάιντεν όσο και ο Μπαράκ Ομπάμα για τα επίσημα πορτρέτα τους. Από την εποχή του διάσημου πίνακα του Άαρον Σικλέρ το 1971 με τον στοχαστικό πρόεδρο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, που απεικονίζεται με τα χέρια διπλωμένα και βαθιά σκεπτόμενος, το σταύρωμα των χεριών αποτελεί την προεπιλεγμένη στάση για κάθε στοχαστικό στέλεχος.

Πολ Σεζάν, Άνθρωπος με σταυρωμένα χέρια, 1899, (Πηγή: www.guggenheim.org)

«Άνθρωπος με σταυρωμένα χέρια»

Στο πορτρέτο, όμως, του Βανς, δεν είναι μόνο τα άκρα του που είναι σφιγμένα. Τα πάντα γύρω του φαίνονται σφραγισμένα και απρόσιτα. Ακόμα και τα χείλη του μοιάζουν να σταυρώνουν τα χέρια τους. Η εστίασή του μοιάζει σταθερά προσηλωμένη αλλού, έξω από το κάδρο, θυμίζοντας το ανεξιχνίαστο πορτρέτο του πρωτοπόρου Γάλλου καλλιτέχνη Πολ Σεζάν «Άνθρωπος με σταυρωμένα χέρια» του 1899.

Όπως και με τον εικονιζόμενο του Σεζάν, το μυαλό του Βανς, όσο και το σώμα του, είναι τυλιγμένο, σφιχτοδεμένο και αδιευκρίνιστο. Ανακοινώνοντας τη δημοσιοποίηση των επίσημων πορτραίτων στα μέσα ενημέρωσης με ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, η ομάδα του Τραμπ επέμεινε ότι οι εικόνες «έχουν πέραση» και υπογράμμισε τον ισχυρισμό της με ένα emoji φωτιάς. Σε ποιο βαθμό οι φωτογραφίες παρέχουν μια κρυφή ματιά στο επικείμενο πορτρέτο της Αμερικής που σκοπεύουν να ζωγραφίσουν οι νέοι ηγέτες της, μένει να το δούμε.

*Πηγή: BBC