Δρόμος προς την καταστροφή: Πώς η δημοφιλία του On the Road οδήγησε τον Τζακ Κέρουακ στο τέλος

Ο Τζακ Κέρουακ, ο θρυλικός συγγραφέας που καθόρισε μια ολόκληρη γενιά με το μυθιστόρημά του Στο Δρόμο (On The Road), δεν ήταν ποτέ προετοιμασμένος για τη φήμη που ακολούθησε.

O Tζακ Κέρουακ καταστράφηκε από την επιτυχία και όπως αποκάλυψε η πρώην σύντροφός του, Τζόις Τζόνσον, η δημοφιλία του βιβλίου λειτούργησε σαν καταλύτης για την καταστροφή του.

Ανακαλώντας τις στιγμές που μοιράστηκε με τον εμβληματικό συγγραφέα και ασίγαστο πνεύμα Τζακ Κέρουακ σε νέο ντοκιμαντέρ, η Τζόνσον ανακαλεί τις στιγμές που η ζωή του Κέρουακ άλλαξε για πάντα, αποκαλύπτοντας την τραγική πλευρά ενός λογοτεχνικού μύθου.

Ο Κέρουακ, ο θρυλικός συγγραφέας που καθόρισε τη Μπιτ Γενιά με το μυθιστόρημά του Στο Δρόμο το 1957, δεν ήταν ποτέ προετοιμασμένος για τη φήμη που ακολούθησε.

Η Τζόις Τζόνσον, συγγραφέας με έδρα τη Νέα Υόρκη, η οποία ήταν σύντροφος του Κέρουακ για περίπου δύο χρόνια τα χρόνια έκδοσης του βιβλίου, μίλησε πρόσφατα με τον σκηνοθέτη Εμπς Μπέρνοου για το νέο ντοκιμαντέρ του, Kerouac’s Road: The Beat of a Nation, το οποίο επανεξετάζει τη ζωή και το έργο του Κέρουακ περίπου έξι δεκαετίες μετά την αρχική έκδοση του βιβλίου.

«Ένας ντροπαλός άνδρας»

Η Τζόνσον ήταν παρούσα όταν ο Κέρουακ, ο οποίος πέθανε το 1969 σε ηλικία 47 ετών, διάβασε την πρώτη κριτική του μυθιστορήματός του στους The New York Times. Όπως λέει, ο Κέρουακ δεν ήταν προετοιμασμένος για την προσοχή που δέχτηκε το βιβλίο.

«Γνωρίζαμε ότι θα υπήρχε μια κριτική, και η κριτική αμέσως υπέδειξε τον Τζακ ως εκπρόσωπο μιας ολόκληρης γενιάς. Δεν νομίζω ότι το να είσαι εκπρόσωπος ήταν κάτι που τον ενδιέφερε», λέει η Τζόνσον. «Από πολλές απόψεις ήταν ένας βαθιά ντροπαλός άνθρωπος».

Το ντοκιμαντέρ εξετάζει την ανατροφή του Κέρουακ στο Λόουελ της Μασαχουσέτης, σε μια γαλλοκαναδική οικογένεια, καθώς και τον αντίκτυπο των θεμάτων του βιβλίου του Στον Δρόμο στους σύγχρονους Αμερικανούς. Όπως σημειώνει η Τζόνσον, ο Κέρουακ μιλούσε Γαλλικά ως πρώτη γλώσσα, και εκείνη πιστεύει ότι είχε «ένα εξωτερικό βλέμμα για την Αμερική», παρόλο που έγινε ένας από τους πιο δημοφιλείς συγγραφείς του 20ου αιώνα στη χώρα.

«Ήταν ένα παιδί που ποτέ δεν μιλούσε στην τάξη. Ήταν μια τρομερή πίεση για εκείνον. Και ξαφνικά είχε ζήτηση. Όλοι ήθελαν συνεντεύξεις», λέει η Τζόνσον για την αντίδραση του κοινού μετά την έκδοση του On The Road, το οποίο ακολουθεί δύο κύριους χαρακτήρες – βασισμένους στον ίδιο τον Κέρουακ και τον Νιλ Κάσαντι – σε μια σειρά από οδικά ταξίδια στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και στις αρχές της δεκαετίας του 1950.

Για να παλέψει με τη νέα φήμη και αναγνωρισμότητα του ο Τζακ Κέρουακ άρχισε να πίνει. Πολύ, πάρα πολύ…

«Εμφανιζόταν σε πρώιμα τηλεοπτικά talk show, κάτι που ήταν μια πολύ ασυνήθιστη εμπειρία για έναν συγγραφέα τότε. Και για να αντεπεξέλθει σε όλες αυτές τις δημόσιες εμφανίσεις, έπρεπε να πίνει πολύ», θυμάται η Τζόνσον.

«Έπινε έτσι κι αλλιώς, αλλά το ποτό του πραγματικά επιταχύνθηκε τρομερά. Και στη συνέχεια δέχτηκε μια τρομερή επίθεση. Όλη αυτή η δημοσιότητα – κάποιοι άνθρωποι ήταν πολύ ενθουσιασμένοι με το βιβλίο, και άλλοι νόμιζαν πως η Μπιτ Γενιά θα έφερνε κύματα νεανικής παραβατικότητας» πρόσθεσε.

«Η λογοτεχνική ελίτ σήκωσε τη μύτη της στο On The Road και επιτέθηκε στη γραφή του, οπότε έγινε μια πολύ οδυνηρή εμπειρία για εκείνον. Κατά κάποιον τρόπο αυτό το βιβλίο στην πραγματικότητα τον κατέστρεψε. Έχασε επίσης την ανωνυμία του, κάτι που ήταν πολύ πολύτιμο. Εάν βρίσκεσαι στον δρόμο, κανείς δεν ξέρει ποιος είσαι».

Στο ντοκιμαντέρ συμμετέχουν Οσκαρικοί ηθοποιοί όπως ο Ματ Ντίλον και ο Τζος Μπρόλιν, η τραγουδίστρια-τραγουδοποιός Νάταλι Μέρτσαντ, η μελετητής Ανν Τσάρτερς, ο συνθέτης Ντέιβιντ Άμραμ και ο συγγραφέας Τζέι ΜακΙνέρνι.

Το Kerouac’s Road: The Beat of a Nation είναι μια νέα, βαθύτερη ματιά στον άνθρωπο πίσω από τον μύθο.

Η οδύσσεια του Κέρουακ

Ο μύθος του Τζακ Κέρουακ που αρνήθηκε να αλλάξει «έστω μια λέξη» από το χειρόγραφό του Στον Δρόμο είναι ευρέως διαδεδομένος, αλλά η πραγματικότητα της έκδοσης του βιβλίου ήταν πολύ πιο περίπλοκη και επίπονη. Η διαδρομή του έργου από το θρυλικό δαχτυλογραφημένο ρολό έως τις προθήκες των βιβλιοπωλείων υπήρξε μια οδύσσεια γεμάτη απογοητεύσεις, σκληρές διαπραγματεύσεις και αλλαγές, αποκαλύπτοντας μια πολύ πιο ανθρώπινη πλευρά του μεγάλου συγγραφέα.

Το μυθιστόρημα Στον Δρόμο του αμερικανού συγγραφέα Τζακ Κέρουακ, που εκδόθηκε το 1957, θεωρείται ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά και σημαντικά έργα του μεταπολεμικού λογοτεχνικού κινήματος της γενιάς των μπητ, που συνδέθηκε με την αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960.

Το βιβλίο πραγματεύεται τις εμπειρίες του Κέρουακ κατά τη διάρκεια της περιπλάνησής του στην Αμερική και η τελική του μορφή αποτελεί ένα roman à clef, συνδυάζοντας αυτοβιογραφικά στοιχεία με φανταστικές διηγήσεις.

«Έχασε την ανωνυμία του, κάτι που ήταν πολύ πολύτιμο. Εάν βρίσκεσαι στον δρόμο, κανείς δεν ξέρει ποιος είσαι»

Αρκετοί από τους βασικούς χαρακτήρες του μυθιστορήματος ταυτίζονται με σημαντικές προσωπικότητες της μπιτ γενιάς. Φίλους και συνοδοιπόρους του όπως τους συγγραφείς Γουίλιαμ Μπάροουζ (Old Bull Lee), Άλεν Γκίνσμπεργκ (Carlo Marx) και Νιλ Κάσαντι (Dean Moriarty).

Σύμφωνα με ένα διαδεδομένο αστικό μύθο, ο Κέρουακ παρουσίασε το τεράστιο δαχτυλογραφημένο ρολό του στον εκδότη Ρόμπερτ Ζιρού, με τον οποίο είχε συνεργαστεί για την έκδοση του The Town and the City. Η ψυχρή αντιμετώπιση του Ζιρού και η δυσφορία του για τη μορφή του κειμένου, που καθιστούσε δύσκολη τη διόρθωσή του, απογοήτευσαν τον Κέρουακ, ο οποίος επέμενε πως δεν θα άλλαζε ούτε μια λέξη από όσα είχε γράψει.

Στην πραγματικότητα, η συγγραφή του, για την οποία ο Κέρουακ χρησιμοποίησε έναν ενιαίο κύλινδρο χαρτιού, ολοκληρώθηκε το 1951 σε διάστημα τριών εβδομάδων. Ωστόσο, ακολούθησαν αρκετές αναθεωρήσεις μέχρι να λάβει την τελική του μορφή στα τέλη του 1956.

Ο ίδιος ο Κέρουακ περιέγραψε σε συνέντευξή του το αρχικό δαχτυλογραφημένο ρολό ως ένα ενιαίο, πυκνογραμμένο κείμενο, χωρίς σημεία στίξης και παραγράφους. Παρά την απουσία παραγράφων, ωστόσο, διαθέτει κανονικά σημεία στίξης και η πρόζα του είναι γενικά καθαρή και γραμματικά σωστή.

Μετά την απόρριψη του βιβλίου από τον εκδοτικό οίκο του Ζιρού, ο Κέρουακ συνέχισε να το επεξεργάζεται και χρειάστηκε ουσιαστικά δύο χρόνια μέχρι να οριστικοποιήσει τη φόρμα και τη γλώσσα του.

«Στη συνέχεια δέχτηκε μια τρομερή επίθεση. Όλη αυτή η δημοσιότητα – κάποιοι άνθρωποι ήταν πολύ ενθουσιασμένοι με το βιβλίο, και άλλοι νόμιζαν πως η Μπιτ Γενιά θα έφερνε κύματα νεανικής παραβατικότητας»

Μετά από παρότρυνση του στενού του φίλου και συγγραφέα Τζον Κλέλον Χολμς, ο Κέρουακ ήρθε σε επαφή με την ατζέντη Ρέι Έβεριτ, η οποία προσπάθησε να μεσολαβήσει για την έκδοση του βιβλίου και τον Δεκέμβριο του 1951 κατάφερε να εξασφαλίσει ένα συμβόλαιο με τις εκδόσεις Ace Books, το οποίο προέβλεπε χίλια δολάρια προκαταβολή εφόσον εκείνος πραγματοποιούσε ορισμένες αναθεωρήσεις.

Ως ορκισμένος ιδεαλιστής, ο Κέρουακ απέρριψε την πρόταση αρνούμενος να προβεί σε αλλαγές. Μετά από μια σειρά αποτυχημένων προσπαθειών, το βιβλίο εκδόθηκε τελικά το 1957 από τον εκδοτικό οίκο Viking, σε συνεργασία με τον επιμελητή Μάλκολμ Κόουλι.

Στην αλληλογραφία του με τον Κόουλι, ο Κέρουακ περιγράφει λεπτομερώς τις αλλαγές που έκανε στην προηγούμενη εκδοχή του βιβλίου. Ειδικότερα, εξηγεί πώς άλλαξε όχι μόνο τα ονόματα αλλά επιπλέον το επάγγελμα και τον τόπο γέννησης των χαρακτήρων, με σκοπό να αποφευχθούν νομικές επιπλοκές. Αρκετές μακροσκελείς σκηνές πιθανότατα αφαιρέθηκαν διότι δεν σχετίζονταν άμεσα με την κεντρική ιστορία και επιβράδυναν το ρυθμό της αφήγησης, ενώ άλλες αφορούσαν προκλητικές σεξουαλικές σκηνές.

Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Κέρουακ κατηγόρησε τον Κόουλι για εκτεταμένες αλλαγές που αλλοίωναν την «καρδιά» του βιβλίου, παρόλο που η δομή της τελικής έκδοσης ήταν ίδια με αυτή του αρχικού ρολού. Το αυθεντικό ρολό δημοπρατήθηκε στις 22 Μαΐου 2001 για 2,2 εκατομμύρια δολάρια.

«Αλληλουχία γρυλισμών Νεάντερταλ»

Το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε στις 5 Σεπτεμβρίου 1957 και είχε τέτοια επιτυχία ώστε να ακολουθήσει μια δεύτερη επανέκδοση μόλις στις 20 του ίδιου μήνα και λίγες εβδομάδες αργότερα μια τρίτη.

Ήταν μπεστ σέλερ για περίπου πέντε εβδομάδες. Αμέσως μετά την έκδοσή του, επαινέθηκε από τον κριτικό λογοτεχνίας Γκίλμπερτ Μίλσταϊν στους New York Times ως ένα «αυθεντικό έργο τέχνης» ιστορικής σημασίας. Ωστόσο, η υποδοχή του από τον Τύπο ήταν διχασμένη.

Παρά την υποστήριξη ορισμένων κριτικών, εξίσου μεγάλη μερίδα του Τύπου εναντιώθηκε με μανία, θεωρώντας το μυθιστόρημα καταγραφή μιας ασήμαντης περιπέτειας.

Επαινετική υπήρξε και η αρχική αναφορά του ποιητή και κριτικού Κένεθ Ρέξροθ, ο οποίος χαρακτήρισε το βιβλίο ως ένα σημαντικό μυθιστόρημα που διακρίνεται για το «αυθεντικό, νέο, ελκυστικό και συναρπαστικό ύφος της πρόζας του».

Αρκετοί ήταν ωστόσο οι κριτικοί που αμφισβήτησαν το συγγραφικό ταλέντο του Κέρουακ, με τα μεγαλύτερα έντυπα μέσα της εποχής να συντάσσονται εναντίον του.

Ενδεικτικά, στη Herald Tribune το μυθιστόρημα χαρακτηρίστηκε ως «νηπιακό διεστραμμένα αρνητικό», ενώ το λογοτεχνικό περιοδικό Encounter το περιέγραψε ως μια «αλληλουχία γρυλισμών Νεάντερταλ».

Μια δεύτερη βιβλιοκριτική στους New York Times, αυτή τη φορά από τον Ντέιβιντ Ντέμπσεϊ, ανέτρεπε τους αρχικούς επαίνους, κατατάσσοντας το Στον Δρόμο στον νέο Μποεμισμό της αμερικανικής λογοτεχνίας, όπου «ένα πειραματικό ύφος συνδυάζεται με εκκεντρικούς χαρακτήρες και ηθική ουδετερότητα», απορρίπτοντας το βιβλίο στο σύνολό του.

Κάποιοι βρήκαν το βιβλίο μια νέα σχολή, άλλοι χαρακτήρισαν το μυθιστόρημα του Κέρουαν ως «νηπιακό διεστραμμένα αρνητικό» και μια «αλληλουχία γρυλισμών Νεάντερταλ»

Πάντα στο δρόμο

Για πολλά χρόνια, το ενδιαφέρον των κριτικών για το συγγραφικό ύφος του Κέρουακ επισκιάστηκε από τον μύθο που καλλιεργήθηκε γύρω από την προσωπικότητα και τον βίο του. Ως αποτέλεσμα, το Στον Δρόμο παρέμεινε τις δεκαετίες του 1970 και 1980 στο περιθώριο της ακαδημαϊκής μελέτης.

Η αδιαφορία ανατράπηκε μέσα στα χρόνια με το On The Road να συναντάται πιο συχνά από ποτέ σε πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών προσελκύοντας συνεχώς νέους αναγνώστες όσο η διαχρονική του αξία αναγνωρίζεται πλέον ευρέως.

Το 1998 κατέλαβε την 55η θέση στον κατάλογο των εκατό καλύτερων μυθιστορημάτων της εκδοτικής εταιρείας Modern Library, ενώ το περιοδικό Time το συμπεριέλαβε επίσης στον δικό του κατάλογο με τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα από το 1923 μέχρι το 2005.

Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 2012 με την ομώνυμη ταινία σε παραγωγή του Φράνσις Φορντ Κόπολα και σε σκηνοθεσία του Βάλτερ Σάλες και έχει γίνει έμπνευση και αφορμή για αναρίθμητες δημιουργικές περιπλανήσεις στην καρδιά του αμερικανικού ονείρου που σβήνει.

–

«Τι είναι αυτό το συναίσθημα που σας σφίγγει όταν φεύγετε με τ’ αμάξι αφήνοντας πίσω σας ανθρώπους που τους βλέπετε να μικραίνουν μέσα στη πεδιάδα μέχρι που τελικά εξαφανίζονται;

Είναι ο απέραντος κόσμος που μας βαραίνει κι είναι ο αποχαιρετισμός. Παρ’ όλα αυτά στρέφουμε προς τα μπρος, για την επόμενη τρελή περιπέτεια κάτω από τους ουρανούς».