Ο προϋπολογισμός της ΕΕ υπονομεύει το περιβάλλον – Φόβοι ότι τα «πράσινα» κεφάλαια θα πάνε στη βιομηχανία

Λίγες ημέρες αφότου παρουσιάστηκε από την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν το σχέδιο προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυξάνεται ο φόβος ότι οι περιβαλλοντικοί στόχοι του μπλοκ τίθενται στο περιθώριο. Ο λόγος είναι ότι η αποκατάσταση της βιοποικιλότητας δεν περιλαμβάνεται πλέον σε οριοθετημένους τομείς στον προϋπολογισμό. Και κατά συνέπεια υπάρχει κίνδυνος τα «πράσινα» κεφάλαια να διοχετευθούν στη βιομηχανία.

Η Κομισιόν αντιμετωπίζει την προστασία του περιβάλλοντος ως οριζόντιο ζήτημα και όχι ως αυτόνομη χρηματοδοτική προτεραιότητα

Το σχέδιο προϋπολογισμού της ΕΕ, ύψους 1,8 τρισ. ευρώ, έχει ήδη προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις και για άλλους λόγους. Τόσο από τα κράτη-μέλη όσο και από ομάδες της κοινωνίας των πολιτών. Η δομή του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, σύμφωνα με το σχέδιο που παρουσιάστηκε στις 16 Ιουλίου, αλλάζει σημαντικά, τόσο όσον αφορά την πολιτική συνοχής και την ΚΑΠ, όσο και ως προς τις προτεραιότητες που δίνονται στην άμυνα και τη βιομηχανική ανάπτυξη.

Όπως επισημαίνει το POLITICO, στο νέο σχέδιο, οι στόχοι για την προστασία της βιοποικιλότητας δεν προβλέπεται να έχουν καμία ειδική χρηματοδότηση. Για να μπορέσουν να εκπληρωθούν, θα πρέπει να ανταγωνιστούν τους άλλους περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ. Δηλαδή την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την ασφάλεια των υδάτων, τη κυκλική οικονομία και τη ρύπανση.

Οι βιομηχανικές προτεραιότητες

Ο κίνδυνος βρίσκεται στο green washing. Δηλαδή να παρουσιαστούν βιομηχανικές επενδύσεις ως «πράσινες» και επείγουσες και τα πραγματικά περιβαλλοντικά προγράμματα να μείνουν χωρίς χρηματοδότηση, όπως επισημαίνει το WWF.

Και, όπως συνέβη και με τη συνοχή, που στο σχέδιο προϋπολογισμού συγχωνεύεται με την Κοινή Αγροτική Πολιτική, τα προγράμματα για τη βιοποικιλότητα (Πρόγραμμα LIFE) συγχωνεύθηκαν σε ένα κεφάλαιο-στόχο υπό τον γενικό τίτλο «Περιβάλλον και Κλίμα». Η ΕΕ αντιμετωπίζει ήδη ένα εκτιμώμενο ετήσιο κενό χρηματοδότησης για τη βιοποικιλότητα ύψους 37 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η αλλαγή της δομής του προϋπολογισμού θα είναι μεγάλο πλήγμα με τις οργανώσεις για το περιβάλλον.

Τι λέει η Επιτροπή

Σύμφωνα με την Κομισιόν, το συνολικό ποσό που διατίθεται για τη χρηματοδότηση των πράσινων προτεραιοτήτων θα αυξηθεί, διότι το 35% του συνολικού προϋπολογισμού -περίπου 700 δισεκατομμύρια ευρώ- θα διατεθεί για την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ. Επίσης, περίπου 43% του Ταμείου Ανταγωνιστικότητας θα διατεθεί για κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους.

Η επίτροπος Περιβάλλοντος, Τζέσικα Ρόσγουολ, υποστηρίζει ότι το σχέδιο προϋπολογισμού εξετάζει τις περιβαλλοντικές προτεραιότητες με «ολοκληρωμένο τρόπο».

Αλλά οι περιβαλλοντικές οργανώσεις χτυπούν καμπανάκια κινδύνου.

Για την Ανούκ Πουιμάρτέν, της Birdlife Europe, πρόκειται για «καταστροφικό πλήγμα για τη φύση της Ευρώπης και τους πολίτες της». Υποστηρίζει ότι η βιοποικιλότητα «χάνει τη θέση της στον προϋπολογισμό της ΕΕ χωρίς ειδική χρηματοδότηση ή σαφή ιεράρχηση προτεραιοτήτων».

Πού κρύβεται η απειλή

Αυτό που επισημαίνεται είναι ότι το σχέδιο προϋπολογισμού που παρουσίασε η Κομισιόν αντιμετωπίζει την προστασία του περιβάλλοντος ως οριζόντιο ζήτημα και όχι ως αυτόνομη χρηματοδοτική προτεραιότητα.

Το κείμενο που παρουσιάστηκε υποστηρίζει ότι η νέα δομή θα «διασφαλίσει ότι οι οριζόντιες προτεραιότητες εφαρμόζονται με συνεπή τρόπο σε ολόκληρο τον προϋπολογισμό της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του κλίματος και της βιοποικιλότητας, της αρχής “μην προκαλείτε σημαντική βλάβη”, των κοινωνικών πολιτικών και της ισότητας των φύλων».

Η επίτροπος Περιβάλλοντος, Τζέσικα Ρόζγουιλ / REUTERS/Florence Lo/Pool

Πίσω από την αρχή «μην προκαλείτε σημαντική βλάβη» υπονοείται ότι οι πολιτικές και τα κεφάλαια της ΕΕ δεν πρέπει να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στους περιβαλλοντικούς στόχους για την προστασία και την αποκατάσταση της φύσης.

Σύμφωνα με τον Κορνέλιους Μιούλερ, υπεύθυνο στρατηγικής για τον Συνασπισμό Βιώσιμης Τραπεζικής, «αυτό που έχει σημασία τώρα είναι ο τρόπος με τον οποίο η βιωσιμότητα ενσωματώνεται στη διακυβέρνηση και τη δομή του προϋπολογισμού της ΕΕ. Η ΕΕ πρέπει να ενσωματώσει αυτές τις αρχές σε όλα τα χρηματοοικονομικά μέσα».

Ωστόσο, οι οργανώσεις για το περιβάλλον υποστηρίζουν ότι η διατήρηση μέρους της χρηματοδότησης που επικεντρώνεται στη φύση είναι απαραίτητη.

Σύμφωνα με το WWF, απαιτούνται «ισχυρές και διαφανείς μεθοδολογίες παρακολούθησης». Διαφορετικά, ο στόχος του 35% κινδυνεύει να «γίνει κάτι περισσότερο από μια άσκηση δημοσίων σχέσεων».

Τι ισχύει σήμερα

Στην τρέχουσα δομή του προϋπολογισμού, εκτός από τον στόχο για δαπάνες 30% για το κλίμα, προβλέπεται ότι το 7,5% των ετήσιων δαπανών έπρεπε να διατεθεί σε στόχους βιοποικιλότητας το 2024. Το ποσοστό αυτό πρέπει να αυξηθεί στο 10% το 2026 και το 2027.

Αλλά στο νέο σχέδιο προϋπολογισμού δεν ορίζεται στόχος για τη βιοποικιλότητα. Ούτε κεφάλαια για το νερό και την ανθεκτικότητα των υδάτων. Επίσης κρίσιμο παράγοντα, με δεδομένη την ανησυχία για την ξηρασία και τη λειψυδρία λόγω της κλιματικής αλλαγής.