«Ραδιενεργά Κορίτσια»: Όταν οι γυναίκες αγωνίζονταν για τα εργασιακά δικαιώματα και την φήμη τους

Δεν είναι λίγες οι φορές που οι άγνωστες πτυχές του παρελθόντος σοκάρουν, ενώ ακόμα μία τέτοια περίπτωση είναι και η ιστορία των λεγόμενων «Ραδιενεργών Κοριτσιών».

Τι ήταν τα «Ραδιενεργά Κορίτσια»

Τα «Ραδιενεργά Κορίτσια» ήταν εργάτριες εργοστασίων που υπέστησαν δηλητηρίαση από ραδιενέργεια εξαιτίας της χρήσης ραδίου για το βάψιμο των καντράν και των δεικτών ρολογιών. Τα περιστατικά σημειώθηκαν σε τρία εργοστάσια στις Ηνωμένες Πολιτείες: στο Όραντζ του Νιου Τζέρσεϊ, ξεκινώντας γύρω στο 1917, στην Οτάβα του Ιλινόις, ξεκινώντας στις αρχές της δεκαετίας του 1920 και στο Γουότερμπερι του Κονέκτικατ, επίσης στη δεκαετία του 1920.

Οι γυναίκες έχοντας ενημερωθεί από τους ανώτερούς τους ότι η μπογιά ήταν ακίνδυνη, εν αγνοία τους κατανάλωσαν θανατηφόρες ποσότητες ραδίου, καθώς είχαν λάβει οδηγίες να χρησιμοποιούν τα πινέλα με τα χείλη τους και να τα καθαρίζουν επίσης κατ’αυτό τον τρόπο, επειδή η χρήση πανιών ή το ξέπλυμα με νερό τους προκαλούσε μεγαλύτερη δαπάνη χρόνου και υλικών.

Νεαρές γυναίκες προσλήφθηκαν για τις συγκεκριμένες δουλειές, επειδή τα μικρά χέρια τους ήταν κατάλληλα για την απαιτητική, λεπτομερή εργασία.

Η συγκεκριμένη υπόθεση άσκησε μεγάλη επίδραση στην εργατική νομοθεσία στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, οδηγώντας σε πολυάριθμες αγωγές μετά από θανάτους και ασθένειες που προκλήθηκαν από την κατάποση ραδίου.

Οι ιδιοκτήτες γνώριζαν τις επιπτώσεις του ραδίου

Η United States Radium Corporation (USRC) προσέλαβε νεαρές γυναίκες για να εκτελούν διάφορες εργασίες, συμπεριλαμβανομένου του χειρισμού του ραδίου, την ίδια ώρα που οι ιδιοκτήτες και οι επιστήμονες που γνώριζαν τις επιπτώσεις του υλικού απέφευγαν προσεκτικά οποιαδήποτε έκθεση σε αυτό. Οι χημικοί του εργοστασίου χρησιμοποιούσαν προστατευτικά από μόλυβδο, λαβίδες και μάσκες. Μάλιστα, η USRC είχε διανείμει στην ιατρική κοινότητα βιβλιογραφία που περιέγραφε τις «βλαβερές συνέπειες» του ραδίου.

Διαφήμιση περιοδικού του 1921 για το Undark, προϊόν της εταιρείας Radium Luminous Material Corporation, η οποία ενεπλάκη στο σκάνδαλο. Πηγή: The American Magazine, Ohio: The Phillips Publishing Co.

Υπολογίζεται ότι 4.000 εργάτες προσλήφθηκαν από εταιρείες στις ΗΠΑ και τον Καναδά για να βάψουν τις επιφάνειες των ρολογιών με ράδιο. Στη USRC, κάθε μία από τις γυναίκες που εκτελούσαν τη συγκεκριμένη δουλειά, ανακάτευε το δικό της χρώμα σε ένα μικρό χωνευτήρι και στη συνέχεια χρησιμοποιούσε πινέλα για να περάσει το χρώμα στα καντράν.

Τα πινέλα έχαναν το σχήμα τους μετά από μερικές χρήσεις, γι’ αυτό οι επόπτες της USRC ενθάρρυναν τις εργάτριές τους να υγροποιούν τα πινέλα με τα χείλη τους («lip, dip, paint») ή να χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους για να τα κρατούν σε καλύτερη κατάσταση. Επειδή η πραγματική φύση του ραδίου τούς είχε αποσιωπηθεί, οι γυναίκες έβαφαν επίσης τα νύχια, τα δόντια και τα πρόσωπά τους για διασκέδαση με το θανατηφόρο χρώμα που παρήγαγε το εργοστάσιο. Μέχρι το 1927, περισσότερες από 50 από τις εργάτριες του εργοστασίου είχαν πεθάνει από δηλητηρίαση από ράδιο που προκλήθηκε από το χρησιμοποιούμενο χρώμα.

Η δηλητηρίαση

Οι οδοντίατροι ήταν από τους πρώτους που διαπίστωσαν πολλά προβλήματα μεταξύ των γυναικών αυτών. Πόνος στο στόμα, χαλαρά δόντια, βλάβες και έλκη και η αποτυχία επούλωσης των εξαγωγών δοντιών ήταν μερικές από αυτές τις καταστάσεις. Πολλές από τις γυναίκες εμφάνισαν αναιμία, κατάγματα των οστών και νέκρωση της γνάθου.

Παρόλο που υπήρχαν ισχυρισμοί ότι οι παραπάνω καταστάσεις προκλήθηκαν από τις ακτίνες Χ που έλαβαν οι γυναίκες για να διερευνήσουν τα προβλήματα υγείας τους, η ποσότητα της ακτινοβολίας που απορροφήθηκε ήταν ασήμαντη σε σύγκριση με την ποσότητα στην οποία εκτίθεντο καθημερινά στα εργοστάσια. Καθώς η υγεία των εργατριών του εργοστασίου επιδεινωνόταν, ζητούσαν ιατρική βοήθεια για προβλήματα που ξεκίναγαν από μία απλή ενόχληση στα δόντια και κατέληγαν ακόμα και σε καρκίνο.

Οι εταιρείες έκαναν προσπάθεια να σπιλώσουν την φήμη των γυναικών για να αποκρύψουν στοιχεία

Ο ειδικός του Πανεπιστημίου Κολούμπια, Frederick Flynn, ήταν βιομηχανικός τοξικολόγος με σύμβαση με την U.S. Radium Corporation. Ο Flynn και πολλοί άλλοι ειδικοί τους οποίους συμβουλεύονταν οι ασθενείς, δεν είχαν ιατρική εκπαίδευση και άδειες άσκησης επαγγέλματος. Αποδείχτηκε ότι τουλάχιστον μία από τις εξετάσεις που διεξήγαγαν ήταν ψευδής, μέρος μιας εκστρατείας παραπληροφόρησης. Η USRC και άλλες εταιρείες κατασκευής ρολογιών απέρριψαν τους ισχυρισμούς ότι οι πληγέντες εργαζόμενοι υπέφεραν από έκθεση στο ράδιο. Για κάποιο χρονικό διάστημα, γιατροί, οδοντίατροι και ερευνητές συμμορφώθηκαν με τα αιτήματα των εταιρειών να μην δημοσιοποιήσουν τα δεδομένα τους.

Εργαζόμενη βάφει ρολόι. Πηγή: Western Washington University

Το 1923 πέθανε η πρώτη γυναίκα που εργαζόταν στο συγκεκριμένο πόστο. Μέχρι το 1924, 50 γυναίκες που είχαν εργαστεί στο εργοστάσιο ήταν άρρωστες, και δώδεκα είχαν πεθάνει. Μετά από παρότρυνση των εταιρειών, το υγειονομικό προσωπικό που ασχολήθηκε με τα περιστατικά αυτά, απέδωσε τους θανάτους των εργαζομένων σε άλλα αίτια. Η σύφιλη, μία γνωστή σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη εκείνη την εποχή, αναφερόταν αρκετά συχνά ως αιτία θανάτου σε προσπάθειες σπίλωσης της φήμης των γυναικών και αποδυνάμωσης των λεγόμενών τους.

Ο εφευρέτης του χρώματος από ράδιο, ο Dr. Sabin Arnold von Sochocky, πέθανε τον Νοέμβριο του 1928, αποτελώντας το 16ο γνωστό θύμα δηλητηρίασης από το συγκεκριμένο υλικό και οι συνθήκες του θανάτου του βοήθησαν την υπόθεση των «Ραδιενεργών Κοριτσιών» στο δικαστήριο.

Η υπόθεση στα δικαστήρια

Στο Όραντζ του Νιου Τζέρσεϊ, η δικαστική διαμάχη που ακολούθησε καλύφθηκε ευρέως από τα μέσα ενημέρωσης. Η εργαζόμενη του εργοστασίου Grace Fryer αποφάσισε να υποβάλει μήνυση, αλλά χρειάστηκαν δύο χρόνια για να βρει δικηγόρο πρόθυμο να αναλάβει τον αγώνα κατά της USRC. Η δικαστική διαδικασία κινήθηκε αργά ακόμη και αφού οι γυναίκες βρήκαν δικηγόρο, και κατά την πρώτη τους εμφάνιση στο δικαστήριο τον Ιανουάριο του 1928, δύο γυναίκες ήταν κατάκοιτες και καμία από αυτές δεν μπορούσε να σηκώσει τα χέρια της για να ορκιστεί.

Οι πέντε εργάτριες του εργοστασίου που συμμετείχαν στην αγωγή ονομάστηκαν «Ραδιενεργά Κορίτσια»- η Grace Fryer, η Edna Hussman, η Katherine Schaub και οι αδελφές Quinta McDonald και Albina Larice. Η USRC αρνήθηκε οποιαδήποτε άδικη πράξη, αλλά ο διακανονισμός για κάθε μία από τις γυναίκες έφτασε τις 10.000 δολάρια (ισοδυναμεί με 177.000 δολάρια το 2023) και 600 δολάρια ετησίως (ισοδυναμεί με 10.600 δολάρια το 2023), ενώ όλα τα ιατρικά και νομικά έξοδα που προέκυψαν θα καταβάλλονταν επίσης από την εταιρεία. Και οι πέντε γυναίκες ήταν νεκρές μέχρι τη δεκαετία του 1930.

Στο Ιλινόις, οι εργαζόμενοι άρχισαν να ζητούν αποζημίωση για τους ιατρικούς και οδοντιατρικούς λογαριασμούς τους ήδη από το 1927, αλλά η διοίκηση τους αρνήθηκε. Η απαίτηση χρημάτων από άρρωστους και ετοιμοθάνατους πρώην εργαζόμενους συνεχίστηκε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930, προτού ασκηθεί αγωγή ενώπιον της Βιομηχανικής Επιτροπής του Ιλινόις (IIC). Το 1937, πέντε γυναίκες βρήκαν τον δικηγόρο Leonard Grossman, ο οποίος θα τις εκπροσωπούσε ενώπιον της επιτροπής.

Ο Grossman ανέλαβε την υπόθεση χωρίς να λάβει αμοιβή, καθώς οι γυναίκες ήταν πολύ φτωχές λόγω ανικανότητας να εργαστούν. Η υπόθεση διεκπεραιώθηκε στο σπίτι της Catherine Donohue, μιας εμπλεκόμενης γυναίκας που ήταν πολύ άρρωστη για να ταξιδέψει. Την άνοιξη του 1938 η IIC αποφάνθηκε υπέρ των γυναικών, αλλά μέχρι τότε η Radium Dial είχε κλείσει και είχε μετακομίσει στη Νέα Υόρκη και η IIC αρνήθηκε να περάσει τα πολιτειακά σύνορα για την πληρωμή των γυναικών.

Δημοσίευμα από εφημερίδα της εποχής, στην οποία εικονιζόταν η Catherine Donohue λίγο καιρό πριν πεθάνει. Πηγή: Library of Congress

Η Radium Dial άσκησε έφεση στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ και στις 23 Οκτωβρίου 1939 το δικαστήριο αποφάσισε να μην εκδικάσει την έφεση και η κατώτερη απόφαση επικυρώθηκε. Κάποιες από τις γυναίκες δεν έλαβαν καμία πληρωμή και μέχρι τη στιγμή που το θέμα διευθετήθηκε επίσημα από το ανώτατο δικαστήριο, η Catherine Donohue ήταν νεκρή.

Ο αντίκτυπος της υπόθεσης

Η υπόθεση των «Ραδιενεργών Κοριτσιών» κατέχει σημαντική θέση στην ιστορία αναφορικά με την υγεία στον εργασιακό χώρο, τα δικαιώματα των γυναικών και το κίνημα για τα εργατικά δικαιώματα εν γένει.

Καθιερώθηκε το δικαίωμα μεμονωμένων εργαζομένων να διεκδικούν αποζημιώσεις από εταιρείες λόγω εργασιακής κακοποίησης, δημιουργήθηκαν πρότυπα εργασιακής ασφάλειας και τα βιομηχανικά πρότυπα για την ασφάλεια βελτιώθηκαν, ενώ το 1949 το Κογκρέσο ψήφισε ένα νομοσχέδιο που θέσπισε αποζημίωση για όλους τους εργαζόμενους που υπέφεραν από επαγγελματικές ασθένειες.

Η συγκεκριμένη υπόθεση ήταν από τις πρώτες, κατά τις οποίες μια εταιρεία θεωρήθηκε υπεύθυνη για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων της, οδηγώντας μεταξύ άλλων και στη δημιουργία της Αμερικανικής Υπηρεσίας Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία.

Παράλληλα, τα δεδομένα που υπήρξαν από την υπόθεση, χρησιμοποιήθηκαν για την διεύρυνση της έρευνας σχετικά με τις βλαπτικές επιπτώσεις του ραδίου.