Καρδιαγγειακή λειτουργία και μακρoζωία: Τα αποτελέσματα «Ελληνικής» Δίαιτας

Αναμφίβολα, ο κύριος λόγος για τον οποίο οι ανεπτυγμένες χώρες υποφέρουν από τις λεγόμενες «ασθένειες του δυτικού κόσμου» είναι οι διατροφικές συνήθειες των κατοίκων τους. Τα περισσότερα τρόφιμα του 20ού αιώνα τροποποιούνται με διάφορους βιομηχανικούς τρόπους. Αυτού του είδους οι τροφές περιέχουν πολλά κορεσμένα λίπη, χοληστερόλη, επεξεργασμένη ζάχαρη και αλάτι. (Αντίθετα, στη διατροφή των Ελλήνων περιλαμβάνονται μεγάλες ποσότητες ωμών λαχανικών και φρούτων.) Με άλλα λόγια, οι δυτικού τύπου τροφές περιέχουν ελάχιστα θρεπτικά συστατικά φυτικής προέλευσης, όπως ίνες, βιταμίνες και φυσικές αντιοξειδωτικές ουσίες.

Τα οφέλη της διατροφής που περιλαμβάνει ελαιόλαδο έχουν καταδειχθεί πέραν πάσης αμφιβολίας από πλήθος βιοχημικών και κλινικών ερευνών όσο και από μελέτες σε μεγάλους πληθυσμούς στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Τα αποτελέσματα έρχονται να καταστήσουν αδιαμφισβήτητη την ευεργετική του δράση του στην καρδιαγγειακή λειτουργία και τη μακροζωία.

Προηγούμενα άρθρα:


Μεσογειακή Διατροφή: Εξασφαλίστε την υγεία και τη σιλουέτα σας τρώγοντας γευστικά


Τροφές και Λίπη: Από την έρευνα στις διατροφικές οδηγίες


Μεσογειακή Δίαιτα και ελαιόλαδο κατά διαβήτη και παχυσαρκίας

Η μελέτη του Lyon Heart

Μια από τις πιο πρόσφατες σημαντικές έρευνες στο θέμα αυτό είναι η Μελέτη Lyon Heart, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στο Lancet, στο American Journal of Clinical Nutrition και στο Circulation. Τα ενδιαφέροντα αυτά στοιχεία σχετικά με τη σπουδαιότητα που έχει η διαιτητική παρέμβαση σε ασθενείς με υψηλό κίνδυνο για νόσο της στεφανιαίας παρουσίασε ο καθηγητής Steven Fazio από το Vanderbilt University Medical Center του Nashville (ΗΠΑ).

Για τη μελέτη αυτή, 605 ασθενείς που είχαν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου χωρίστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες: η μια ακολουθούσε δίαιτα μεσογειακού τύπου εμπλουτισμένη με άλφα-λινολενικό οξύ και η άλλη διατροφή πρώτης βαθμίδας της American Heart Association, ενώ και οι δύο εξακολουθούσαν την ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή. Έπειτα από διάστημα τεσσάρων ετών, αν και δεν παρατηρήθηκαν διαφορές στα λιπίδια και τις λιποπρωτεΐνες του πλάσματος, η ομάδα που ακολουθούσε διατροφή μεσογειακού τύπου παρουσίασε μια μείωση κατά 70% στους θανάτους από καρδιά και στα μη θανατηφόρα εμφράγματα του μυοκαρδίου.


Τα πολύ σημαντικά αυτά ευρήματα δείχνουν ότι μια αποτελεσματική στρατηγική για τη μείωση των θανάτων από καρδιαγγειακά θα πρέπει πρωτίστως να περιλαμβάνει ένα καρδιοπροστατευτικό διαιτολόγιο.



Nέα ευρήματα σχετικά με το ελαιόλαδο, τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και τη μεσογειακή διατροφή


Στη διάλεξή του με θέμα «Κρητική Διατροφή: παρελθόν και παρόν», ο Δρ Α.Καφάτος από το Πανεπιστήμιο Κρήτης ανέφερε σημαντικές αλλαγές στο κρητικό διαιτολόγιο τα τελευταία 35 χρόνια. Μεταξύ αυτών, είναι η αύξηση της κατανάλωσης τυριού και κρέατος, που αντικατοπτρίζεται και στη σύνθεση του λιπώδους ιστού, όπου η ποσότητα κορεσμένων και πολυακόρεστων λιπαρών οξέων έχει αυξηθεί κατά 25% και 7% αντίστοιχα, ενώ τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα έχουν μειωθεί κατά 14%.
Οι αλλαγές στη διατροφή συνοδεύονται από την επιδείνωση ενός από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο, του συνολικού επιπέδου χοληστερόλης στο πλάσμα (ανέβηκε από τα 182 στα 249 mg/dl), καθώς και από την συνεπαγόμενη αύξηση των θανάτων από στεφανιαία νόσο κατά 10% στις γυναίκες και 24% στους άνδρες.
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι υπάρχει μια τάση στην Κρήτη και ενδεχομένως και σε άλλα μέρη της Μεσογείου για απομάκρυνση από την ιδιαίτερα συνιστώμενη παραδοσιακή διατροφή προς μια αυξανόμενη και δυσμενή δυτικοποίηση του διαιτολογίου.


Η μεσογειακή διατροφή παρατείνει τη διάρκεια ζωής


Πρόσφατα αξιολογήθηκε η σχέση μεταξύ διαφόρων ομάδων τροφών από τη μια και θανάτων από στεφανιαία νόσο από την άλλη με βάση τα 25ετή στοιχεία της γνωστής Μελέτης των Επτά Χωρών. Ο Δρ A.Menotti του Τμήματος Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου της Μινεσότα συνόψισε τα βασικά πορίσματα. Οι ερευνητές βρήκαν μια ισχυρή θετική συσχέτιση μεταξύ της στεφανιαίας νόσου και της κατανάλωσης βουτύρου, κρέατος, γάλακτος και γλυκών, ενώ η κατανάλωση φυτικών τροφών και ιδιαίτερα οσπρίων και λαδιού συσχετίζεται αρνητικά με τα κρούσματα στεφανιαίας νόσου. Ο Δρ Menotti κατέληξε λέγοντας ότι «οι διαπολιτισμικές αναλύσεις επαληθεύουν την υπόθεση ότι τα διατροφικά σχήματα είναι καθοριστικά για τις διαφορές θνησιμότητας από στεφανιαία νόσο και επιβεβαιώνουν την αρνητική επίδραση των ζωικών και φυτικών τροφών» στον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα.


Η Δρ C.M. Williams από τη Μονάδα Διατροφής του Πανεπιστημίου του Reading συνόψισε τα αποτελέσματα μιας σειράς πρόσφατων αυστηρά ελεγχόμενων διατροφικών μελετών. Μαζί με συνεργάτες της από την Κρήτη, το Δουβλίνο και το Surrey, συνέκρινε την ανταπόκριση των μετά το γεύμα τριγλυκεριδίων σε τυποποιημένα γεύματα ατόμων από τη νότια και τη βόρεια Ευρώπη που είχαν συνηθίσει σε τροφές με διαφορετική περιεκτικότητα σε κορεσμένα και μονοακόρεστα λίπη. Τα ευρήματα δείχνουν ότι όσοι έχουν συνηθίσει σε διατροφή πλούσια σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα παρουσιάζουν καλύτερο μεταβολισμό των λιπών. Αυτό, συμπεραίνει η Δρ Williams, μπορεί να προστατεύει την καρδιά μέσω της διατήρησης των αθηρογενετικών καταλοίπων σε χαμηλά επίπεδα και της περιορισμένης ενεργοποίησης των αιμοπηκτικών παραγόντων (π.χ., του παράγοντα VII).


O Δρ M.Mancini από το Τμήμα Κλινικής και Πειραματικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Νάπολης συνόψισε τα αποτελέσματα διαφόρων μελετών γύρω από τη σχέση του ελαιολάδου στη Μεσογειακή Διατροφή με τους παραγόντες επικινδυνότητας για στεφανιαία νόσο. Μεταξύ των ερευνών είναι η Μελέτη των Επτά Χωρών και η ιταλική Μελέτη των Εννέα Κοινοτήτων. Όλες αυτές οι μελέτες δείχνουν ότι η Μεσογειακή Διατροφή με τη μεγάλη περιεκτικότητα σε ελαιόλαδο, σύνθετους υδατάνθρακες, φυτικές ίνες, λαχανικά και φρούτα είναι ιδιαίτερα ενδεδειγμένη για τη βελτίωση όλων των βασικών παραγόντων επικινδυνότητας για στεφανιαία νόσο, όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη, τα επίπεδα λιπιδίων στο ορό και η πίεση του αίματος.

Ελαιόλαδο και μακροζωία


Οι επιστημονικές ενδείξεις για τα οφέλη του ελαιολάδου δεν περιορίζονται στη στεφανιαία νόσο, την υπέρταση, τη θρόμβωση, το διαβήτη και την παχυσαρκία -η υψηλή του περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά φαίνεται να συμβάλλει σημαντικά στην επίδραση της Μεσογειακής Διατροφής στη μακροζωία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η προσδοκώμενη διάρκεια ζωής είναι μεγαλύτερη στην Ιταλία και την Ελλάδα από ό,τι στη βόρεια Ευρώπη, παρά το σταθερά μεγαλύτερο αριθμό καπνιστών.

Η καθηγήτρια Αντωνία Τριχοπούλου της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών ανακοίνωσε τα πορίσματα δύο πολύ σημαντικών μελετών, μιας στην Ελλάδα και μιας στη Δανία, που σχεδιάστηκαν για να επαληθεύσουν την επίδραση της διατροφής στη μακροζωία.


Τα πορίσματα της ελληνικής μελέτης δημοσιεύθηκαν στο British Medical Journal και βασίστηκαν στην παρακολούθηση μιας ομάδας 182 ηλικιωμένων από τρία ελληνικά χωριά με παραδοσιακή Μεσογειακή Διατροφή. Το διαιτολόγιο αυτό είχε οκτώ βασικά χαρακτηριστικά:

·υψηλό ποσοστό μονοακόρεστων λιπαρών οξέων (ελαιόλαδο)

·μέτρια κατανάλωση κρασιού

·υψηλή κατανάλωση οσπρίων

·υψηλή κατανάλωση δημητριακών

·υψηλή κατανάλωση φρούτων

·υψηλή κατανάλωση λαχανικών

·μέτρια κατανάλωση κρέατος

·μέτρια κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων




Τα ευρήματα δίνουν ενδείξεις ότι ένα εξαρχής καθορισμένο διατροφικό πρότυπο που αντικατοπτρίζει την ελληνική εκδοχή της Μεσογειακής Διατροφής επιδρά θετικά στην προσδοκώμενη διάρκεια ζωής των ηλικιωμένων, καθώς και ότι το συνολικό διατροφικό σχήμα είναι πιο σημαντικό για την υγεία και τη μακροζωία από ό,τι τα επιμέρους διατροφικά συστατικά.


Τα ευρήματα σχετικά με την επίδραση της Μεσογειακής Διατροφής σε πληθυσμούς της Μεσογείου μπορεί να επηρεάζονται από την πιθανή συσχέτιση του ενήλικου διαιτολογίου με τα διατροφικά πρότυπα της πρώιμης ηλικίας και τις τοπικές ψυχο-κοινωνικές μεταβλητές, όπως η κοινωνική υποστήριξη ή ο μεσημεριανός ύπνος. Για το λόγο αυτό έγινε μια ανάλογη μελέτη στη Δανία, προκειμένου να επαληθευτεί η επίδραση μιας παρόμοιας διατροφής σε έναν ηλικιωμένο πληθυσμό της Βόρειας Ευρώπης.


Συγκεκριμένα, παρακολουθήθηκε για έξι χρόνια μια ομάδα 202 ηλικιωμένων κατοίκων ενός δήμου της Δανίας, γεννημένων μεταξύ 1914 και 1918, η διατροφή των οποίων προσαρμόστηκε στο μεσογειακό πρότυπο. Τα ευρήματα κατέδειξαν ότι ένα διατροφικό σχήμα παρόμοιο με τη μεσογειακή διατροφή όπως ορίστηκε παραπάνω συνδέεται με μια στατιστικά σημαντική μείωση της συνολικής θνησιμότητας.


Τα ενδιαφέροντα αυτά στοιχεία επιβεβαιώνονται από μια άλλη μελέτη την οποία ανακοίνωσε η καθηγήτρια Α.Τριχοπούλου. Πρόκειται για έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, με στόχο τη σύγκριση της μακροζωίας δύο διαφορετικών πληθυσμών ηλικιωμένων άνω των 70 ετών (141ατόμων αγγλο-κελτικής καταγωγής και 189 ατόμων ελληνικής καταγωγής). Οι διατροφικές συνήθειες των δύο ομάδων ήταν διαφορετικές, καθώς μόνο η δεύτερη ακολουθούσε το μεσογειακό πρότυπο.


Η παρακολούθηση των δύο διαφορετικών πληθυσμών ηλικιωμένων έδειξε για ακόμη μία φορά σημαντική, κατά 17%, μείωση της συνολικής θνησιμότητας στους ηλικιωμένους με τις μεσογειακές διατροφικές συνήθειες.



Οι προστατευτικοί μηχανισμοί του ελαιόλαδου


Η προστατευτική επίδραση του ελαιολάδου κατά της αθηροσκλήρωσης, των καρδιαγγειακών παθήσεων και της απώλειας των γνωστικών λειτουργιών οφείλεται κυρίως σε δύο θεμελιώδη συστατικά του: στα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και στις αντιοξειδωτικές ουσίες.

Το ελαιόλαδο είναι πολύ πλούσιο σε ολεϊκό οξύ (ποικίλει από 55 έως 83% του συνόλου των λιπαρών οξέων), που είναι ένα μονοακόρεστο λιπαρό οξύ, και σε αντιοξειδωτικά, όπως η βιταμίνη Ε και οι φαινολικές ενώσεις.



Τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως τόνισε ο καθηγητής Pauol Mata του Fundacion Jimene Diaz, Unidad de Lipidos της Μαδρίτης, έχουν σημαντική επίδραση στο λιπιδικό προφίλ:

·μειώνουν τα επίπεδα ολικής και LDL χοληστερόλης,

·δεν μειώνουν τα επίπεδα της ΗDL χοληστερόλης,

·επιβραδύνουν τη διαδικασία οξείδωσης της LDL, που φαίνεται ότι είναι ο καθοριστικός παράγοντας σχηματισμού αθηροσκληρωτικών πλακών. Η LDL που σχηματίζεται από μια διατροφή πλούσια σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα τείνει να είναι πιο ανθεκτική στην οξειδωτική μετατροπή.

Επιπλέον, υπάρχουν ευρήματα που δείχνουν ότι μπορεί να έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στην αγγειακή λειτουργία, δηλαδή να:


·ελαττώνουν την επικόλληση μονοκυττάρων στα ενδοθηλιακά κύτταρα, πράγμα που αποτελεί ένα πρώιμο στάδιο στη δημιουργία αθηροσκλήρωσης,

·περιορίζουν την εξάπλωση λείων κυττάρων, ένα τυπικό χαρακτηριστικό της προόδου των αθηροσκληρωτικών αλλοιώσεων και σημαντικός στόχος για την πρόληψη της ανάπτυξης αρτηριακών αλλοιώσεων,

·αυξάνουν την ινωδόλυση,

·μειώνουν το ΡΑΙ-1 (Plasminogen Activator Inhibitor type 1), ένα σημαντικό παράγοντα πήξης του αίματος,

·μειώνουν την πίεση του αίματος,

·μειώνουν τα επίπεδα ινσουλίνης στο πλάσμα.



Στο σύνολό τους, οι επιδράσεις αυτές δείχνουν ότι τα διατροφικά μονοακόρεστα λιπαρά οξέα έχουν ευεργετική επιρροή όχι μόνο στη συγκέντρωση λιποπρωτεϊνών στο πλάσμα αλλά και στους αθηρογενείς παράγοντες, μέσω της αποτροπής των αθηροσκληρωτικών διεργασιών.
Στις άλλες ευεργετικές ιδιότητες του ελαιόλαδου περιλαμβάνονται οι αντιοξειδωτικές ουσίες. Εκτός από τη βιταμίνη Ε, το ελαιόλαδο είναι πολύ πλούσιο σε φαινολικές ενώσεις, οι οποίες είναι υπεύθυνες για την έντονη αντιοξειδωτική δράση του. Περιλαμβάνουν απλές (hydroxytyrosol, tyrosol) και σύνθετες φαινόλες (oleuropein, ligstroside).

Η συγκέντρωση φαινολών είναι ιδιαίτερα μεγάλη στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, στο οποίο μπορούν να φτάσουν τα 6-8.000ppm, εξήγησε ο καθηγητής Claudio Galli από το Ινστιτούτο Φαρμακολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μιλάνου. Ωστόσο η περιεκτικότητα σε φαινόλες ποικίλλει ανάλογα με διάφορες μεταβλητές: το κλίμα, τον τρόπο καλλιέργειας, το βαθμό ωρίμανσης του καρπού, τις τεχνικές παραγωγής και τις μεθόδους διατήρησης.


Οι φαινόλες παρουσιάζουν ποικίλη και ισχυρή βιολογική δράση που έχει μελετηθεί in vitro. Η πιο σημαντική είναι η παρεμπόδιση της οξείδωσης της LDL, που αποτελεί βασικό στάδιο της δημιουργίας αθηρωμάτων. Επιπλέον όμως, οι φαινολικές ενώσεις δρουν ως άμεσοι διώκτες ριζικών κατά της παραγωγής υπεροξειδίων ανιόντων και υποχλωριώδους οξέος και, επομένως, παρέχουν προστασία από τα ελεύθερα ριζικά οξυγόνου και την τοξική τους επίδραση.


Μερικές φαινόλες όπως η υδροξυτυροσόλη είναι δραστικοί αναστολείς της συγκέντρωσης αιμοπεταλίων και της παραγωγής tromboxane και αντιδρούν στην παραγωγή leukotriene Β4, ενός ισχυρού παράγοντα που ευνοεί τις φλεγμονές.


Εννέα πράγματα που δεν γνωρίζετε για τις καρδιοπάθειες


Τέλος, η σύνθετη φαινόλη ελαιουροποιήνη προωθεί το σχηματισμό του οξειδίου του αζώτου, ενός ισχυρού αγγειοδιασταλτικού και αντισωρευτικού παράγοντα, του οποίου το ρόλο τόνισε το Βραβείο Νόμπελ 1998.


Λόγω της υψηλής του περιεκτικότητας σε αντιοξειδωτικά, το ελαιόλαδο διαθέτει μεγαλύτερη προστασία κατά της διάλυσης εξαιτίας της οξείδωσης. Τα ευάλωτα στην οξείδωση σημεία είναι ιδίως οι διπλοί δεσμοί των ακόρεστων λιπαρών οξέων. Καθώς όμως το ελαιόλαδο περιέχει το μονοακόρεστο ελαϊκό οξύ που έχει μόνο ένα διπλό δεσμό, είναι ήδη λιγότερο επιρρεπές στην οξείδωση σε σχέση με άλλα φυτικά έλαια με μεγαλύτερες ποσότητες πολυακόρεστων λιπαρών οξέων με δύο ή τρεις διπλούς δεσμούς.


Μια θεωρία μάλιστα υποστηρίζει ότι τα ανθρώπινα γονίδια, κατά τη διάρκεια εκατομμυρίων χρόνων, προσαρμόστηκαν στο σπαρτιάτικο και λιτό τρόπο διατροφής των προγόνων μας της παλαιολιθικής εποχής, με αποτέλεσμα να «αρνούνται να ανεχτούν» τις δραματικές αλλαγές που έχουν επέλθει στις διατροφικές μας συνήθειες τους τελευταίους αιώνες.



Επιστροφή στην Κεντρική Σελίδα

health.in.gr