Ταμείο Ανάκαμψης: Τελειώνουν τα «καύσιμα» – Οι κίνδυνοι για το μέλλον και οι αβεβαιότητες

Εκπνέει στα τέλη του 2026 το Ταμείο Ανάκαμψης, συμπαρασύροντας προς τα κάτω τους ρυθμούς ανάπτυξης. Το ευρωπαϊκό πακέτο στήριξης αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αναπτυξιακές «ενέσεις» για την ελληνική οικονομία, τις τελευταίες δεκαετίες.

Στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου «Ελλάδα 2.0», προβλέπεται να διοχετευθούν περίπου 36 δισ. ευρώ

Μέχρι σήμερα έχουν εισρεύσει στη χώρα κάτι παραπάνω από 23 δισ. ευρώ και μέχρι το τέλος του έτους θα «αγγίξουν» τα 25 δισ. ευρώ ανεβάζοντας το ποσοστό απορρόφησης των πόρων κοντά στο 70% χωρίς να μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια, μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2026, αν ο στόχος να διοχετευθούν περίπου 36 δισ. ευρώ γίνει εφικτός.

Σταθερή τροχιά αλλά ελλοχεύουν κίνδυνοι

Υπό αυτές τις συνθήκες η λήξη του ευρωπαϊκού προγράμματος θα επηρεάσει σημαντικά τη διατηρησιμότητα της ανάπτυξης. Δύο εκθέσεις που που είδαν το φως της δημοσιότητας σε κοντινή χρονική περίοδο μεταξύ τους αλλά και τα στοιχεία από τον Πολυετή Δημοσιονομικό Προγραμματισμό (συντάχθηκε για πρώτη φορά) δείχνουν επιβράδυνση της ανάπτυξη στο φωτοφίνις του πακέτου στήριξης και στην αυγή της επόμενης ημέρας.

Με βάση τη μελέτη του ΚΕΠΕ για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, στο τέλος του 2025, τα στοιχεία δείχνουν πως παραμένει σε σταθερή τροχιά με τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ το γ΄ τρίμηνο του 2025 και τον μέσο ρυθμό αύξησης το 9μηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου να ανέρχεται σε 2,0% σε ετήσια βάση. Το πρωτογενές πλεόνασμα εκτιμάται πως θα «κλείσει» στα 5,27 δισ. ευρώ για το 2025 και το δημόσιο χρέος θα αποκλιμακωθεί από 145,9% του ΑΕΠ το 2025 στο 138,2% το 2026.

Οι κυριότεροι κίνδυνοι για το μέλλον αφορούν τη γεωπολιτική αστάθεια, την κλιματική αλλαγή, το δημογραφικό πρόβλημα και τις μεγάλες παγκόσμιες ανισορροπίες χρέους.

Το Ταμείο Ανάκαμψης φεύγει, η ανάπτυξη συρρικνώνεται

Καθοδική πορεία

Ανάλογη πρόβλεψη γίνεται και στην ενδιάμεση έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη νομισματική πολιτική (2025). Η ΤτΕ εκτιμά ότι ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ το 2025, το 2026 και το 2027 προβλέπεται να διαμορφωθεί σε 2,1% και να μεταβληθεί οριακά σε 2% το 2028. Πρόκειται για ποσοστά ελαφρώς χαμηλότερα σε σχέση με τον ρυθμό ανάπτυξης που «έτρεξε» η ελληνική οικονομία τη διετία 2023-2024 με τη χώρα μας να συνεχίζει να αναπτύσσεται με ρυθμούς υψηλότερους από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (ο οποίος κινείται κοντά στο 0,8% – 1%) έχοντας υποστεί όμως τεράστια «αφαίμαξη» του ΑΕΠ της, την περίοδο των μνημονίων.

Τα στοιχεία από τον Πολυετή Δημοσιονομικό Προγραμματισμό για την περίοδο 2026-2029, όπως παρουσιάστηκαν στο υπουργικό συμβούλιο, δείχνουν ακόμα χαμηλότερη ανάπτυξη την τριετία 2027-2029.  Σύμφωνα με τους δείκτες η ανάπτυξη επιβραδύνεται, υποχωρώντας στο 1,7% το 2027, στο 1,6% το 2028 και στο 1,3% το 2029.

Σημειώνεται ότι οι εν λόγω εκτιμήσεις λαμβάνουν υπόψη την ολοκλήρωση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και δεν περιλαμβάνουν πιθανές νέες παρεμβάσεις που θα ανακοινωθούν για τα έτη 2027-2029.

Η οικονομία της Ελλάδας, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Κομισιόν, αναμένεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται με 2,1% το 2025 και 2,2% το 2026, ωθούμενη από σταθερή κατανάλωση και επενδύσεις που υποστηρίζονται από κονδύλια της ΕΕ. Ωστόσο, ο «ούριος άνεμος» στα «πανιά» της ελληνικής οικονομίας δεν θα διαρκέσει για πάντα καθώς αυτή η αύξηση του ΑΕΠ αναμένεται να είναι περαιτέρω καθοδική το 2027.

Σημάδια κόπωσης στην ελληνική οικονομία

Προειδοποιητικό «καμπανάκι»

Σημάδια κόπωσης στην αναπτυξιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας εντοπίζει το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), με τον γενικό διευθυντή του, καθηγητή Νίκο Βέττα, να χτυπά προειδοποιητικό «καμπανάκι» ότι υπάρχει κίνδυνος ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ να κινηθεί την επόμενη 5ετία σταδιακά προς το 1%.

Βασικό ζητούμενο στην έκθεση του ΙΟΒΕ, η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα, αποτελεί το πώς θα μπορέσουν να ενισχυθούν οι επενδύσεις, «ιδίως μετά τη λήξη της περιόδου του Ταμείου Ανάκαμψης».

Θεσμικά κενά και καθυστερήσεις

Θυμίζουμε πως στα τέλη του Οκτωβρίου, «καμπανάκι» κινδύνου έκρουσε το Ελεγκτικό Συνέδριο προειδοποιώντας ότι η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης όχι λόγω οικονομικής αδυναμίας, αλλά λόγω διοικητικών παραλείψεων. Η έκθεση έριχνε φως σε ένα σύστημα γεμάτο θεσμικά κενά και καθυστερήσεις, που απειλούν την επίτευξη των στόχων απορρόφησης.

Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι οι διαδικασίες παρακολούθησης των έργων δεν εξασφαλίζουν έγκαιρο εντοπισμό των καθυστερήσεων στην υλοποίηση τους, ενώ ταυτόχρονα λείπουν κρίσιμα εργαλεία, καθυστερούν οι ενημερώσεις για την πορεία των έργων, ενώ οι εσωτερικοί έλεγχοι είναι σχεδόν ανύπαρκτοι.

Η κυβέρνηση επιχειρεί να απαντήσει με αναθεώρηση του χαρτοφυλακίου έργων, μεταφέροντας πόρους προς έργα με υψηλότερη ωριμότητα, όπως η ψηφιακή μετάβαση, τα ενεργειακά δίκτυα και οι πράσινες επενδύσεις μικρομεσαίων επιχειρήσεων.