Οι γερμανικές εξαγωγές «κολλάνε»

Η άλλοτε αδιαμφισβήτητη ισχύς του γερμανικού εξαγωγικού μοντέλου δοκιμάζεται όσο ποτέ. Μετά το μικρό ξέσπασμα αισιοδοξίας του Σεπτεμβρίου, τα στοιχεία για τον Οκτώβριο επιβεβαιώνουν ότι η ανάκαμψη των εξαγωγών της Γερμανίας δεν έχει σταθεροποιηθεί. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν μόλις κατά 0,1% σε μηνιαία βάση — μια σχεδόν στάσιμη επίδοση σε σύγκριση με το 1,4% του προηγούμενου μήνα. Ταυτόχρονα, οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 1,2%, οδηγώντας το εμπορικό πλεόνασμα στα 16,9 δισ. ευρώ. Ωστόσο, πίσω από αυτό το πλεόνασμα δεν κρύβεται δύναμη, αλλά αδυναμία: λιγότερες εισαγωγές σημαίνουν μειωμένη ζήτηση, μικρότερη παραγωγή, λιγότερες επενδύσεις.

Η εξασθένηση του λεγόμενου “anticipation effect”—της πρόσκαιρης αύξησης παραγγελιών λόγω φόβου αμερικανικών δασμών—έφερε τις γερμανικές εξαγωγές πίσω στη «νέα κανονικότητά» τους: χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και αυξανόμενη εξάρτηση από εξωτερικούς παράγοντες.

Οι αναλυτές της ING μιλούν ανοιχτά για το βάθος της επίδρασης που έχουν στις επιδόσεις αυτές οι διεθνείς γεωοικονομικές εξελίξεις: οι αμερικανικοί δασμοί, η υπερβάλλουσα παραγωγική ικανότητα της Κίνας και η αναδιάρθρωση των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων επιβαρύνουν το βιομηχανικό μοντέλο της χώρας. Και το κάνουν σε μια στιγμή όπου η Γερμανία δεν διαθέτει πια το ίδιο περιθώριο προσαρμογής.

Επίπεδη γραμμή αδράνειας

Σε τεχνικό επίπεδο, οι δείκτες αποκαλύπτουν μια οικονομία με σαφείς τάσεις επιβράδυνσης. Η οριακή αύξηση των εξαγωγών δεν σχηματίζει ανοδική τάση, αλλά μια επίπεδη γραμμή αδράνειας. Η πτώση των εισαγωγών —συνήθως προπομπός μειωμένης εσωτερικής κατανάλωσης και επενδυτικής δραστηριότητας— δημιουργεί ανησυχίες για χαμηλότερη βιομηχανική παραγωγή το προσεχές διάστημα. Το αυξημένο εμπορικό πλεόνασμα, θεωρητικά θετικό, στην πράξη είναι αποτέλεσμα συρρίκνωσης της ζήτησης· μια εξέλιξη που σπάνια αποτελεί καλό οιωνό για τις μελλοντικές προοπτικές ανάπτυξης. Πρόκειται για αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν «πλεόνασμα συρρίκνωσης»: αποτύπωμα οικονομικής κόπωσης και όχι ισχύος.

Οι επιπτώσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι βαθιές και πολυεπίπεδες. Η Γερμανία αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τέταρτο του ευρωπαϊκού ΑΕΠ και λειτουργεί ως κόμβος της ευρωπαϊκής μεταποίησης. Όταν η γερμανική παραγωγή επιβραδύνεται, ο αντίκτυπος δεν περιορίζεται στα σύνορα της χώρας: Ιταλία, Τσεχία, Πολωνία, Ισπανία και πλήθος ευρωπαϊκών βιομηχανιών που τροφοδοτούνται από γερμανικά εξαρτήματα νιώθουν άμεσα τις πιέσεις. Οι αλυσίδες εφοδιασμού γίνονται πιο εύθραυστες, οι καθυστερήσεις αυξάνονται, και το κόστος παραγωγής για πολλές επιχειρήσεις ανεβαίνει. Παράλληλα, η απότομη μείωση της γερμανικής εσωτερικής ζήτησης επηρεάζει τις εξαγωγές των ευρωπαϊκών χωρών προς τη Γερμανία, συρρικνώνοντας το εμπόριο εντός της ΕΕ.

Στο ευρύτερο οικονομικό πλαίσιο, η επιβράδυνση της Γερμανίας περιορίζει το περιθώριο της ΕΕ να προωθήσει μεγάλες επενδύσεις σε πράσινη ενέργεια, τεχνολογία και υποδομές. Η μέχρι τώρα ηγετική δύναμη της Ένωσης βρίσκεται σε ένα οικονομικό σταυροδρόμι, όπου η μετάβαση σε ένα πιο ανθεκτικό και διαφοροποιημένο παραγωγικό μοντέλο καθίσταται επιτακτική. Αυτή η μετάβαση όμως απαιτεί επενδύσεις, συνεργασίες και πολιτικό θάρρος — στοιχεία που δύσκολα ανθεί κανείς σε περιβάλλον αβεβαιότητας.

Πίεση στην ΕΚΤ

Η επιβράδυνση της Γερμανίας προσθέτει μάλιστα πίεση και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η ΕΚΤ βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα δίλημμα: να στηρίξει τη γερμανική οικονομία με χαμηλότερα επιτόκια ή να παραμείνει πιο αυστηρή για να αποτρέψει νέα άνοδο του πληθωρισμού σε άλλες χώρες; Η απάντηση δεν είναι εύκολη, ούτε κοινή για όλες τις οικονομίες της Ένωσης.

Μέσα σε όλα αυτά, η πολιτική διάσταση δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η γερμανική οικονομική κόπωση ενδέχεται να τροφοδοτήσει ενδοευρωπαϊκές εντάσεις, σκεπτικισμό απέναντι σε κοινά επενδυτικά σχέδια και στροφή προς πιο προστατευτικές εθνικές πολιτικές. Σε μια περίοδο που η Ευρώπη χρειάζεται ακριβώς το αντίθετο -μια κοινή στρατηγική απέναντι στον γεωπολιτικό ανταγωνισμό- η επιβράδυνση της Γερμανίας λειτουργεί σαν τροχοπέδη.

Το συμπέρασμα είναι σαφές: η γερμανική οικονομία δεν βρίσκεται απλώς μπροστά σε μια πρόσκαιρη κάμψη, αλλά σε μια βαθύτερη διαδικασία αναπροσαρμογής. Η Ευρώπη, που στηρίχθηκε επί δεκαετίες στην εξαγωγική δύναμη της Γερμανίας, πρέπει τώρα να προετοιμαστεί για μια εποχή όπου η «μηχανή» της ηπείρου θα λειτουργεί σε χαμηλότερες στροφές. Και αυτό δεν είναι ένα γερμανικό πρόβλημα — είναι ένα ευρωπαϊκό στο σύνολό του.