Ευθανασία: Θα έπρεπε να μπορείτε να ζητήσετε από έναν γιατρό να σας βοηθήσει να πεθάνετε;

Η συζήτηση για την ευθανασία είναι μια βαρυσήμαντη υπόθεση. Περιλαμβάνει προβλήματα που κυμαίνονται από τη φύση και το νόημα της ανθρώπινης ζωής έως τις πιο θεμελιώδεις αρχές στις οποίες βασίζονται οι κοινωνίες.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, η πρακτική της παροχής σε έναν γιατρό με σκοπό να βοηθά σοβαρά πάσχοντες ασθενείς να τερματίσουν τη ζωή τους με φαρμακευτική αγωγή έχει νομιμοποιηθεί σε εννέα χώρες σε τρεις ηπείρους.

Υπό προϋποθέσεις η ευθανασία επιτρέπεται και σε άλλες χώρες. Στην Ελλάδα, η ευθανασία (ενεργητική, παθητική ή υποβοηθούμενη) παραμένει απαγορευμένη και τιμωρείται ποινικά.

Δικαστήρια ή νομοθετικά σώματα, ή και τα δύο, εξετάζουν το ενδεχόμενο νομιμοποίησης σε έξι ακόμη χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Κορέας και της Νότιας Αφρικής, καθώς και σε οκτώ από τις 31 αμερικανικές πολιτείες όπου εξακολουθεί να απαγορεύεται.

Σημαντικά αναπάντητα ερωτήματα για την ευθανασία

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι επιδιώκουν να ορίσουν τους όρους του θανάτου τους με τον ίδιο τρόπο που ορίζουν άλλες πτυχές της ζωής τους, όπως ο γάμος και η τεκνοποίηση. Αυτό ισχύει ακόμη και στη Λατινική Αμερική, όπου οι συντηρητικοί θεσμοί όπως η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία εξακολουθούν να είναι ισχυροί.

Ωστόσο, καθώς ο υποβοηθούμενος θάνατος κερδίζει όλο και μεγαλύτερη αποδοχή, υπάρχουν σημαντικά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με το ποιος θα πρέπει να είναι επιλέξιμος.

Ενώ οι περισσότερες χώρες ξεκινούν με τον υποβοηθούμενο θάνατο για ανίατες ασθένειες, ο οποίος έχει τη μεγαλύτερη δημόσια υποστήριξη, αυτό συχνά ακολουθείται γρήγορα από μια πίεση για ευρύτερη πρόσβαση.

Θα πρέπει κάποιος με ανίατη κατάθλιψη να έχει υποβοηθούμενο θάνατο;

Οι ευρωπαϊκές χώρες και η Κολομβία επιτρέπουν σε άτομα με ανεπανόρθωτα προβλήματα από παθήσεις όπως η κατάθλιψη ή η σχιζοφρένεια να αναζητήσουν υποβοηθούμενο θάνατο.

Αλλά στον Καναδά, το ζήτημα έχει γίνει αμφιλεγόμενο. Ο υποβοηθούμενος θάνατος για άτομα που δεν έχουν εύλογα προβλέψιμο φυσικό θάνατο νομιμοποιήθηκε το 2021, αλλά η κυβέρνηση έχει επανειλημμένα αποκλείσει άτομα με ψυχικές ασθένειες.

Δύο από αυτά τα άτομα αμφισβητούν τον αποκλεισμό στο δικαστήριο με το σκεπτικό ότι παραβιάζει τα συνταγματικά τους δικαιώματα.

Αυτή είναι μια φωτογραφία ενός ζευγαριού μετά το θάνατό τους, στην Ολλανδία την Πρωτομαγιά του 2024. Ο άντρας 90 ετών, η γυναίκα 86 ετών. Είχαν μια καλή ζωή και έναν πολύ ευτυχισμένο γάμο, αλλά τα τελευταία χρόνια ήταν δύσκολα. Ήταν και οι δύο άρρωστοι και εξαντλημένοι. Έτσι αποφάσισαν να δώσουν τέλος στη ζωή τους

Στη δημόσια συζήτηση, οι υποστηρικτές του δικαιώματος στον υποβοηθούμενο θάνατο για αυτούς τους ασθενείς λένε ότι τα άτομα που ζουν με σοβαρή κατάθλιψη εδώ και χρόνια και έχουν δοκιμάσει μια ποικιλία θεραπειών και φαρμάκων, θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν πότε δεν είναι πλέον πρόθυμα να συνεχίσουν να ακολουθούν θεραπείες.

Οι αντίπαλοι, ανησυχώντας ότι η ψυχική ασθένεια μπορεί να περιλαμβάνει μια παθολογική επιθυμία για θάνατο, λένε ότι μπορεί να είναι δύσκολο να προβλεφθεί η πιθανή αποτελεσματικότητα των θεραπειών. Και, τονίζουν ότι τα άτομα που αγωνίζονται να λάβουν βοήθεια από μια υπερφορτωμένη δημόσια υπηρεσία υγείας μπορεί απλώς να τα παρατήσουν και να επιλέξουν να πεθάνουν, αν και η κατάστασή τους θα μπορούσε να έχει βελτιωθεί.

Θα πρέπει ένα παιδί με ανίατη πάθηση να μπορεί να επιλέξει τον υποβοηθούμενο θάνατο;

Η δυνατότητα συναίνεσης αποτελεί βασική παράμετρο κατά την υποβολή αιτήματος για υποβοηθούμενο θάνατο.

Μόνο μια χούφτα χώρες είναι πρόθυμες να επεκτείνουν αυτό το δικαίωμα σε ανηλίκους. Ακόμα και στα μέρη που το κάνουν, υπάρχουν μόνο λίγοι υποβοηθούμενοι θάνατοι παιδιών κάθε χρόνο, σχεδόν πάντα παιδιά με καρκίνο.

Στην Κολομβία και την Ολλανδία, τα παιδιά άνω των 12 ετών μπορούν να ζητήσουν υποβοηθούμενο θάνατο μόνα τους.

Οι γονείς μπορούν να δώσουν τη συγκατάθεσή τους για παιδιά 11 ετών και κάτω.

Η Ντενίζ ντε Ρούιτερ έβρισκε παρηγοριά στις κούκλες Barbie της όταν δυσκολευόταν να συνδεθεί με τους ανθρώπους. Διαγνώστηκε με αυτισμό και είχε επεισόδια κατάθλιψης και ψύχωσης.

Ως έφηβη σε μια ολλανδική πόλη, λαχταρούσε τη ζωή που είχαν οι συμμαθητές της – βραδινές εξόδους, φίλους – αλλά δεν μπορούσε να τα καταφέρει.

Έκανε αρκετές απόπειρες αυτοκτονίας πριν υποβάλει αίτηση για υποβοηθούμενη θεραπεία θανάτου στα 18 της.

Οι ειδικοί που την αξιολόγησαν της ζήτησαν να δοκιμάσει τρία χρόνια επιπλέον θεραπειών πριν συμφωνήσουν ότι τα βάσανά της ήταν αφόρητα. Πέθανε το 2021, με την οικογένειά της και τις κούκλες Barbie κοντά.

Το ζήτημα βρίσκεται υπό ανανεωμένο έλεγχο στην Ολλανδία, όπου, την τελευταία δεκαετία, ένας αυξανόμενος αριθμός εφήβων έχει υποβάλει αίτηση για υποβοηθούμενο θάνατο για ανακούφιση από ανεπανόρθωτη ψυχιατρική ταλαιπωρία από παθήσεις όπως οι διατροφικές διαταραχές και το άγχος.

Το 2021 ο Καναδάς επέκτεινε την ευθανασία σε ανθρώπους που δεν βρίσκονται σε τελικό στάδιο αλλά θέλουν να βάλουν τέλος στη ζωή τους λόγω σοβαρών χρόνιων παθήσεων.

Οι περισσότερες τέτοιες αιτήσεις από εφήβους είτε αποσύρονται από τον ασθενή είτε απορρίπτονται από τους εκείνους που τις αξιολογούν, αλλά η ανησυχία του κοινού για μερικές πολύ προβεβλημένες περιπτώσεις εφήβων που έλαβαν υποβοηθούμενους θανάτους ώθησε την ρυθμιστική αρχή της χώρας να εξετάσει ένα μορατόριουμ στις εγκρίσεις για παιδιά που υποβάλλουν αιτήσεις με βάση ψυχιατρικό βάσανο.

Θα πρέπει κάποιος με άνοια να έχει υποβοηθούμενο θάνατο;

Πολλοί άνθρωποι φοβούνται την ιδέα της απώλειας των γνωστικών τους ικανοτήτων και της αυτονομίας τους και ελπίζουν να έχουν υποβοηθούμενο θάνατο όταν φτάσουν σε αυτό το σημείο.

Αλλά αυτή είναι μια πιο περίπλοκη κατάσταση για ρύθμιση από ό,τι για ένα άτομο που μπορεί ακόμα να υποβάλει ένα σαφές αίτημα.

Πώς μπορεί ένα άτομο που χάνει την νοητική του ικανότητα να συναινέσει στον θάνατο; Οι περισσότερες κυβερνήσεις, και οι γιατροί, αισθάνονται πολύ άβολα για να το επιτρέψουν.

Στην Κολομβία, την Ισπανία, τον Ισημερινό και την καναδική επαρχία του Κεμπέκ, τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με νόσο Αλτσχάιμερ ή άλλα είδη γνωστικής έκπτωσης μπορούν να ζητήσουν αξιολόγηση για υποβοηθούμενο θάνατο πριν χάσουν την νοητική τους ικανότητα, να υπογράψουν ένα προκαταρκτικό αίτημα — και στη συνέχεια να ζητήσουν από έναν γιατρό να τερματίσει τη ζωή τους αφού έχουν χάσει την ικανότητα να συναινέσουν οι ίδιοι.

Αλλά αυτό εγείρει ένα ξεχωριστό, απαιτητικό ερώτημα: Αφού οι άνθρωποι χάσουν την ικανότητα να ζητήσουν υποβοηθούμενο θάνατο, ποιος θα πρέπει να αποφασίσει ότι ήρθε η ώρα;

Οι σύζυγοί τους; Τα παιδιά τους; Οι γιατροί τους; Η κυβέρνηση; Η Κολομβία εμπιστεύεται αυτόν τον ρόλο στις οικογένειες.

Η Ολλανδία το αφήνει στους γιατρούς – αλλά πολλοί αρνούνται να το κάνουν, απρόθυμοι να χορηγήσουν θανατηφόρα φάρμακα σε έναν ασθενή που δεν μπορεί να διατυπώσει με σαφήνεια μια λογική επιθυμία να πεθάνει.

Πώς απαντούν οι γιατροί στα παραπάνω ερωτήματα

Όλα αυτά τα ερωτήματα γίνονται μέρος της συζήτησης, καθώς το δικαίωμα ελέγχου και σχεδιασμού του θανάτου κάποιου προβάλλεται ενώπιον απρόθυμων νομοθετών και ανήσυχων επαγγελματιών υγείας.

Η Δρ. Μαντλίν Λι, ψυχίατρος από το Τορόντο, ανέλαβε το έργο της ανάπτυξης της πρακτικής υποβοηθούμενης θνησιμότητας σε ένα από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία του Καναδά, όταν η διαδικασία αποποινικοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2015.

Ξεκίνησε αξιολογώντας τους ασθενείς ως προς την επιλεξιμότητά τους και στη συνέχεια προχώρησε στην παροχή ιατρικής βοήθειας κατά τη θνησιμότητα, ή MAID, όπως ονομάζεται στον Καναδά.

Για ορισμένους ασθενείς με καρκίνο σε τελικό στάδιο, ένιωθε ότι ήταν η καλύτερη μορφή φροντίδας που μπορούσε να προσφέρει, είπε μιλώντας στους New York Times.

Στη συνέχεια, όμως, τα κριτήρια επιλεξιμότητας του Καναδά διευρύνθηκαν και η Δρ. Λι βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα διαφορετικό είδος ασθενούς.

«Για να παρέχω υποβοηθούμενη θνησιμότητα σε κάποιον που πεθαίνει από μια πάθηση και δεν είναι ευχαριστημένος με τον τρόπο που θα πεθάνει, είμαι πρόθυμη να τον βοηθήσω και να επιταχύνω αυτόν τον θάνατο», είπε.

«Δυσκολεύομαι περισσότερο με ανθρώπους που δεν πεθαίνουν και θέλουν MAID – νομίζω ότι τότε υποβοηθάς την αυτοκτονία. Αν δεν πεθαίνεις τότε είσαι ένα άτομο που δεν είναι δυσαρεστημένο με τον τρόπο που θα πεθάνει. Είσαι δυσαρεστημένος με τον τρόπο που ζεις» λέει.