Δεν είμαστε έτοιμοι για την επόμενη πανδημία – Ένα παιχνίδι το αποδεικνύει

Στη Γιούτα των ΗΠΑ, σε ένα σχολείο, έγινε τον Οκτώβριο ένα πείραμα. Περίπου 100 μαθητές λυκείου και κολεγίου συγκεντρώθηκαν σε μια αίθουσα χορού για να παίξουν ένα παιχνίδι, το παιχνίδι μιας επιδημίας μολυσματικής ασθένειας. Σε κάποιους μαθητές ανατέθηκαν ρόλοι. «Κυβερνητικοί αξιωματούχοι» έβαλαν γραβάτες πάνω από τα μπλουζάκια τους. «Υπάλληλοι καταστημάτων» φορούσαν ποδιές. Τρεις «δημοσιογράφοι» φορούσαν καπέλα φεντόρα και κρατούσαν ψεύτικα μικρόφωνα.

Μια 16χρονη μαθήτρια, η Κάμπρι Καρλάιλ, ήταν «εργαζομένη στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης». Της δόθηκε πλήρης προστατευτικός εξοπλισμός, συμπεριλαμβανομένων γυαλιών και γαντιών. Οι μαθητές άρχισαν να «αρρωσταίνουν» με ένα μυστηριώδες και θανατηφόρο παθογόνο (ιός) και ξέσπασε πανικός ξέσπασε.

«Ω, όχι! Έχω μολυνθεί», φώναζαν κατά διαστήματα οι μαθητές. Πολλοί συνέρρευσαν στους σταθμούς υγειονομικής περίθαλψης και δημόσιας υγείας για συμβουλές, θεραπείες και εμβόλια, αγνοώντας τις εκκλήσεις των εργαζομένων για κοινωνική αποστασιοποίηση. Μία «μολυσμένη» μαθήτρια έτρεχε τριγύρω, βήχοντας σκόπιμα πάνω σε ανθρώπους, προκαλώντας πανικό.

Μία από τις «δημοσιογράφους», η 17χρονη Κέναντι Μπέρλινγκεϊμ, παραπονέθηκε ότι κατά καιρούς ήταν δύσκολο να την ακούσει κάποιος. «Οι άνθρωποι της “δημόσιας υγείας” μας είπαν ότι πρέπει να αρχίσουμε να βάζουμε τους ανθρώπους σε καραντίνα, αλλά ένιωθα ότι κανείς δεν το έκανε πραγματικά. Δεν έβλεπαν τη σημασία του», λέει. «Αυτό ήταν απογοητευτικό».

Την ίδια ώρα, «επιστήμονες βιοϊατρικής», που φορούσαν λευκές εργαστηριακές ρόμπες και είχαν αναλάβει την αναγνώριση του παθογόνου, μπερδεύτηκαν από τα μυριάδες συμπτώματα που ανέφεραν οι άρρωστοι, όπως πυρετό, μυϊκούς πόνους και αδιαθεσία. «Θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε», θρήνησε μία από αυτές καθώς έψαχνε στο Google για τα συμπτώματα. Εντόπισε μια μακρά λίστα πιθανών ασθενειών.

«Επιχείρηση Πανδημία»

Όλα τα παραπάνω είναι το Operation Outbreak (Επιχείρηση Πανδημία), ένα παιχνίδι που προσομοιώνει την εξάπλωση μιας μολυσματικής ασθένειας. Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, οι συμμετέχοντες χρησιμοποιούν μια εφαρμογή στα τηλέφωνά τους, η οποία τους ειδοποιεί όταν τα avatar τους έχουν μολυνθεί και καταγράφει τα συμπτώματά τους. Το παθογόνο «εξαπλώνεται» μέσω Bluetooth, από τηλέφωνο σε τηλέφωνο.

Οι δημιουργοί του λένε ότι μπορεί να μοντελοποιήσει πώς συμπεριφέρονται πραγματικά οι άνθρωποι όταν ξεσπούν επιδημίες. Προσομοιώσεις του έχουν πραγματοποιήσει και μια σειρά από κυβερνητικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, όπως το FBI και τα CDC.

Στη Γιούτα, οι μαθητές στους οποίους δεν δόθηκαν συγκεκριμένοι ρόλοι ορίστηκαν ως μέλη του κοινού και ομαδοποιήθηκαν σε «οικογένειες». Οι οικογένειες μετακινούνταν μαζί στην αίθουσα, επισκέπτονταν σταθμούς όπου έπρεπε να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με τις μολυσματικές ασθένειες και τη δημόσια υγεία. Η «τράπεζα» πλήρωνε τις οικογένειες με μάρκες για σωστές απαντήσεις. Οι μάρκες μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους μαθητές για να αγοράσουν τρόφιμα από το «κατάστημα» για να διατηρήσουν ζωντανά τα avatar τους, καθώς και μάσκες, θεραπείες και εμβόλια.

Τι θα κάνουμε αν έρθε κι άλλη πανδημία;

Στη Γιούτα, από το 2020 έως το 2023, περίπου 5.400 άνθρωποι πέθαναν εξαιτίας της πανδημίας. Η Μπέρλινγκεϊμ, μαθήτρια, θυμήθηκε τις μέρες εκείνες και πόσο είχε τρομοκρατηθεί. Τώρα, μιλώντας στο περιοδικό Time, λέει: «Θα μπορούσε να υπάρξει μια άλλη πανδημία. Τι θα κάνουμε τότε;»

Οι δημιουργοί του Operation Outbreak λένε ότι το παιχνίδι έχει σχεδιαστεί ακριβώς για να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα. Επιδιώκει να διδάξει στους μαθητές την επιστήμη και τους κινδύνους των μολυσματικών ασθενειών, καθώς και πώς παρεμβάσεις όπως τα εμβόλια και η καραντίνα μπορούν να περιορίσουν την εξάπλωσή τους. Επίσης, να αναδείξει τον ζωτικό ρόλο που παίζει κάθε μέλος της κοινωνίας. Είτε είναι επιστήμονας, γιατρός, κυβερνητικός αξιωματούχος είτε απλός άνθρωπος σε περίπτωση πανδημίας.

«Αυτή είναι μια δοκιμαστική περίοδος», λέει ο Τοντ Μπράουν, εκ των δημιουργών του παιχνιδιού. «Είναι μια ευκαιρία για τους μαθητές να μάθουν πώς μπορούν ενδεχομένως να σώσουν ζωές, πώς θα μπορούσαν να βοηθήσουν να σταματήσει η εξάπλωση κάποιου ιού… στο σχολείο ή την κοινότητά τους».

Το παιχνίδι δεν είναι κάτι καινούργιο. Είχε κυκλοφορήσει το 2017, όταν κανείς δεν μπορούσε καν να διανοηθεί την Covid-19.

Τι επιφυλάσσει το μέλλον;

Σύμφωνα με την Πάρντις Σαμπέτι, καθηγήτρια μολυσματικών ασθενειών στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, είναι επείγουσα ανάγκη για ετοιμότητα, καθώς πολλοί ειδικοί δημόσιας υγείας προειδοποιούν ότι μια άλλη πανδημία μπορεί να είναι πολύ κοντά. «Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για μια άλλη πανδημία τα επόμενα 10 χρόνια», λέει η Σαμπέτι που βοήθησε στη δημιουργία του παιχνιδιού.

Από το 2017, χιλιάδες μαθητές έχουν παίξει εκδοχές του παιχνιδιού σε περίπου 20 πολιτείες των ΗΠΑ και 10 χώρες. Το ενδιαφέρον για το παιχνίδι αυξήθηκε απότομα μετά την COVID.

«Διαπιστώσαμε ότι οι μαθητές μάς μεταφέρουν το πνεύμα της εποχής. Μας δίνουν τον παλμό της κοινωνίας, όλα όσα μπορεί να συμβαίνουν», λέει η Πάρντις Σαμπέτι. «Θα μπορούσαμε να προβλέψουμε πολλά από αυτά που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της COVID με βάση προσομοιώσεις που κάναμε πριν από την πανδημία».

Οι προτάσεις των μαθητών

Οι μαθητές, σε προσομοιώσεις πριν από την πανδημία COVID, αυθόρμητα σκέφτηκαν «διαβατήρια ανοσίας». Δηλαδή τρόπους με τους οποίους οι συμμετέχοντες μπορούσαν να αποδείξουν την κατάσταση εμβολιασμού τους για να μπουν σε συγκεκριμένους χώρους. Σε ορισμένες από αυτές τις ίδιες προσομοιώσεις, οι μαθητές κατάλαβαν πώς να πλαστογραφήσουν την κατάσταση εμβολιασμού τους. Κάτι που έγινε αργότερα με τις πλαστές κάρτες εμβολιασμού που χρησιμοποιούσαν ορισμένοι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID.

Επίσης, έκαναν όλα όσα είδαμε μετά την πανδημία σε όλο τον κόσμο. Συσσώρευσαν προμήθειες, έσπασαν την καραντίνα, προσπάθησαν σκόπιμα να γίνουν υπερμεταδότες του ιού.

«Είδαμε χάος, διαμαρτυρίες, ανθρώπους να ενεργούν άσχημα», λέει η Σαμπέτι. «Οι πανδημίες εκθέτουν και εκμεταλλεύονται όλες τις ρωγμές στην κοινωνία μας».

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μαθητές που είχαν ρόλους εξουσίας, όπως μέλη της κυβέρνησης, εργαζόμενοι στη δημόσια υγεία ή δημοσιογράφοι, διέδωσαν πληροφορίες σχετικά με την επιδημία που αργότερα αποδείχθηκαν λανθασμένες. Συχνά επειδή μίλησαν πολύ νωρίς, εξαιτίας της πίεσης του κοινού ή επειδή νέες πληροφορίες έγιναν αργότερα διαθέσιμες. «Αυτό έδειξε στους μαθητές πώς η επιστήμη μπορεί να αλλάξει καθώς λαμβάνει νέες πληροφορίες», λέει ο Μπράουν.

Τι άλλαξε μετά την πανδημία

Οι διοργανωτές του παιχνιδιού λένε ότι η δυσπιστία προς τους αξιωματούχους, τους επιστήμονες και τους δημοσιογράφους έχει μόνο βαθύνει και έχει γίνει πιο συχνή στις προσομοιώσεις μετά την COVID. «Η ταχύτητα ανέγερσης ενός τείχους είναι πολύ μεγαλύτερη», λέει ο Μπράουν.

Οι συμμετέχοντες είναι επίσης πιο επιρρεπείς σε διχασμό και άτακτη συμπεριφορά. «Σε ορισμένα από τα σχολεία μας, έχουμε δει πλήρη κοινωνική κατάρρευση, αναρχία και πολιτοφυλακές», λέει η Σαμπέτι. «Αυτά είναι πράγματα που δεν είχαμε δει πριν από την COVID», προσθέτει.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι μια προσομοίωση του Μαρτίου 2024 σε λύκειο στη Γιούτα που κατέληξε σε απόλυτο χάος.

Αφού η «κυβέρνηση» αγωνίστηκε να χρηματοδοτήσει τις υπηρεσίες υγείας και οι «ερευνητές» άργησαν να εντοπίσουν τον παθογόνο παράγοντα και να αναπτύξουν ένα εμβόλιο, η αναταραχή και η παραπληροφόρηση διογκώθηκαν. Ένας «δημοσιογράφος» διέδωσε ψευδείς ειδήσεις σχετικά με τη χρήση μάσκας, οι άνθρωποι άρχισαν να κλέβουν από το «κατάστημα» και να πουλάνε παραποιημένα προϊόντα. Άλλοι άρχισαν να τζογάρουν για να αυξήσουν τον πλούτο τους και ένας «κυβερνητικός αξιωματούχος» έγινε αδίστακτος – ληστεύοντας την «τράπεζα» και πετώντας μάρκες σε ένα πλήθος.

Μέσα στην αναταραχή, οι συμμετέχοντες ζήτησαν τη σύσταση αστυνομικής δύναμης και τη δημιουργία «φυλακής». Ο «κυβερνητικός αξιωματούχος» που έκλεψε από την τράπεζα παραπέμφθηκε σε δίκη και ο κόσμος ζήτησε τη σύλληψή του. Η αστυνομική δύναμη εξέδωσε εντάλματα σύλληψης για πολλά άτομα, συμπεριλαμβανομένου κάποιου που «πουλούσε “πλαστά εμβόλια” για να αποκομίσει κέρδος». Και καθώς η προσομοίωση έφτανε στο τέλος της, αρκετοί μαθητές «έτρεχαν και πολεμούσαν ο ένας τον άλλον, ενώ κάποιοι συνελάμβαναν άλλους».

«Αντισώματα στην ιδέα της πανδημίας»

Σύμφωνα με την Σαμπέτι, το αποτέλεσμα αυτής της προσομοίωσης, «υποδηλώνει ότι η κοινωνία έχει σχηματίσει αντισώματα στην ιδέα μιας επιδημίας. Οι άνθρωποι πυροδοτούνται εύκολα. Την επόμενη φορά που κάποιος θα εμφανιστεί στην τηλεόραση και θα πει ότι έχουμε lockdown, θα μπορούσαμε να δούμε πολιτοφυλακές και αναρχία».

Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center, από την πανδημία COVID, οι Αμερικανοί έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στους αξιωματούχους και στα θεσμικά όργανα. Σχεδόν 1 στους 4 ενήλικες στις ΗΠΑ δήλωσαν το 2024 ότι είχαν ελάχιστη ή καθόλου εμπιστοσύνη ότι οι επιστήμονες θα ενεργούσαν προς το συμφέρον του κοινού. Το 2019, το ποσοστό αυτό ήταν 1 στους 8.

Μόνο το 22% των Αμερικανών δήλωσαν ότι εμπιστεύονται την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ότι θα κάνει το σωστό πάντα ή τις περισσότερες φορές. Και ποσοστό 36% δεν έχουν καθόλου εμπιστοσύνη στα μέσα ενημέρωσης, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup το 2024.

«Πρέπει να κάνουμε πολλά για να διορθώσουμε την κατάσταση, γιατί όταν χτυπήσει η επόμενη πανδημία θα έχουμε πρόβλημα», λέει η Σαμπέτι.

• Πηγή: TIME