Η Τζέιν Όστεν χωρίς ροζ φίλτρο: Ένα podcast εξηγεί γιατί ο γάμος στην εποχή της ήταν το πιο επικίνδυνο «happy end»

Διακόσια πενήντα χρόνια μετά τη γέννηση της Τζέιν Όστεν, η συγγραφέας που καθόρισε τον ρομαντισμό στη λογοτεχνία εξακολουθεί να συναρπάζει το κοινό και τους μελετητές. Με αφορμή την επέτειο, το The Conversation παρουσιάζει το podcast Jane Austen’s Paper Trail, μια σειρά που επιχειρεί να ανακαλύψει ξανά τη συγγραφέα μέσα από τα έργα της και τα ίχνη που άφησε στη ζωή της. Στο δεύτερο επεισόδιο, το οποίο επικεντρώνεται στo Περηφάνια και Προκατάληψη, ξεδιπλώνεται μια πιο προσωπική και συχνά παρεξηγημένη πλευρά της Όστεν: εκείνη της ρομαντικής γυναίκας που ταυτόχρονα αμφισβητούσε τα κοινωνικά στεγανά του έρωτα και του γάμου.

«Αν δεν παντρευόσουν, κατέληγες βάρος για την οικογένειά σου. Η οικονομική ασφάλεια καθόριζε τις επιλογές των γυναικών»

Γάμος θα πει ταξική ασφυξία

Παρότι κάθε ηρωίδα της καταλήγει τελικά στο γάμο – το μυθιστορηματικό «τέλος» που δένει όλες τις ιστορίες – η ίδια η Τζέιν Όστεν δεν ακολούθησε το μονοπάτι που χάρισε στις πρωταγωνίστριές της. Είχε θαυμαστές και προτάσεις, όπως τον έντονο – αν και σύντομο – ρομαντισμό με τον Ιρλανδό Τόμας Λεφρόι, ή την πρόταση του Χάρις Μπιγκ-Γουίδερ το 1802, την οποία δέχτηκε μόνο για να την ανακαλέσει την επόμενη ημέρα. Το podcast δείχνει πως η συγγραφέας φαίνεται να επέλεξε συνειδητά την ανεξαρτησία της, παρότι η θεματική του έρωτα την απασχολούσε βαθιά.

Στην πραγματικότητα, όπως σημειώνουν οι ειδικοί που συμμετέχουν στο επεισόδιο, τα «ρομαντικά» μυθιστορήματα της Τζέιν Όστεν είναι πολύ πιο σύνθετα απ’ ό,τι συχνά θεωρείται. Κάτω από τις προτάσεις γάμου και τις χορευτικές αίθουσες, κρύβονται σκληρά σχόλια για την ταξική ασφυξία, την οικονομική εξάρτηση των γυναικών και τους περιορισμούς που όριζαν την κοινωνία της Γεωργιανής περιόδου. Η ίδια η Όστεν εξαρτιόταν οικονομικά από τον πατέρα και αργότερα από τα αδέλφια της — και αυτό το βάρος αντικατοπτρίζεται στους χαρακτήρες της.

Για να φωτίσει το πλαίσιο της εποχής, η δημοσιογράφος Ναόμι Τζόζεφ ακολουθεί στο επεισόδιο τη Μεγκ Κόμπζα, ειδική στο γεωργιανό κοινωνικό ημερολόγιο, σε μια αναβίωση δεξίωσης Regency στα ιστορικά Grand Assembly Rooms στο Γιορκ. Στο απαλό φως των κεριών, ανάμεσα σε χορευτές ντυμένους με ενδυμασίες εποχής που δοκιμάζουν έναν μενουέτο, η Κόμπζα εξηγεί πόσο περίπλοκη ήταν η σχέση της Τζέιν Όστεν με τον γάμο: «Αν δεν παντρευόσουν, κατέληγες βάρος για την οικογένειά σου. Η οικονομική ασφάλεια καθόριζε τις επιλογές των γυναικών», λέει χαρακτηριστικά.

Το Περηφάνια και Προκατάληψη αντικατοπτρίζει την κοινωνική πίεση μέσα από τις διαφορετικές μορφές γάμου: από τις συμμαχίες συμφέροντος μέχρι τους παρορμητικούς, κοινωνικά επικίνδυνους γάμους, και από τους τεχνοκρατικούς υπολογισμούς έως τα καθαρά ερωτικά συναισθήματα.

Ένα συμβόλαιο ως θέμα επιβίωσης

Το podcast εξετάζει πώς το Περηφάνια και Προκατάληψη αντικατοπτρίζει αυτή την κοινωνική πίεση μέσα από τις διαφορετικές μορφές γάμου: από τις συμμαχίες συμφέροντος μέχρι τους παρορμητικούς, κοινωνικά επικίνδυνους γάμους, και από τους τεχνοκρατικούς υπολογισμούς έως τα καθαρά ερωτικά συναισθήματα. Η Ελίζαμπεθ Μπένετ, η κεντρική ηρωίδα του μυθιστορήματος, καλείται να διαχειριστεί όχι μόνο τις δικές της προκαταλήψεις, αλλά και τις αγωνίες μιας κοινωνίας όπου ο γάμος ήταν συχνά θέμα επιβίωσης.

Στο δεύτερο μισό του επεισοδίου, η Άννα Γουόκερ συζητά το έργο με δύο ακόμη ειδικούς: την Οκτάβια Κοξ, λέκτορα στην Οξφόρδη και δημιουργό του YouTube καναλιού All Things Classic Literature, και τον Άνταμ Τζ. Σμιθ, αναπληρωτή καθηγητή λογοτεχνίας στο York St John University. Η Κοξ τονίζει ότι το Περηφάνια και Προκατάληψη είναι «μια ευφρόσυνη ιστορία αγάπης», αλλά ταυτόχρονα μιλά για την αναζήτηση της ευτυχίας σε έναν κόσμο γεμάτο εμπόδια. Ο Σμιθ αναδεικνύει μια ακόμη διάσταση: «Όσο περισσότερο διαβάζω την Όστεν, τόσο περισσότερο νιώθω ότι όλα τα βιβλία της αφορούν το πώς κατανοούμε και ερμηνεύουμε τον κόσμο γύρω μας».