FT: «Δύο κράτη ή αιώνιος πόλεμος: η μόνη ρεαλιστική επιλογή για Ισραήλ και Παλαιστίνη»

Ένα κείμενο–καμπανάκι για το παρόν και το μέλλον του Ισραήλ και της Παλαιστίνης υπογράφει στους Financial Times η Fania Oz-Salzberger, ομότιμη καθηγήτρια ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα, υποστηρίζοντας πως ούτε οι Ισραηλινοί ούτε οι Παλαιστίνιοι πρόκειται να εξαφανιστούν, άρα η σύγκρουση μπορεί να λυθεί μόνο μέσω εδαφικού και πολιτικού συμβιβασμού.

Για την εβραία ειδικό η πατρίδα της έχει εκτροχιαστεί ηθικά και πρακτικά στον πόλεμο κατά της Χαμάς και απαιτείται επειγόντως επιστροφή σε μια λύση δύο κρατών, είτε με κλασική διχοτόμηση είτε με μια δημιουργική συνομοσπονδιακή δομή που θα διασφαλίζει κυριαρχία και αυτοδιοίκηση και για τους δύο λαούς.

Η ιστορικός, που αυτοπροσδιορίζεται ρητά ως σιωνίστρια, ξεκαθαρίζει τι εννοεί με τον όρο: «Σιωνισμός» για εκείνη είναι η θεμελιώδης διεκδίκηση των Εβραίων για εθνική εστία «εντός» της προγονικής τους πατρίδας, όχι σε αποκλειστική βάση και όχι εις βάρος ενός παλαιστινιακού κράτους.

Παραπέμπει στο ιδεώδες του Θεόδωρου Χερτσλ για ένα φιλελεύθερο, δημοκρατικό κράτος με πλήρη πολιτική ισότητα για άνδρες και γυναίκες, Εβραίους και Άραβες — ιδεώδες που, όπως σημειώνει, υπήρξε επίσημος οδηγός του Ισραήλ μέχρι πριν από δύο δεκαετίες. Στο πλαίσιο αυτό, η λύση δύο κρατών δεν έρχεται σε αντίθεση με τον σιωνισμό· αντιθέτως τον εκπληρώνει. Βέβαια σημειώνεται ότι ο Θεόδωρος Χερτσλ θεωρείται εμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην εβραϊκή κοινότητα.

«Έχει πάει φρικτά λάθος, ηθικά και πρακτικά»

Με αφετηρία την 7η Οκτωβρίου 2023 και το μαζικό σοκ στην ισραηλινή κοινωνία, η Oz-Salzberger ομολογεί ότι, όπως και η πλειοψηφία των Ισραηλινών, αρχικά θεωρούσε αναγκαία την ήττα της Χαμάς. Σήμερα, όμως, υποστηρίζει ότι ο πόλεμος «έχει πάει φρικτά λάθος, ηθικά και πρακτικά». Τάσσεται υπέρ άμεσης εκεχειρίας και συμφωνίας για την απελευθέρωση των εναπομεινάντων ομήρων (κατά την εκτίμησή της περίπου 50, εκ των οποίων ίσως 20 ζωντανοί), τονίζοντας ότι «οι όμηροι πρέπει να προηγηθούν» και κατηγορώντας την κυβέρνηση Νετανιάχου για κυνισμό και απανθρωπιά στον χειρισμό τους.

Το μεγαλύτερο μέρος του άρθρου της είναι μια σφοδρή πολιτική κριτική: κατηγορεί τον Μπενιαμίν Νετανιάχου ότι οικοδόμησε μια προσωποπαγή «λατρεία» εντός του Λικούντ και ότι, από τον Ιανουάριο 2023, επιχείρησε συστηματική αποδυνάμωση της Δικαιοσύνης με βάση «εγχειρίδια Όρμπαν και Τραμπ».

Αφοσιωμένοι Νετανιαχικοί

Χαρακτηρίζει την παρούσα κυβέρνηση —συνασπισμό «αφοσιωμένων στον Νετανιάχου», εθνικιστών-μεσσιανιστών της άκρας δεξιάς και υπερορθόδοξων— ως την πρώτη αποκλειστικά ακροδεξιά στην ιστορία του Ισραήλ και «κυβέρνηση που έχει εκτραπεί». Στο στόχαστρό της βρίσκονται ειδικά οι Μπεζαλέλ Σμοτριτς και Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ, τους οποίους περιγράφει ως επικίνδυνους φανατικούς που ωθούν τη χώρα «στο χείλος του γκρεμού», ενώ προειδοποιεί και για πιθανή νοθεία στις επόμενες εκλογές στις 27 Οκτωβρίου 2026.

Παράλληλα, η Oz-Salzberger περιγράφει την κοινωνία των πολιτών ως τον «πυρήνα του ισραηλινού mainstream». Υπενθυμίζει τις εκατοντάδες χιλιάδες που κατέβηκαν στους δρόμους του Τελ Αβίβ για τη δημοκρατία και την εκεχειρία, με πρωταγωνιστές ακαδημαϊκούς και καλλιτέχνες — τους ίδιους που, όπως σημειώνει επικριτικά, κάποιοι στη Δύση βιάζονται να «ακυρώσουν».

Αν και αναγνωρίζει ότι πολλοί Ισραηλινοί δυσκολεύτηκαν να δείξουν ενσυναίσθηση για τους αμάχους της Γάζας αμέσως μετά την 7η Οκτωβρίου, επιμένει ότι «ένας αυξανόμενος αριθμός ξυπνά» μπροστά στις φρίκες και νιώθει «θλίψη και ντροπή» για τον συνεχιζόμενο πόλεμο.

Έχουν δικαίωμα στην κριτική στο Ισραήλ

Στο διεθνές επίπεδο καταδικάζει χωρίς περιστροφές τον αντισημιτισμό και όσους υμνούν τη Χαμάς, αλλά υπερασπίζεται το δικαίωμα σκληρής κριτικής προς το Ισραήλ για εγκλήματα πολέμου «χωρίς αυτό να σε κάνει αντισημίτη». Ασκεί κριτική στο σύνθημα «Free Palestine» όταν προβάλλεται αποσπασματικά ως συνώνυμο «εξαφάνισης του Ισραήλ», επισημαίνοντας ότι αυτό τροφοδοτεί παρεξηγήσεις και φοβίες στην ισραηλινή κοινή γνώμη.

Ως προς την «επόμενη ημέρα», η συγγραφέας παρουσιάζει ένα διπλό σχέδιο ανοικοδόμησης: φυσική ανασυγκρότηση της Γάζας με διεθνή συμμετοχή και «ηθική και πολιτική ανασυγκρότηση» του ίδιου του Ισραήλ, με πλήρη ευθύνη των Ισραηλινών.

Καλεί «λογικές κυβερνήσεις» να ασκήσουν πίεση και κυρώσεις στην κυβέρνηση Νετανιάχου, «προσέχοντας όμως να μην επιβραβεύσουν τη Χαμάς», και ζητά στήριξη στις φιλειρηνικές δυνάμεις της ισραηλινής κοινωνίας των πολιτών — αλλά και στους μετριοπαθείς Παλαιστινίους.

Η Oz-Salzberger επιμένει ότι «η αιώνια σύγκρουση» αποτελεί υπαρκτό πειρασμό για φανατικούς και από τις δύο πλευρές, χωρίς ίχνος ανθρωπισμού ή λογικής. Γι’ αυτό, επαναφέρει διαρκώς το δίλημμα: «συμβιβασμός ή αιώνιος πόλεμος».

Στη δική της εξίσωση, ο συμβιβασμός έχει όνομα: λύση δύο κρατών, τώρα. Και κλείνει με μια προειδοποίηση που κοιτάζει πέρα από τα σύνορα: η σύγκρουση μεταξύ «φανατικής Ιερουσαλήμ» και «φιλελεύθερου Τελ Αβίβ» μπορεί να προοιωνίζεται εξελίξεις και σε άλλες δυτικές δημοκρατίες. «Το αληθινό Ισραήλ», υπογραμμίζει, «δεν είναι πια η κυβέρνησή του αλλά η κοινωνία των πολιτών του».