Ουκρανία: Η Αμερικανική σανίδα σωτηρίας και η «αχίλλειος πτέρνα» του Κιέβου

Ο πόλεμος μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας αποτελεί τη μεγαλύτερη σύγκρουση στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά από σχεδόν 3,5 χρόνια εχθροπραξιών η Ουκρανία βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι καθώς ο πρόεδρος Ζελένσκι, εκτός από τη συνεχιζόμενη ρωσική επιθετικότητα, έχει να αντιμετωπίσει και το κλίμα αμφισβήτησης στο εσωτερικό της χώρας του.

Η βοήθεια των ΗΠΑ θα βοηθήσει την Ουκρανία αλλά το Κίεβο παραμένει με την πλάτη στον τοίχο

Προστρέχοντας για βοήθεια στη Δύση είδε με ικανοποίηση τον Ντόναλντ Τραμπ να ανακοινώνει πως οι ΗΠΑ θα συμβάλουν στην ενίσχυση της αεράμυνας της χώρας του με νέες συστοιχίες Patriot ενώ απείλησε τον Βλαντίμιρ Πούτιν με κυρώσεις εάν δεν συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός, δίνοντας ώθηση στο Κίεβο να συνεχίζει να μάχεται.

Το ερώτημα είναι αν η βοήθεια των ΗΠΑ θα είναι αρκετή για να σταματήσει τις επιθέσεις της Ρωσίας πριν η Ουκρανία βυθιστεί σε μια κρίσιμη στρατιωτική, πολιτική και κοινωνική κρίση που απειλεί να την καταστρέψει.

«…για να κρατηθεί στην εξουσία»

Ο Owen Matthews, του βρετανικού Spectator, αναλύει σε βάθος την κατάσταση στην Ουκρανία σε μια περίοδο που η χώρα της ανατολικής Ευρώπης ξεμένει από άνδρες, οι στρατιώτες της πρώτης γραμμής έχουν εξαντληθεί και η στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ περιορίζεται στην αεράμυνα.

«Αν ο πόλεμος συνεχιστεί, σύντομα δεν θα μείνει καμία Ουκρανία για να πολεμήσει», εκμυστηρεύεται ένας πρώην ανώτερος αξιωματούχος της διοίκησης Ζελένσκι στον Matthews. Τα πράγματα για το Κίεβο δεν δείχνουν να πηγαίνουν καλά. Πρώην αξιωματούχοι πιστεύουν ότι ο ουκρανός πρόεδρος «παρατείνει τον πόλεμο για να κρατηθεί στην εξουσία», γράφει στο άρθρο του.

Ακόμη και οι άλλοτε υποστηρικτές του, όπως η Mariia Berlinska, επικεφαλής του Κέντρου Υποστήριξης Εναέριας Αναγνώρισης, ενός εξέχοντος ουκρανικού εθελοντικού κινήματος, εκφράζουν την απελπισία τους.  «Κρεμόμαστε πάνω από την άβυσσο», δήλωσε πρόσφατα. «Η Ουκρανία είναι ένα αναλώσιμο πιόνι στο αμερικανικό παιχνίδι…».

Το ουκρανικό ηθικό, αξιοθαύμαστα υψηλό για μεγάλο μέρος του πολέμου, καταρρέει. Τον Οκτώβριο του 2022, ακόμη και μετά από έξι μήνες βίας και αιματοχυσίας, το 88% των Ουκρανών πίστευε ότι θα ήταν μια «ακμάζουσα χώρα εντός της ΕΕ» μέσα σε μια δεκαετία. Τώρα το 47% πιστεύει ότι «η Ουκρανία θα είναι μια έρημη χώρα με κατεστραμμένη οικονομία». Σε ξεχωριστή έρευνα διαπιστώθηκε ότι το 70% των Ουκρανών πιστεύει επίσης ότι οι ηγέτες τους χρησιμοποιούν τον πόλεμο για να πλουτίσουν.

Σκάνδαλα διαφθοράς

Τίποτα δεν διαβρώνει περισσότερο το ηθικό, εν καιρώ πολέμου, από την ιδέα ότι οι ηγέτες ενός έθνους κλέβουν ενώ ο λαός του πολεμά και πεθαίνει. «Η διαφθορά σκοτώνει και χάνει πολέμους», λέει ο Kyrylo Shevchenko, πρώην επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Ουκρανίας, ο οποίος βρίσκεται εξόριστος στην Αυστρία αφού κατηγορήθηκε για διαφθορά το 2023.

Τις τελευταίες εβδομάδες, η Ουκρανία έχει βυθιστεί σε σκάνδαλα διαφθοράς. Δύο αναπληρωτές πρωθυπουργοί, ο υπουργός εθνικής ενότητας Oleksiy Chernyshov και ο υπουργός ανοικοδόμησης Oleksandr Kubrakov, έχουν ερευνηθεί για υπεξαίρεση και προδοσία. Ο Zελένσκι έχει επίσης επανειλημμένα προσπαθήσει να εκδιώξει τον υποστράτηγο Kyrylo Budanov, επικεφαλής της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών της Ουκρανίας, λόγω της αυξανόμενης δημοτικότητάς του. Η πίεση της πρεσβείας των ΗΠΑ στο Κίεβο απέτρεψε την απόλυση ενός από τους πιο δημοφιλείς στρατηγούς της Ουκρανίας, λέει ένας εν ενεργεία ανώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης με γνώση της υπόθεσης Owen Matthews.

Ίσως η πιο σοκαριστική από όλες τις πρόσφατες συλλήψεις είναι αυτή του Vitaliy Shabunin, ενός από τους σημαντικότερους ακτιβιστές κατά της διαφθοράς στην Ουκρανία, ο οποίος κατηγορείται για αποφυγή στρατιωτικής θητείας και απάτη. Ο Shabunin, πρόεδρος του εκτελεστικού συμβουλίου του Κέντρου Δράσης κατά της Διαφθοράς και κορυφαίος παρατηρητής της στρατιωτικής διαφθοράς, επιτέθηκε στην κυβέρνηση αμέσως μετά τη σύλληψη αυτή.

Δύο εχθροί

«Η Ουκρανία έχει δύο εχθρούς: Ζελένσκι και Πούτιν», λέει ένας πρώην υπουργός, ο οποίος κάποτε ήταν ένθερμος υποστηρικτής του Ζελένσκι. «Ο Πούτιν καταστρέφει την Ουκρανία από [το] εξωτερικό και ο Ζελένσκι εκ των έσω (…). Τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται, υπάρχει πίεση κατά των πολιτικών αντιπάλων (…) και τα μέσα ενημέρωσης της αντιπολίτευσης φιμώνονται. Και η ειρωνεία είναι ότι αυτή η πουτινικοποίηση της Ουκρανίας χρηματοδοτείται από τη Δύση», προσθέτει.

Η θητεία του Ζελένσκι έληξε επίσημα τον περασμένο Μάιο. Ενώ πολλοί υποστηρίζουν ότι είναι ανέφικτη η διεξαγωγή εκλογών σε καιρό πολέμου, υπάρχει απογοήτευση για το γεγονός ότι ο πρόεδρος της Ουκρανίας εξόρισε πιθανούς αντιπάλους, φυλάκισε και επέβαλε κυρώσεις σε άλλους.

Στο μεταξύ, η δυσαρέσκεια και ο θυμός αυξάνονται για τα επιθετικά μέτρα που λαμβάνουν οι αρχές για τη στρατολόγηση ανδρών. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γεμίζουν καθημερινά με βίντεο που δείχνουν άνδρες να μπαίνουν σε φορτηγάκια, μερικές φορές με την απειλή όπλου. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς που στρατολογούνται με τη βία δεν φαίνεται να έχουν ιδιαίτερη επιθυμία να πολεμήσουν. Κατά τους πρώτους έξι μήνες του τρέχοντος έτους, η Εισαγγελία της Ουκρανίας ανέφερε ότι άνοιξε 107.672 νέες ποινικές υποθέσεις για λιποταξία. Από το 2022 έχουν κινηθεί περίπου 230.804 τέτοιες ποινικές υποθέσεις.

3,5 χρόνια στο μέτωπο

Όσοι παραμένουν στο μέτωπο είναι εξαντλημένοι. Οι Ουκρανοί στρατιώτες πολεμούν συνεχώς επί 3,5 χρόνια. Ένα σχέδιο νόμου για την αποδέσμευση του στρατιωτικού προσωπικού από την υπηρεσία μετά από 36 μήνες καταπνίγηκε από την κυβέρνηση πέρυσι, υπό τον φόβο ότι το προσωπικό που αποστρατεύεται δεν θα μπορούσε να αντικατασταθεί. Κανένας άνδρας ηλικίας 18 έως 60 ετών δεν επιτρέπεται να εγκαταλείψει τη χώρα από τον Φεβρουάριο του 2022 χωρίς ειδική άδεια.

Μετά τη ρωσική εισβολή, περισσότεροι από 6,8 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, ενώ άλλα οκτώ εκατομμύρια έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της. Ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός εξαθλιώνει όλο και μεγαλύτερα τμήματα της χώρας. Σήμερα 8,8 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ουκρανία ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

Εξωτερική… βοήθεια

Την περασμένη εβδομάδα ηγέτες των κυβερνήσεων από όλο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν στη Ρώμη για την τρίτη ετήσια διάσκεψη για την ανάκαμψη της Ουκρανίας. Στο επίκεντρο της διάσκεψης βρέθηκαν τα αποκαλυπτήρια ενός ταμείου ανάκαμψης για την Ουκρανία ύψους πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, πάνω στο οποίο εργάζεται από το 2022 ο αμερικανικός επενδυτικός κολοσσός BlackRock. Αλλά νωρίτερα φέτος η BlackRock ανακοίνωσε ότι κλείνει το ταμείο «λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος».

Ο Γερμανός Φρίντριχ Μερτς, η Ιταλίδα Τζόρτζια Μελόνι και ο Πολωνός Ντόναλντ Τουσκ ήταν εκεί για να δώσουν τις συνήθεις υποσχέσεις υποστήριξης. Ωστόσο, όσον αφορά τη συγκεκριμένη βοήθεια, η ΕΕ κατάφερε να συγκεντρώσει μόλις 2,3 δισεκατομμύρια ευρώ – μια σταγόνα στον ωκεανό σε σύγκριση με την εκτίμηση της Παγκόσμιας Τράπεζας για ανάγκες που έφταναν τα 524 δισεκατομμύρια δολάρια για την αποκατάσταση των υποδομών της Ουκρανίας.

«Η πολιτική ελίτ κατανοεί ότι η Ουκρανία χρειάζεται ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης για να σταθεροποιηθεί η κατάσταση», λέει πρώην υπουργός του Ζελένσκι. «Ο κόσμος θέλει να σταματήσει να ζει μέσα στο φόβο. Αλλά αντί να αναρωτηθεί πώς να βοηθήσει τη μετάβαση της εξουσίας στην Ουκρανία, η ΕΕ κλείνει τα μάτια», προσθέτει.

Εντός των συνόρων

Πολλοί από τους συμμάχους του Ζελένσκι, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τους κορυφαίους υπουργούς της χώρας, φοβούνται ότι θα μπορούσαν να διωχθούν ή να εξοριστούν εάν εγκαταλείψουν την εξουσία.

Η ομάδα του ουκρανού προέδρου έχει «κάνει πολλούς εχθρούς» εξηγεί ανώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης που συμμετείχε στη διάσκεψη της Ρώμης. «Φοβούνται ότι το μέλλον τους είναι η εξορία ή η φυλακή».

Το πρόσφατα ανακοινωθέν «πακέτο Τραμπ» είναι ευπρόσδεκτη είδηση. Το ίδιο και οι συνεχείς υποσχέσεις της Ευρώπης για σταθερή υποστήριξη. Αλλά κανένας από τους συμμάχους της Ουκρανίας δεν μπορεί πραγματικά να βοηθήσει με τη χρόνια έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού της χώρας ή με την εντεινόμενη κρίση νομιμότητας που αντιμετωπίζει ο Ζελένσκι.

Το πιο ανησυχητικό απ’ όλα είναι ότι κανένας δεν μπορεί να αντιστρέψει το μπαράζ συλλήψεων ανθρώπων που βρέθηκαν κοντά στον ουκρανό πρόεδρο, την εκδίωξη μελών της αντιπολίτευσης και του κλεισίματος των μέσων ενημέρωσης. Η πίστη των Ουκρανών στην ηγεσία Ζελένσκι κλονίζεται γράφει ο συντάκτης του άρθρου στο Spectator γράφοντας για τις αθέατες πλευρές του πολέμου και τις πολιτικές ισορροπίες στην Ουκρανία.