10 Ιουλίου 1949: Ο στρατάρχης Τίτο κλείνει τα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα

Το κύριο άρθρο στο πρωτοσέλιδο του «Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει την Τρίτη 12 Ιουλίου 1949 έφερε τον ακόλουθο τίτλο: «Ο Τίτο εις λόγον του τονίζει ότι ήλθεν ο καιρός να κλείση βαθμιαίως η Γιουγκοσλαβία τα σύνορά της προς την Ελλάδα διά να τερματισθή ο πόλεμος». Ο μεν Τίτο (Γιόσιπ Μπροζ το πραγματικό όνομά του) ήταν ο περιβόητος στρατάρχης, τότε πρωθυπουργός και απόλυτος κυρίαρχος της Ομόσπονδης Λαϊκής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, ο δε πόλεμος ήταν ο διαβόητος Εμφύλιος, στον οποίο συγκρούονταν ανηλεώς οι δυνάμεις του Εθνικού Στρατού (ΕΣ) και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ).

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 12.7.1949, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στο εν λόγω δημοσίευμα διαβάζουμε τα εξής:

ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ, 11 Ιουλίου. Αθ. Πρ. — Ο στρατάρχης Τίτο εξεφώνησε χθες εις Πόλαν μακρόν λόγον, εις τον οποίον ανέφερε και περί των σχέσεων μεταξύ Γιουγκοσλαβίας και Ελλάδος. Το πλήρες κείμενον του μέρους αυτού του λόγου του Τίτο έχει ως εξής:

«Σύντροφοι: Θέλω να ασχοληθώ εδώ με τας σχέσεις μας μετά της Ελλάδος. Διαβάζετε σχεδόν καθημερινώς εις τας εφημερίδας περί συχνών συγκρούσεων αι οποίαι συμβαίνουν εις την Ελληνικήν μεθόριον, όπου οι μοναρχοφασίσται προκαλούν ταραχάς και διέρχονται τα σύνορα. Ενθυμείσθε και το τελευταίον επεισόδιον, ότε 18 στρατιώται μας, οίτινες είχον παραπλανηθή τυχαίως και είχον εισέλθει εις το Ελληνικόν έδαφος, ετραυματίσθησαν ή εφονεύθησαν. Ενθυμείσθε επίσης ότι το χωρίον μας Σκοτσοβίρ υπέστη εσχάτως επίθεσιν και άτομα τινά απωλέσθησαν. Διεμαρτυρήθημεν και κατά τα δύο αυτά επεισόδια, δεν γνωρίζομεν όμως ακόμη εις ποίας ενεργείας θα προβή ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών.

Προ τινός χρόνου Έλληνες στρατιώται εισεχώρησαν εις το έδαφός μας, εις δε ή δύο εξ αυτών απωλέσθησαν. Κανονιοβολισμοί ρίπτονται καθημερινώς και εκατοντάδες βλημάτων και φυσιγγίων πίπτουν εντός του εδάφους μας, σαν να διεξήγετο ένας μικρός πόλεμος. Προέβημεν εις διαβήματα και ηξιώσαμεν όπως ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών θέση τέρμα. Ουδεμίαν επιτυχίαν δύναται να έχη μία έκκλησίς μας εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν. Δεν δυνάμεθα να απευθυνθώμεν προς τον Τσαλδάρην, αφού γνωρίζομεν κάλλιστα τι είνε οι μοναρχοφασίσται. Αι διαμαρτυρίαι μας εκεί εις ουδέν κατέληξαν αποτέλεσμα. Συμπεριφέρονται κατά τρόπον πολύ αυθάδη και τούτο θα ήτο δυνατόν να προκαλέση κακάς συνεπείας, διά τας οποίας δεν θα είμεθα ημείς υπεύθυνοι.

Ο στρατάρχης Τίτο

Προ δύο μόλις ημερών συνέβη κάτι το οποίον σας φανερώνει την αντίθετον πλευράν του ζητήματος. Το ραδιόφωνον της «Ελεύθερης Ελλάδας» ανήγγειλεν ότι συνεννοήθημεν επί του εδάφους μας μετά των μοναρχοφασιστών Ελλήνων όπως αφήσωμεν να διέλθη διά του εδάφους μας ο στρατός των διά να επιτεθή εναντίον των δημοκρατικών δυνάμεων. Είμαι βέβαιος ότι ουδείς μέχρι τούδε είδε μεγαλυτέραν ταύτης ατιμίαν και μεγαλυτέραν προδοσίαν, η οποία αναμφιβόλως δεν εφευρέθη από τους Έλληνας συντρόφους, αλλά από κάποιον άλλον και αυτοί απλώς την ανήγγειλαν. Καθ’ ην στιγμήν το αίμα των πολιτών μας χύνεται από τους μοναρχοφασίστας ευρέθησαν άνθρωποι να μας κατηγορήσουν ότι συνάπτομεν σύμφωνα με τους Έλληνας μοναρχοφασίστας. Οι άνθρωποι λοιπόν της Δημοκρατικής Ελλάδος ενέπεσαν εις παγίδα, η οποία δυνατόν να έχη και αναμφιβόλως θα έχη καταστρεπτικάς συνεπείας διά το Ελληνικόν απελευθερωτικόν κίνημα. Παίζουν με το αίμα των ηρωικών μαχητών οι οποίοι το χύνουν καθημερινώς εις τους αγώνας των εναντίον των υποδουλωτών των. Ρυπαίνουν το αίμα αυτό χάριν των ατίμων σκοπών των και ρυπαίνουν και ημάς επίσης διά να αποδείξουν το βάσιμον της αποφάσεώς των και να μας κατηγορήσουν διά την ήτταν του Δημοκρατικού Στρατού —εν η περιπτώσει επήρχετο αύτη— καίτοι ημείς δεν θα είμεθα διόλου υπεύθυνοι διά τούτο. Δεν θα επιτύχουν όμως.

Πού εν τούτοις οδηγούν όλα αυτά; Αι προκλήσεις των μοναρχοφασιστών απειλούν την ζωήν των συμπολιτών μας, από την άλλην δε πλευράν μάς συκοφαντούν. Η κατάστασις είνε τοιαύτη, ώστε πρέπει να κλείσωμεν ολοκληρωτικώς τα σύνορα αυτά και να εξασφαλίσωμεν την ζωήν των εργατών της περιοχής αυτής της χώρας μας. Πιστεύω ότι αυτή είνε και η γνώμη όλων υμών, διότι εις έκαστος εκ των πολιτών διερωτάται έως πότε θα διαρκέση τούτο και πού θα οδηγήση. Πρέπει επομένως να λάβωμεν κάποτε μίαν απόφασιν και είνε ευνόητον ότι εις το ζήτημα αυτό δεν χωρεί δισταγμός, ούτε αδυναμία, αλλά τουναντίον χρειάζεται σταθερότης, αφού υπερασπιζόμεθα την χώραν μας και αφού οφείλομεν να υπερασπισθώμεν την ειρηνικήν ανοικοδόμησιν του τόπου μας. Θα τον υπερασπισθώμεν εναντίον όλου του κόσμου.

Θα επεθύμουν μόνον από της θέσεως αυτής να απευθύνω έκκλησιν προς τας Δυτικάς Δυνάμεις, και κυρίως προς την Αμερικήν και την Αγγλίαν, όπως λάβουν σοβαρώς υπ’ όψιν των τας προκλήσεις ταύτας και θέσουν τέρμα εις αυτάς. Προσθέτομεν συγχρόνως ότι δεν θα ανεχθώμεν να υποφέρουν οι άνθρωποί μας, να υποφέρουν οι συμπολίται μας. Και αυτά μεν όσον αφορά το ζήτημα της Ελλάδος».

Για το αυτό θέμα, στο πρωτοσέλιδο κύριο άρθρο των «Νέων» που είχαν κυκλοφορήσει την ίδια ημέρα, ο διαπρεπής δημοσιογράφος Ανδρέας Δημάκος (1901-1990), ανταποκριτής και διπλωματικός συνεργάτης των εφημερίδων του ΔΟΛ στο Λονδίνο, έγραφε τα ακόλουθα:

«ΤΑ ΝΕΑ», 12.7.1949, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

ΛΟΝΔΙΝΟΝ, 12 Ιουλίου. (Του ανταποκριτού μας). — Οι ενταύθα αρμόδιοι κύκλοι αποφεύγουν να σχολιάσουν επισήμως τον λόγον του Τίτο εις Πόλαν και ιδίως τας δηλώσεις του σχετικώς με το κλείσιμον των γιουγκοσλαβοελληνικών συνόρων. Είνε όμως ευνόητον ότι αι δηλώσεις του Τίτο, των οποίων η σημασία υπογραμμίζεται διά των εντυπωσιακών τίτλων υπό τους οποίους τας δημοσιεύει ο αγγλικός τύπος, προκαλούν το ιδιαίτερον ενδιαφέρον των υπευθύνων αφ’ ενός λόγω της πολιτικής στιγμής κατά την οποίαν γίνονται, και αφ’ ετέρου λόγω της πραγματικής εννοίας των. Γενική εντύπωσις είνε ότι ο Τίτο όπως πρότερον και όπως οι συνεργάται του εξακολουθεί να τηρή γραμμήν εμφανίζουσαν την στάσιν του ως ανεξάρτητον πολιτικώς τόσον έναντι της Ανατολής όσον και έναντι της Δύσεως και ως υπαγορευομένην από την ρεαλιστικήν αντιμετώπισιν της διεθνούς καταστάσεως και των της χώρας του αναγκών. […]

Ο Ανδρέας Δημάκος

Οι ισχυρισμοί του και τα παράπονά του περί παραβιάσεως της Γιουγκοσλαβικής μεθορίου υπό του Ελληνικού στρατού δεν πιστεύεται εντεύθεν ότι ενέχουν ιδιαιτέραν σημασίαν, ενώ αντιθέτως το γεγονός ότι ο Τίτο τοποθετεί τους Έλληνας κομμουνιστάς και τας ενόπλους δυνάμεις των εις την θέσιν εχθρών παραβιαζόντων το έδαφός του θεωρείται ιδιαιτέρως σημαντικόν και σημειώνει κατά τους ιδίους κύκλους την τεραστίαν απόστασιν την διανυθείσαν υπό του Τίτο από της εκρήξεως της έριδός του με την Κομινφόρμ. Ακόμη μεγαλειτέραν απόστασιν παρουσιάζεται ότι διήνυσεν ο Τίτο όταν δηλοί ότι θ’ αναγκασθή να κλείση τα σύνορά του ίνα προφυλάξη τον λαόν του από τας ενοχλήσεις των αντιμαχομένων Ελληνικών μερίδων, ενώ προ έτους μόλις ήλπιζεν ακόμη εις ουσιωδέστατα ωφελήματα από την επικράτησιν των Ελλήνων κομμουνιστών, τους οποίους παντοιοτρόπως και απροκαλύπτως ενίσχυεν.

Αι δηλώσεις του Τίτο, περί κλεισίματος των συνόρων του προς την Ελλάδα, παρέχουν λαβήν εις δύο ερμηνείας, δεδομένου ότι αι δηλώσεις του επηκολούθησαν πληροφορίας, επισήμους και ανεπισήμους, ότι οι Αγγλοαμερικανοί επρόκειτο να αξιώσουν από αυτόν όπως εκκαθαρίση την θέσιν του έναντι του πολέμου του διεξαγομένου εις την Ελλάδα και ότι ο Τίτο είχεν ήδη ουσιαστικώς παύσει ενισχύων τους κομμουνιστάς. Μερικοί υποστηρίζουν ότι αι δηλώσεις του Τίτο ενέχουν σαφώς την έννοιαν ότι ο Τίτο εδέχθη τους όρους των Δυτικών και ότι ούτω νέα κατάστασις δημιουργείται εις τα Βαλκάνια και την γιουγκοσλαβοελληνικήν μεθόριον, μεταβάλλουσα άρδην τας επικρατούσας εκεί στρατιωτικάς συνθήκας, και ανοίγουσα αορίστους εισέτι δυνατότητας ρυθμίσεως των σχέσεων Ελλάδος και Γιουγκοσλαβίας.

Άλλη ερμηνεία περισσότερον επιφυλακτική και συμφωνοτέρα προς την τηρουμένην ενταύθα τακτικήν αποφυγής οιασδήποτε εντυπωσιακής δημοσιότητος, δυναμένης να δυσχεράνη τους ελιγμούς του Τίτο, είνε ότι ασφαλώς αι δηλώσεις του, εάν πραγματωθούν υπό οιανδήποτε πρόφασιν, είτε δικαιολογίαν, και απολήξουν εις το κλείσιμον των συνόρων του προς την Ελλάδα, θα δημιουργήσουν συνθήκας αι οποίαι από ετών επεδιώκοντο επιμόνως υπό της Ελλάδος και των Δυτικών και διευκολύνουν σημαντικώς τον αγώνα του ελληνικού στρατού.

Οι αρμόδιοι ενταύθα αποφεύγουν να αποδώσουν όψιν υπερμέτρου σπουδής εις την επιδίωξιν της εξομαλύνσεως των σχέσεων Αθηνών – Βελιγραδίου, αλλ’ αναγνωρίζουν ότι το κλείσιμον των συνόρων αποτελεί την καλυτέραν προετοιμασίαν του μελλοντικού ειρηνικού πλέον ξανανοίγματός των. Όσον αφορά την επίκλησιν του Τίτο προς τας Δυτικάς δυνάμεις, όπως προσέχουν ιδιαιτέρως τας παραβιάσεις της γιουγκοσλαβικής μεθορίου υπό των ελληνικών δυνάμεων, αι σχετικαί καταγγελίαι του Τίτο δεν θεωρούνται ως ανταποκρινόμεναι προς την πραγματικότητα. Διά τούτο δηλούται εντεύθεν ότι δεν υπάρχει φόβος διαταράξεως της ησυχίας των Γιουγκοσλάβων υπό του ελληνικού στρατού και ότι καταλληλότερος τρόπος προλήψεως οιασδήποτε αμοιβαίας ενοχλήσεως κατά μήκος της μεθορίου Ελλάδος – Γιουγκοσλαβίας θα ήτο η απ’ ευθείας επαφή και συνεννόησις Αθηνών – Βελιγραδίου.