Από την Ταϊβάν στην Ιαπωνία: Επιστήμονες αναβίωσαν ταξίδι με παλαιολιθικό κανό στον Ειρηνικό

Ο Γιουσούκε Καϊφού εργαζόταν σε έναν αρχαιολογικό χώρο στα ιαπωνικά νησιά Οκινάουα, όταν ένα ερώτημα άρχισε να του βασανίζει το μυαλό.

Τα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν κατά την ανασκαφή, τοποθετημένα μπροστά του, αποκάλυψαν στοιχεία για την ύπαρξη ανθρώπων που έζησαν εκεί πριν από 30.000 χρόνια, φτάνοντας από τον βορρά και τον νότο. Πώς όμως έφτασαν εκεί;

«Υπάρχουν λίθινα εργαλεία και αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή, αλλά δεν απαντούν σε αυτά τα ερωτήματα», λέει στον Guardian ο Καϊφού, εξελικτικός ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο.

Στην παλαιολιθική εποχή, η τεχνολογία ήταν υποτυπώδης, λέει. «Νόμιζα ότι ήταν υπέροχο που έφτασαν σε αυτά τα νησιά με τόσο απλή τεχνολογία. Ήθελα να την βιώσω».

Έτσι, ο Καϊφού επινόησε ένα περιπετειώδες σχέδιο, σύμφωνα με το οποίο μια ομάδα ερευνητών θα κατευθυνόταν στη θάλασσα σε ένα ταξίδι με κανό μήκους 225 χιλιομέτρων από την Ταϊβάν στο νησί Γιοναγκούνι της Ιαπωνίας.

Το Γιοναγκούνι είναι το πλησιέστερο από τα νησιά Ριούκιου – μια αλυσίδα που εκτείνεται νοτιοδυτικά από το Κιούσου έως την Ταϊβάν – αλλά βρίσκεται απέναντι από ένα από τα ισχυρότερα ρεύματα στον κόσμο. Το ταξίδι θύμιζε το περίφημο πέρασμα Κοντίκι από τον Νορβηγό Θορ Χέιερνταλ το 1947, το οποίο απέδειξε ότι ήταν πιθανό λαοί από τη Νότια Αμερική να έχουν φτάσει στην Πολυνησία με κωπηλασία.

Στη θάλασσα με ένα παλαιολιθικό κανό

Αλλά πρώτα, η ομάδα του Καϊφού χρειαζόταν μια βάρκα. Κάθε σκάφος που χρησιμοποιούσαν οι αρχικοί παλαιολιθικοί ταξιδιώτες είχε αποσυντεθεί προ πολλού. Η ομάδα χρησιμοποίησε παραδοσιακές τεχνικές για να κατασκευάσει σχεδίες από μπαμπού και καλάμι, αλλά οι δοκιμές στον ωκεανό διαπίστωσαν ότι ήταν πολύ αργές για να αντιμετωπίσουν το ρεύμα Kuroshio, το οποίο ήταν ακόμη ισχυρότερο την εποχή της παλαιολιθικής διέλευσης.

«Μέσα από αυτά τα αποτυχημένα πειράματα, σταδιακά μάθαμε τη δυσκολία της διάσχισης, αλλά ταυτόχρονα γνωρίζαμε ότι οι άνθρωποι της Παλαιολιθικής εποχής βρίσκονταν στο νησί. Είχαν πετύχει, οπότε πρέπει να υπάρχει μια λύση την οποία απλώς δεν είχαμε βρει», λέει ο Καϊφού.

Τελικά, η ομάδα κατασκεύασε ένα βαρύ, ασταθές αλλά λειτουργικό κανό από ιαπωνικό κέδρο και εντόπισε τον κόλπο Γουσίμπι στην ανατολική ακτή της Ταϊβάν από τον οποίο θα καθέλκυε το «Sugime».

Η διαδρομή του κανό την ημέρα (με κόκκινο) και τη νύχτα (με μπλε). Πηγή : Google Earth/Το Πανεπιστήμιο του Τόκιο

Το κρίσιμο σημείο είναι ότι το Γιοναγκούνι δεν είναι ορατό από τις ακτές της Ταϊβάν, αλλά μπορεί να φανεί μια καθαρή μέρα από τα βουνά της, κοντά στο Ταρόκο. Οι ερευνητές πίστευαν ότι είναι πιθανό οι πρώτοι μετανάστες να το είχαν δει και ότι γνώριζαν καλά τη δύναμη και τη συμπεριφορά του ρεύματος Κουρόσιο από τις αλιευτικές τους δραστηριότητες.

Με οδηγό τον ήλιο και τα αστέρια έφτασαν στο νησί

Η ομάδα των πέντε ατόμων περιλάμβανε επαγγελματίες κωπηλάτες καθώς και επιστήμονες, αλλά κανείς δεν είχε κάνει ένα τέτοιο ταξίδι, πόσο μάλλον χωρίς σύγχρονη ναυσιπλοΐα. Την ημέρα που ξεκίνησαν, ο καιρός δεν ήταν καλός, θυμάται ο Καϊφού, με ταραγμένη θάλασσα και σύννεφα να κρύβουν τα αστέρια που χρειάζονταν για να βρουν τον δρόμο τους.

Αντ’ αυτού, έπρεπε να βασιστούν σε μια άλλη αρχαία τεχνική, παρακολουθώντας την κατεύθυνση του κύματος για να διατηρήσουν σταθερή τη δική τους κατεύθυνση. «Οι Πολυνησιακοί και οι Μικρονησιακοί το έκαναν, και εμείς μάθαμε την τεχνική», λέει ο Καϊφού, ο οποίος ταξίδεψε με το πλοίο συνοδείας του πληρώματος, «το ασφαλές μέρος», γελάει.

Για 45 ώρες κωπηλατούσαν, υποφέροντας από μυϊκούς πόνους, κόπωση, κράμπες, ακόμη και παραισθήσεις. «Περιτριγυρισμένοι μόνο από θάλασσα, σύννεφα και ουρανό, δεν ήταν σίγουροι για τη θέση τους», σημειώνει το ημερολόγιο ταξιδιού της έκθεσης.

Εντέλει κατάφεραν να φτάσουν με ασφάλεια στο νησί. Όπως ακριβώς και κατά την προϊστορική εποχή, οι ταξιδιώτες χάραξαν πορεία ακολουθώντας τον ήλιο και τα αστέρια. Για την ασφάλειά τους, συνοδεύονταν από δύο άλλα σκάφη.

Τα συμπεράσματα από το ταξίδι

Η ομάδα πραγματοποίησε το ταξίδι το 2019, με την υποστήριξη του Εθνικού Μουσείου Επιστήμης και Φύσης της Ιαπωνίας, του Εθνικού Μουσείου Προϊστορίας της Ταϊβάν και δωρητών. Την περασμένη εβδομάδα δημοσίευσαν δύο άρθρα και ένα ντοκιμαντέρ 90 λεπτών σχετικά με τα ευρήματά τους, το ίδιο το ταξίδι και την ωκεάνια μοντελοποίηση των επικίνδυνων ρευμάτων και του απρόβλεπτου καιρού της διαδρομής.

«Οι παλαιολιθικοί άνθρωποι συχνά θεωρούνται «κατώτεροι» στο ευρύ κοινό, κυρίως λόγω του «πρωτόγονου» πολιτισμού και τεχνολογίας τους», αναφέρει η έκθεση. «Σε έντονη αντίθεση, το πείραμά μας τόνισε ότι κατάφεραν κάτι εξαιρετικό με την στοιχειώδη τεχνολογία που είχαν στη διάθεσή τους εκείνη την εποχή».

Υπάρχουν πολλά άγνωστα στοιχεία σχετικά με την πρώιμη μετανάστευση των ανθρώπων. Πιστεύεται ότι ο Homo sapiens εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο με μεγάλης κλίμακας θαλάσσια επέκταση που έλαβε χώρα τουλάχιστον 50.000 χρόνια πριν. Μια μελέτη του 2017 στη βόρεια Αυστραλία διαπίστωσε ότι θα μπορούσε να ήταν 15.000 έως 30.000 χρόνια νωρίτερα από αυτό.

Αρα, οι θαλάσσιες μεταναστεύσεις…

Η έκθεση της ομάδας σημείωσε την αυξανόμενη συναίνεση στην επιστημονική κοινότητα ότι οι θαλάσσιες μεταναστεύσεις οφείλονταν σε εκούσια ναυσιπλοΐα και όχι σε τυχαία παρασυρόμενα νησιά, χωρίς όμως να γνωρίζουμε πολλά για το πώς. Η ομάδα του Καϊφού διαπίστωσε ότι ενώ το ταξίδι από την Ταϊβάν σε ένα αθέατο νησί ήταν επικίνδυνο και απαιτούσε δεξιότητα, δύναμη και πολλή τύχη, ήταν εφικτό.

Σχεδόν έξι χρόνια από τότε που η ομάδα του κωπηλατούσε μακριά από το Γουσίμπι, ο Καϊφού είναι ενθουσιασμένος που θυμάται τις λεπτομέρειες του «ατελούς» ταξιδιού τους.

«Εμείς, οι ανθρωπολόγοι και οι αρχαιολόγοι, που έχουμε μελετήσει την ανθρώπινη μετανάστευση στο παρελθόν, χαράσσουμε μια γραμμή σε έναν χάρτη», είπε ο Καϊφού. «Αλλά πίσω από κάθε μία από αυτές τις γραμμές πρέπει να υπάρχει μια μεγάλη ιστορία. Η διέλευση του ωκεανού δεν μπορεί να αναπαρασταθεί με μια απλή γραμμή. Ήθελα να μάθω την πραγματική ιστορία πίσω από αυτές τις μεταναστεύσεις».