The Phoenician Scheme: Η νέα ταινία του Γουές Άντερσον είναι μια σύνθεση αριστουργημάτων

«Ποτέ μην αγοράζετε καλούς πίνακες», λέει ο Zsa-zsa Korda, ο κεντρικός χαρακτήρας της νέας ταινίας του Γουές Άντερσον, The Phoenician Scheme, που παίζεται τώρα στις αίθουσες της Νέας Υόρκης και του Λος Άντζελες. «Αγοράστε αριστουργήματα». Είναι καλή συμβουλή για κάθε επίδοξο συλλέκτη έργων τέχνης. Αλλά με ποια χρήματα; Ο Κόρντα έχει λιγότερα λόγια σοφίας να προσφέρει σε αυτό το μέτωπο.

Κι αυτό γιατί ο Κόρντα, τον οποίο υποδύεται ο Μπενίσιο ντελ Τόρο, έχει βρεθεί σε δύσκολη θέση: προσπαθεί να εκτελέσει ένα σκοτεινό σχέδιο -το ομώνυμο Phoenician Scheme- για να ανοίξει μια υδάτινη οδό κάπου κοντά στη Μεσόγειο, αλλά δεν έχει τα κεφάλαια που απαιτούνται για να το κάνει. (Υπάρχει επίσης το γεγονός ότι δολοφόνοι και διεθνείς κυβερνήσεις συνεχίζουν να κυνηγούν αυτόν τον high roller: έχει επιβιώσει από το να τον πυροβολούν από τον αέρα έξι φορές όταν ξεκινά η ταινία και βρίσκει το αεροπλάνο του να καταρρέει ξανά μέχρι το τέλος της). Ξοδεύει μεγάλο μέρος της ταινίας προσπαθώντας να πείσει τους επιχειρηματικούς του συνεργάτες να καλύψουν το οικονομικό κενό, επιστρατεύοντας την αποξενωμένη κόρη του, μια καλόγρια ονόματι Liesl (Μία Θρίπλετον), ως συνεργάτη του.

Και όμως, δεν θα ήταν τόσο δύσκολο για τον Korda να βγάλει γρήγορα λεφτά – αν απλώς πουλούσε μερικούς από τους πίνακες στο παλάτσο του 16ου αιώνα, το οποίο φιλοξενεί εννέα γιους και μια συλλογή έργων τέχνης τοποθετημένη τόσο άτακτα, ώστε οι περισσότεροι πίνακες δεν είναι καν κρεμασμένοι στους τοίχους. Το ίδιο το σπίτι είχε ως πρότυπο το σπίτι του συλλέκτη έργων τέχνης Καλούστ Γκιουλμπενκιάν, ενός Βρετανού Αρμένιου επιχειρηματία που αγόρασε χιλιάδες έργα τέχνης και κατηγορήθηκε ότι προσπαθούσε να αποφύγει την καταβολή φόρων στην Αγγλία πριν από το θάνατό του το 1955.

Από τον Μαγκρίτ στον Ρενουάρ

Υπάρχει μια λαμπρή νεκρή φύση του Φλόρις βαν Σούτεν του 17ου αιώνα με ένα λιπαρό ψητό σε πιατέλα  και ένα έργο του Ρενέ Μαγκρίτ του 1942, στο οποίο ένα φυτό του σπιτιού φαίνεται να έχει πουλιά για τα φύλλα του. Υπάρχει επίσης ένα πορτρέτο του 1889 του Πιερ-Ογκίστ Ρενουάρ με τον ανιψιό του καλλιτέχνη, με μακριές χρυσές μπούκλες και το χαρακτηριστικό μπλε ένδυμά του. Η Liesl κοιμάται κάτω από αυτό, χωρίς να αντιλαμβάνεται την παρουσία αυτού του ιμπρεσιονιστικού πίνακα.

Το γεγονός ότι ο Korda έχει συγκεντρώσει μια τέτοια συλλογή -και ότι φαίνεται να ενδιαφέρεται τόσο λίγο γι’ αυτήν, αφού δεν την αναφέρει ούτε μια φορά- υποδηλώνει ότι η τέχνη που αγόρασε είναι ένας στιγμιαίος αντιπερισπασμός από τις άθλιες δουλειές του και τις διαλυμένες οικογενειακές του σχέσεις. Λειτουργεί γι’ αυτόν σαν βιτρίνα, ένα απλό σκηνικό για τις άθλιες συναλλαγές που λαμβάνουν χώρα. Η στάση του θυμίζει έμμεσα τον τρόπο με τον οποίο οι Ρώσοι ολιγάρχες αντιμετώπιζαν τους πολύτιμους Πικάσο και Ρόθκο πριν ο πόλεμος στην Ουκρανία εμποδίσει τη δυνατότητά τους να συνεχίσουν να συλλέγουν.

Ο Άντερσον είναι ένας σκηνοθέτης που είναι γνωστός για τη φαντασία του σε περίτεχνα, συμμετρικά σκηνικά που μοιάζουν με εγκαταστάσεις τέχνης – γι’ αυτό και τον κάλεσαν να σχεδιάσει μια καφετέρια για το Fondazione Prada, ένα μουσείο στο Μιλάνο που έχει δημιουργήσει μια μακροχρόνια σχέση μαζί του. Τα έργα τέχνης στο Phoenician Scheme μοιάζουν με σκηνικά, και θα ήταν κατανοητό να τα φανταστεί κανείς ως πλαστά, ειδικά επειδή ο Άντερσον κατασκεύασε εν γνώσει του κάποια ιστορία της τέχνης για ένα προηγούμενο έργο του, την ταινία του 2021 The French Dispatch. Αλλά εδώ είναι η παγίδα: μερικά από αυτά είναι αληθινά.

Ο πίνακας του Ρενουάρ είναι αυθεντικός και κάποτε ανήκε στην ηθοποιό Γκρέτα Γκάρμπο, η περιουσία της οποίας τον πούλησε στον οίκο Sotheby’s το 1990 έναντι 7 εκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα με του ARTnews, το έργο προέρχεται από τα αποθέματα της μεγαλοσυλλέκτριας οικογένειας Νάμαντ.

Pierre-August Renoir, Enfant assis en robe bleue

Η αύρα της τέχνης

«Μπορείς να καταλάβεις τη διαφορά», έγραψε ο Άντερσον για τον πίνακα στις σημειώσεις παραγωγής του, «και έχει μια αύρα». Οι χαρακτήρες του, όπως φαίνεται, δεν μπορούν, αφού ως επί το πλείστον τον αγνοούν. Ο Μαγκρίτ, επίσης, είναι αληθινός, το ίδιο και ο βαν Σούτεν. Ο Μαγκρίτ ανήκε παλαιότερα στον Χέινερ Πίτσεχ, ο οποίος εμφανιζόταν στη λίστα των 200 καλύτερων συλλεκτών του ARTnews πριν από το θάνατό του το 2021- τώρα βρίσκεται στη συλλογή των κρατικών μουσείων του Βερολίνου. Ο βαν Σούτεν ανήκει στο γερμανικό μουσείο Hamburger Kunsthalle.

Ωστόσο, άλλα έργα, συμπεριλαμβανομένου ενός πίνακα του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς, είναι αντίγραφα. Το ότι γίνεται δύσκολο για τους θεατές να διακρίνουν ποια έργα είναι αυθεντικά είναι εν μέρει το ζητούμενο: Ο Korda δεν μπορεί να ξεχωρίσει ένα καλό έργο τέχνης από ένα κακό, ένα καλόπιστο αριστούργημα από μια απομίμηση, ακόμη και όταν καταβροχθίζει βιβλία για τους προστάτες της Υψηλής Αναγέννησης και τη γευσιγνωσία κατά τη διάρκεια των ταραχώδων περιπετειών του με το αεροπλάνο. Δεν γνωρίζει την αξία ενός πραγματικά πολύτιμου πράγματος, όπως δεν γνωρίζει και την αξία της Liesl, την οποία προσπαθεί να ορίσει ως κληρονόμο της περιουσίας του σε περίπτωση πρόωρου θανάτου του.

«Ποτέ μην αγοράζετε καλούς πίνακες. Αγοράστε αριστουργήματα»

Στη συνέχεια, υπάρχει μια άναρχη έκθεση των εικόνων του Korda, με μερικούς να είναι ακουμπισμένοι στους τοίχους αντί να κρεμαστούν με λεπτότητα. «Ο Γουές είχε τη σκέψη ότι η συλλογή του δεν είναι ένα τελειωμένο πράγμα που εκτίθεται, αλλά μάλλον σε εξέλιξη», δήλωσε στο Elle Decor ο Άνταμ Στοκχάουζεν, ο σχεδιαστής παραγωγής της ταινίας. «Η Zsa-Zsa έχει μια μεγάλη ποικιλία από πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά και διακοσμητικά αντικείμενα, αλλά πάντα έρχονται και φεύγουν». Είναι απλώς σκηνικά στο σύμπαν του ίδιου του Korda.

Το Phoenician Scheme είναι, εν μέρει, μια παρωδία των συλλεκτών που αγοράζουν τέχνη με αυτό το είδος νοοτροπίας. Εδώ είναι ο Korda για άλλη μια φορά: «Ποτέ μην αγοράζετε καλούς πίνακες. Αγοράστε αριστουργήματα». Ο Άντερσον θα μπορούσε να βάλει μια προσθήκη: Αγοράστε σπουδαία έργα, αλλά περιποιηθείτε τα σωστά.

*Πηγή: Art News