Το πολίτευμα που οικοδομείται στους «Νόμους» διαφέρει ουσιωδώς από εκείνο που είχαμε δει να αναδεικνύεται σε δύο παλαιότερους πλατωνικούς διαλόγους, την «Πολιτεία» και τον «Πολιτικό»
Το γεγονός ότι ο Κριτίας –για τον οποίον κάναμε λόγο στα δύο προηγούμενα άρθρα μας– έμεινε ανολοκλήρωτος και άλλες εργασίες του Πλάτωνος δεν έγιναν στον προκαθορισμένο χρόνο οφείλεται πιθανώς στη στροφή του ενδιαφέροντός του προς το πλέον εκτεταμένο από τα συγγράμματά του, τους περίφημους Νόμους. Στο διάλογο αυτόν, που λαμβάνει χώρα στην Κρήτη, δεν παίρνει μέρος ο Σωκράτης, αλλά τρεις ηλικιωμένοι άνδρες με καταγωγή από την Αθήνα, τη Σπάρτη και την ίδια τη μεγαλόνησο αντίστοιχα. Ο πρώτος, ο Αθηναίος, που διευθύνει μάλιστα τη συζήτηση, μένει ανώνυμος, οι δύο άλλοι είναι ο σπαρτιάτης Μέγιλλος και ο κρητικός Κλεινίας. Οι τρεις άνδρες μεταβαίνουν πεζοί από την Κνωσό στη σπηλιά ενός βουνού, εκεί όπου ο Μίνως, ο βασιλιάς της Κρήτης, έπαιρνε από τον Δία τους νόμους με τους οποίους κυβερνούσε.
Οι Νόμοι περιλαμβάνουν δώδεκα βιβλία, με τα τρία πρώτα εξ αυτών να αποτελούν ένα είδος εισαγωγής. Από το τέταρτο βιβλίο αρχίζει η κατασκευή ενός φανταστικού πολιτεύματος, κάτι που ανακαλεί στη μνήμη μας δύο προγενέστερους και ήδη εξετασθέντες πλατωνικούς διαλόγους, την Πολιτεία και τον Πολιτικό (είχαμε αναφέρει μάλιστα ότι ο τελευταίος διάλογος θεωρείται ως ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της Πολιτείας και των Νόμων). Ωστόσο, το πολίτευμα που οικοδομείται εδώ, στους Νόμους, διαφέρει ουσιωδώς από εκείνο που είχαμε δει να αναδεικνύεται στους δύο παλαιότερους διαλόγους.
Ο κυρίαρχος ρόλος δεν ανήκει πλέον στον άρχοντα με τη φιλοσοφική παιδεία και τη σωστή αγωγή, στον πολιτικό άνδρα που κατέχει την αληθινή γνώση και ως εκ τούτου είναι πολύ σημαντικότερος από οποιαδήποτε γραπτή νομοθεσία, αλλά στο νόμο, τον οποίον υπηρετούν σαν δούλοι ακόμα και οι κυβερνήτες (οι δε άρχοντες δούλοι του νόμου). Το ιδανικό πολίτευμα θα γεννηθεί από τη συνάντηση της δύναμης και της σοφίας, από τη συνύπαρξη δηλαδή ενός νέου μονάρχη (τυράννου) με τον κατάλληλο νομοθέτη.
Εξάλλου, διαφορά παρατηρείται και σε ό,τι αφορά την προσέγγιση του ζητήματος της μέγιστης δυνατής ευτυχίας όλων. Στην Πολιτεία –θυμίζουμε– η επίτευξη της ευτυχίας αυτής συναρτάται αποκλειστικά με τη σωστή διαπαιδαγώγηση ενός μέρους του πληθυσμού, της τάξης των φυλάκων (των φρουρών της πόλης), ώστε να δημιουργηθεί η αφρόκρεμα των πεπαιδευμένων φυλάκων και να συγκροτηθεί έτσι η τάξη των αρχόντων. Δε συμβαίνει όμως το ίδιο και στους Νόμους, όπου στο εν λόγω ζήτημα εμπλέκεται και η τρίτη τάξη, εκείνη των δημιουργών (γεωργών, τεχνιτών κ.ά.), καθώς οι οδηγίες που δίδονται στο έργο αυτό αφορούν σε μεγάλο βαθμό τον πληθυσμό στο σύνολό του.
*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, οι «Νόμοι» του Πλάτωνος (μετάφραση Κυριάκου Ζάμπα, εκδόσεις Φέξη, 1911).
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Παρασκευή 05.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/pexels-kammeran-gonzalez-keola-3137381-9559884-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442