Η περίεργη σχέση του Πάπα Φραγκίσκου και του Εμανουέλ Μακρόν

Αν και είχε επισκεφθεί τη Γαλλία τρεις φορές, ο Πάπας Φραγκίσκος δεν είχε πραγματοποιήσει ποτέ επίσημη κρατική επίσκεψη στο Παρίσι, όπως σκιαγραφεί το Euronews στο αφιέρωμα για τη σχέση του Πάπα με τον Μακρόν.

Την Τρίτη, μόλις μία ημέρα μετά τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι θα ακυρώσει το ταξίδι του στον Μαυρίκιο για να παραστεί στην κηδεία του ποντίφικα στο Βατικανό το Σάββατο.

Όμως οι σχέσεις Γαλλίας-Βατικανού κάθε άλλο παρά ξεκάθαρες υπήρξαν, σημαδεύτηκαν από στιγμές ζεστασιάς αλλά και από εντάσεις.

Η σχέση μεταξύ του Ιησουίτη Πάπα και του Γάλλου προέδρου, ο τελευταίος εκ των οποίων εκπαιδεύτηκε σε σχολείο Ιησουιτών, ήταν εγκάρδια και μερικές φορές ακόμη και θερμή.

H ανεξιθρησκεία στην πράξη: Laïcité ή αλλιώς κοσμικότητα

Για να γίνει ευκολότερα κατανοητή η σχέση Πάπα Φραγκίσκου με τον Μακρόν που περιγράφει το Euronews, έχει αξία να αναφερθεί η σχέση της Γαλλίας με τις θρησκείες.

Η σχέση μεταξύ κυβέρνησης και θρησκευτικών οργανώσεων στη Γαλλία καθορίζεται από τον «Νόμο περί διαχωρισμού των εκκλησιών από το κράτος» του 1905.

Από την πρώτη φράση αναφέρει πως «Η Δημοκρατία διασφαλίζει την ελευθερία της συνείδησης. Εγγυάται την ελεύθερη άσκηση της θρησκευτικής λατρείας υπό τους μοναδικούς περιορισμούς που προβλέπονται στο εξής προς το συμφέρον της δημόσιας τάξης. Η Δημοκρατία δεν αναγνωρίζει ούτε πληρώνει ούτε επιχορηγεί καμία εκκλησία».

Ο νόμος έχει το δικαίωμα να περιφρουρεί (απαγορεύει) μόνο τις πράξεις που είναι επιβλαβείς για την κοινωνία. Οτιδήποτε δεν απαγορεύεται από τον νόμο δεν μπορεί να παρεμποδιστεί, και κανείς δεν μπορεί να υποχρεωθεί να κάνει κάτι που δεν διατάσσει (ο νόμος).

Η γαλλική κυβέρνηση δηλαδή μπορεί να ρυθμίζει τη θρησκευτική δραστηριότητα στο βαθμό που υπάρχει ανάγκη να διαφυλάξει τη δημόσια τάξη και να απαγορεύσει ενέργειες επιζήμιες για την κοινωνία.

Η γαλλική πολιτική επιμονή στην έλλειψη θρησκείας σε όλα τα δημόσια πράγματα (laïcité ή κοσμικότητα) αποτελεί αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του γαλλικού ιδεώδους της ιδιότητας του πολίτη. Κρατώντας αυτά στο νου, ας επιτρέψουμε στις σχέσεις των δύο ηγετών.

Fun Fact: Η laïcité έγινε πράξη και νόμος του συντάγματος για να μειωθεί η επιρροή της καθολικής εκκλησίας στα κοινά της Γαλλίας.

Είχαν πάντα φιλικές σχέσεις, όμως είχαν και κόντρες

Το 2018, κατά τη διάρκεια μιας από τις συναντήσεις τους στο Βατικανό, ο Μακρόν χαιρέτησε τον ποντίφικα φιλώντας τον στο μάγουλο. Οι δύο άνδρες μιλούσαν με το μικρό τους όνομα.

Ωστόσο, ο Πάπας διαφώνησε με αρκετές από τις θέσεις του Μακρόν, όπως η κίνηση της Γαλλίας να κατοχυρώσει τα δικαιώματα στην άμβλωση στο σύνταγμά της πέρυσι και η εξελισσόμενη συζήτηση για την υποβοήθηση του θανάτου – θέματα στα οποία ο Πάπας Φραγκίσκος και η γαλλική κυβέρνηση διαφωνούσαν – δημιουργούσε μικρές εντάσεις στις σχέσεις τους.

Αν και συχνά κατηγορείται ότι είναι ψυχρός απέναντι στη Γαλλία, ο Πάπας Φραγκίσκος επισκέφθηκε τη χώρα τρεις φορές, περισσότερες από κάθε άλλον κατά τη διάρκεια του 12ετούς ποντιφικού του αξιώματος.

Ωστόσο, κάθε επίσκεψη αμαυρώθηκε από παρεξηγήσεις, οδηγώντας πολλούς να αμφισβητήσουν τη σχέση μεταξύ του Πάπα και της Γαλλίας.

Ο Εμανουέλ Μακρόν με τον Καρδινάλιο Ζαν Μαρκ Αβελίν και αρχιεπίσκοπο Μασσαλίας, στη Μασσαλία όπου υποδέχθηκε τον Πάπα Φραγκίσκο.

«Θα πάω στη Μασσαλία, όχι στη Γαλλία»

Η πρώτη επίσκεψη του Φραγκίσκου στη Γαλλία το 2014 ήταν, επισήμως, ευρωπαϊκή. Ταξίδεψε στο Στρασβούργο για να μιλήσει στο Συμβούλιο της Ευρώπης και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Όμως δεν επισκέφθηκε τον περίφημο καθεδρικό ναό της πόλης – μια λεπτομέρεια που προκάλεσε τότε επικρίσεις.

Το 2023, ο Πάπας Φραγκίσκος ταξίδεψε στη νότια πόλη της Μασσαλίας για να καταγγείλει την τραγωδία των ναυαγίων μεταναστών στη Μεσόγειο. Αλλά ένα σχόλιο πριν από την επίσκεψη απασχόλησε τα πρωτοσέλιδα.

«Θα πάω στη Μασσαλία, όχι στη Γαλλία», είπε-προκαλώντας εικασίες για το αν πήρε σκόπιμα αποστάσεις από τη γαλλική κυβέρνηση.

Ο Φραγκίσκος συγκέντρωσε πλήθος 60.000 ατόμων στο στάδιο Velodrome της πόλης, όπου τέλεσε τη λειτουργία και απηύθυνε μια παθιασμένη έκκληση για μεγαλύτερη συμπόνια προς τους μετανάστες, ένα διακριτικό χτύπημα στη στάση του Μακρόν και των ευρωπαίων ηγετών στο μεταναστευτικό, σε μια πόλη μεταναστών.

«Υπήρξαν ορισμένες πολύ ειλικρινείς ανταλλαγές απόψεων μεταξύ των δύο αρχηγών κρατών», αλλά “ο καθένας είχε τον δικό του ρόλο”, δήλωσε ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Ζαν-Νοέλ Μπαρό, κατά τη διάρκεια συνέντευξης στο γαλλικό ραδιόφωνο Franceinfo την Τρίτη.

Μια τελευταία επίσκεψη και μια χαμένη πρόσκληση

Η πιο συμβολική ρήξη ήρθε τον Δεκέμβριο του 2024. Ο Πάπας Φραγκίσκος δεν παρευρέθηκε στη μεγάλη επαναλειτουργία του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων, πέντε χρόνια μετά την καταστροφή του από πυρκαγιά.

Ωστόσο, μια εβδομάδα αργότερα, ο Πάπας ταξίδεψε στην Κορσική, το οποίο θα αποδεικνυόταν το τελευταίο του ταξίδι στο εξωτερικό. Για ορισμένους, η επιλογή αυτή έμοιαζε με σνομπισμό.

Ήταν ο Πάπας των φτωχών

Αλλά ο Μαρτίν Ντουμόν, ιστορικός και ειδικός στον καθολικισμό, υποστήριξε ότι αντανακλά την ακλόνητη δέσμευση του Πάπα να προσεγγίσει αυτό που αποκάλεσε «περιφέρεια» του καθολικού κόσμου.

«Προτιμούσε να πηγαίνει σε ποιμαντικές επισκέψεις», εξήγησε ο Ντουμόν. «Ήθελε πραγματικά να έρθει σε άμεση επαφή με τους πιστούς… Δεν ήθελε να κάνει κρατικές επισκέψεις, οι οποίες θα συνεπαγόταν πολλή μεγαλοπρέπεια και πρωτόκολλο», δήλωσε στο Euronews.

Ο επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας δεν έκρυψε ποτέ το γεγονός ότι η Ευρώπη δεν αποτελούσε προτεραιότητά του. Καθ’ όλη τη διάρκεια της παποσύνης του, ο Φραγκίσκος απέφυγε τις επίσημες επισκέψεις σε άλλα μεγάλα καθολικά έθνη, όπως η Γερμανία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Αντ’ αυτού, επέλεξε προορισμούς όπως η Ασία, η Αφρική και μικρότερες, φτωχότερες χώρες και χώρες που βρίσκονται σε πόλεμο.