Νίκος Μαμαγκάκης: ένα αντίο για έναν μεγάλο συνθέτη!

O Νίκος Μακαγκάκης ήταν από τους πιο λυρικούς λαϊκούς συνθέτες της νεότερης Ελλάδας.
Με το ένα πόδι στο λόγιο τραγούδι και το άλλο στο λαϊκό, κατέθεσε στη δισκογραφία μερικά από τα σπουδαιότερα τραγούδια που θα μείνουν στην ιστορία, καθώς διέθετε το χάρισμα να κάνει επιτυχίες που ενώ δεν γνώρισαν την τεράστια εμπορική επιτυχία που συνήθως λέμε, έλαμψαν με την παρουσία τους στα μουσικά μας πράγματα, ενώ τον κατέταξαν ανάμεσα στους καλύτερους Ελληνες συνθέτες.

Γεννήθηκε στην Κρήτη το 1929 και παρακολούθησε μαθήματα στο Ελληνικό Ωδείο στην Αθήνα, επεκτείνοντας τις μουσικές σπουδές του βρίσκεται να μαθητεύει σύνθεση δίπλα στον Καρλ Ορφ και τον Χ. Γκένταμερ στο Μόναχο και ηλεκτρονική μουσική στο Στούντιο Ηλεκτρονικής Μουσικής SIEMENS με τον Γιόζεφ Άντον Ριντλ. Έχει λάβει υποτροφίες από την ελληνική κυβέρνηση, την Ανωτάτη Ακαδημία Μουσικής του Μονάχου και την πόλη του Βερολίνου (Deutscher Akademiscfier Auslauscudiensf).
Ξεκίνησε την καριέρα του στα τέλη της δεκαετίας του ’50 χειριζόμενος με πιο πρωτότυπο και προσωπικό τρόπο τα ηλεκτρονικά μέσα, που εκείνη την εποχή μόλις που εμφανίζονταν, συνδυασμένο με στοιχεία της ελληνικής δημοτικής παράδοσης.

Τα σημαντικότερα έργα εκείνης της εποχής ήταν τα: «Μουσική για τέσσερις πρωταγωνιστές» (1959-60) για 4 φωνές και 10 όργανα πάνω σ’ ένα κείμενο του Καζαντζάκη, «Κατασκευές» για φλάουτο και κρουστά (1960), «Συνδυασμοί» (1961) για έναν εκτελεστή κρουστών και ορχήστρα, «Γλωσσικά σύμβολα» (1961 62) για σοπράνο, μπάσο και μεγάλη ορχήστρα, «Κασσάνδρα» για σοπράνο και 6 όργανα (1963).
Έγραψε επίσης ένα σημαντικό «Κύκλο αριθμών»: Ο αριθμός 1 είναι ο «Μονόλογος» για σόλο βιολοντσέλο (1962, 2ο βραβείο του μουσικού διαγωνισμού του Α.Τ.Ι.), ο αριθμός 2 είναι οι «Ανταγωνισμοί», ένας διάλογος για βιολοντσέλο και έναν εκτελεστή κρουστών που κινείται, παίζοντας διάφορα κρουστά πάνω στη σκηνή, σε σχήμα τόξου (1963), ο αριθμός 3 είναι η«Τρττύς» για κιθάρα, 2 κοντραμπάσα, σαντούρι και κρουστά (1966), και ο αριθμός 4 είναι ή «Τετρακτύς» για κουαρτέτο εγχόρδων της οποίας η δομή βασίζεται πάνω στον αριθμό τέσσερα (1963-66).

Ακούστε το τραγούδι «Πόθος» με τη Μελίνα Κανά σε στίχους Αθηνάς Καραταράκη

Επίσης το «θέαμα Ακρόαμα» για φωνή, ηθοποιούς, όργανα (1967), το «Σενάριο γιο δύο αυτοσχέδιους τεχνοκρίτες» για φωνή, όργανα και μαγνητοταινίες (1968),τις (Αντινομίες) για σοπράνο, φλάουτο. 9 όργανα και μικρή χορωδία (1968), τις «Βάκχες», ηλεκτρονικό μπαλέτο (1969): την «Παράσταση» (1969) για φωνή, φλάουτα και ταινία, την «Άσκηση» για βιολοντσέλο σόλο (1969 70), την «Περίληψη» για φλάουτο (1970),την μονόπρακτη λαϊκή Όπερα «Ερωφίλη» (1970), το «Πένθημα» στη μνήμη του Γιάννη Χρήστου για σόλο κιθάρα, το «Εγκώμιο στον Νίκο Σκαλκώτα» για σόλο κλαρινέτο (1978).
Το 1972 (παραγγελία των Ολυμπιακών Αγώνων του Μονάχου) γράφει τον «Κυκεώνα». Ανάλογο είναι και το έργο του «Μουσική» για πιάνο και οργανικό σύνολο που έχει παιχτεί κατ’ επανάληψη. Στην πρώιμη αυτή περίοδο, οι ορχηστρικές του συνθέσεις κορυφώνονται στα κονσέρτα Αναρχία (1970, παραγγελία του φεστιβάλ του Ντοναουέσιγκεν) για πέντε κρουστά και τεράστια ορχήστρα, μια από τις πιο καθοριστικές συνθέσεις του αιώνα μας (συμφωνική Βοστόνης).
Εγραψε επίσης μουσική δωματίου, μουσική για το Θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, όπερες, ηλεκτρονική μουσική, έργα για ορχήστρα, για σόλο όργανα και βέβαια κύκλους τραγουδιών που αναβαθμισμένοι πλέον (όπως και αρκετά άλλα έργα του) κυκλοφορούν από τη «βιοτεχνία» μουσικής «ΙΔΑΙΑ».

Ακούστε το τραγούδι «Οχι Μαζί» με την Ελευθερία Αρβανιτάκη, σε στίχους Γιώργου Ιωάννου

Αυτά όσον αφορά τη λόγια πλευρά του, από την άλλη έγραψε πιο προσιτά είδη και κλίνοντα προς τη λαϊκή μουσική, όπως το κορυφαίο «Κέντρο Διερχομένων» που είχε τεράστια απήχηση την εποχή που κυκλοφόρησε με τη φωνή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη στα πρώτα της βήματα.
Αφησε επίσης παρακαταθήκη πολλά τραγούδια που ενώ γράφτηκαν αρχικά για τον ελληνικό κινηματογράφο, λειτούργησανκαι αυτόνομα χάρη στη μεγάλη δημοτικότητα των ερμηνευτών όπως ήταν η Αλίκη Βουγιουκλάκη και ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 παρουσιάζει δύο όπερες την «Οδύσσεια» και τον «Ερωτόκριτο», έργο το οποίο έχοντας υποστεί εννιά γραφές και προσθήκες νέων κομματιών παρουσιάζεται εδώ δισκογραφημένο. Μια ειδική έκδοση του παίχτηκε στην Εθνική σκηνή της Ορλεάνης (Γαλλία).
Η ιδιαίτερη επίδοση του συνθέτη στο είδος της όπερας συνεχίστηκε με την ‘Όπερα των Σκιών» που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής το 1997, «Τα Ιερά Τραγούδια του Έρωτα» (Μέγαρο Μουσικής 2000) αλλά και με την όπερα «Ερωφίλη» (2003, Ηρώδειο).

Επιλεγμένη Δισκογραφία
– «Πλούτος» (1965), του Αριστοφάνη
– «Μπολιβάρ» (1967), κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Νίκου Εγγονόπουλου
– «Ερωφίλη» (1970), του Γεωργίου Χορτάτση, μονόπρακτη λαϊκή όπερα
– «Αγωνιστές της λευτεριάς 1821» (1971), κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Σεφέρη, Πρεβελάκη, Ιατρόπουλου
– Νίκος Μαμαγκάκης: 11 Λαϊκά Τραγούδια του Γιάννη Ρίτσου (έκδ. 1972)
– Νίκος Μαμαγκάκης: 11+2 Λαϊκά Τραγούδια του Ρίτσου (έκδ. 2006)
– «Ολοφυρμός», ηλεκτρονική μουσική (1973)
– «Σκλάβοι πολιορκημένοι» (1973), κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Κώστα Βάρναλη
– «Ο κύκλος με την κιμωλία», Μπρεχτ – Ιάκωβος Καμπανέλλης (1974)
– «Μαγωδία» (1η γραφή: 1975, 2η γραφή: 1976), παραγγελία του Canada Cancel
– «Ο Νέος Ερωτόκριτος» (Π. Πρεβελάκης. 1972 & 1975/76). λαϊκή καντάτα
– «Λαϊκή λειτουργία» (1976), λαϊκή όπερα
– «Εγκώμιο στο Νίκο Σκαλκώτα», για σόλο κλαρινέτο (1978)
– «Ερωφίλη», λαϊκή όπερα (νέα σύνθεση, 1980). για ορχήστρα, χορωδία και φωνές
– «Ερωτική Μουσική για σόλο κιθάρα» (1980/81)
– «Κέντρο διερχομένων» (1982), κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Γιώργου Ιωάννου
– «Οδύσσεια» (1982-1984), του Νίκου Καζαντζάκη, πλήρης όπερα
– «Ερωτόκριτος και Αρετούσα» (1985), πλήρης όπερα
– «Πνοές» (1990), για σόλο φλάουτο
– «Όπερα των σκιών» (1997) πλήρης όπερα
– «Μικρό έπος για τον Ανδρέα Ρόδινο» (1999) – «Τα ιερά τραγούδια του έρωτα» (2000)
– «Δρόμοι της νύχτας» (2002)
– «Ερωφίλη» (2003)
– «Τα τραγούδια της παλιάς πόλης» (2003)

Ο Νίκος Μαμαγκάκης έφυγε από τη ζωή στις 24 Ιουλίου 2013.

Ελσα Γράψα
Πληροφορίες: Wikipedia

Περισσότερα μουσικά θέματα ΕΔΩ

Κάντε Like στη σελίδα της Ψυχαγωγίας στο Facebook