Το δίλημμα της ευθανασίας

Η ευθανασία είναι από τα πιο σημαντικά ζητήματα που συζητιούνται σήμερα στο χώρο της υγείας. Το αποτέλεσμα αυτών των συζητήσεων θα επηρεάσει, σε μεγάλο βαθμό, τις οικογενειακές σχέσεις, το δίκαιο, την αλληλεπίδραση μεταξύ ασθενών και ιατρών, καθώς και την ηθική όπως την αντιλαμβανόμαστε όλοι.


Όταν αναφερόμαστε στον ορισμό της ευθανασίας, είναι καλό να κάνουμε ένα μικρό διαχωρισμό. Στην ευθανασία ο λειτουργός της υγείας προβαίνει σε πράξη με την οποία κατά άμεσο τρόπο θανατώνει κάποιον. Για παράδειγμα, ένας ιατρός χορηγεί θανατηφόρα ένεση σε ασθενή.


Πέρα από την ευθανασία, υπάρχει η λεγόμενη «αυτοκτονία με τη βοήθεια ιατρού». Σε αυτήν ένας λειτουργός της υγείας που δεν πάσχει από κατάθλιψη ή άλλη ψυχική νόσο παρέχει τα μέσα ώστε ένας ασθενής να αυτοκτονήσει. Με άλλα λόγια, συνταγογραφεί κάποιο δηλητήριο ή δίνει οδηγίες για μια επιτυχημένη και ανώδυνη αυτοκτονία.


Ερώτηση-κλειδί στη θεώρηση του ζητήματος είναι αν οι ιατροί οφείλουν να κάνουν τα πάντα για να κρατήσουν τους ασθενείς τους εν ζωή. Η ιατρική σήμερα, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, διαθέτει την τεχνογνωσία ώστε να κρατήσει ασθενείς για μεγάλο χρονικό διάστημα ζωντανούς, υποστηρίζοντας τις ζωτικές λειτουργίες τους με τεχνητά μέσα. Ωστόσο, η παράταση της ζωής με όλους τους τρόπους είναι ακόμη και για τους ιατρούς ηθικά και επιστημονικά απαράδεκτη. Ούτε οι νόμοι ούτε η ιατρική ηθική απαιτούν να καταβάλλεται η μέγιστη δυνατή προσπάθεια προκειμένου να διατηρείται εν ζωή ο άρρωστος. Πολλές φορές, είναι σκληρό και απάνθρωπο να διατηρείται με επιμονή κάποιος στη ζωή ενάντια στη θέλησή του και να αναβάλλεται το μοιραίο με όλα τα διαθέσιμα μέσα. Συχνά, επιβάλλεται να γίνονται πιο άνετες και χωρίς πόνο οι τελευταίες στιγμές ενός ανθρώπου.


Ένα ακόμη ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο έχει ο καθένας μας δικαίωμα να αυτοκτονήσει. Κάθε χρόνο οι αυτοκτονίες είναι περισσότερες από τις ανθρωποκτονίες. Συνεπώς, ο καθένας μπορεί να εκφράσει την επιθυμία και έχει τη δυνατότητα να θέσει τέρμα στη ζωή του. Η επιθυμία όμως αυτή αναγνωρίζεται από την ιατρική επιστήμη ως πάθηση που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Σχετικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι μεγάλο ποσοστό ασθενών που πάσχουν από μία θανατηφόρα και ανίατη ασθένεια που υποβαθμίζει δραματικά την ποιότητα της ζωής τους, είτε μέσω της αναπηρίας την οποία συνεπάγεται είτε λόγω του πόνου που προκαλεί, πάσχουν και από κλινική κατάθλιψη. Με άλλα λόγια, οι ιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό έχουν υποχρέωση να τους αντιμετωπίσουν ως πάσχοντες που οφείλουν να προστατέψουν και όχι να τους προσφέρουν τα μέσα για να πραγματοποιήσουν το σκοπό τους.


Για αυτό, η ευθανασία αναφέρεται κατά κύριο λόγο σε ασθενείς που έχουν προσβληθεί από ανίατη θανατηφόρα ασθένεια και δεν διαθέτουν τη δυνατότητα να βάλουν οι ίδιοι τέλος στη ζωή τους. Τα προβλήματα που ανακύπτουν από αυτό τον αφορισμό είναι εύκολα κατανοητά στον καθένα. Η ιατρική σήμερα, παρ΄ ότι έχει τον τρόπο να ορίσει επιτυχημένα μία ανίατη θανατηφόρα ασθένεια, δεν μπορεί να προσδιορίσει πότε και εάν θα εκπνεύσει ο πάσχων.


Σε μια προσπάθεια να προσδιοριστούν οι ασθενείς στους οποίους μπορεί να πραγματοποιηθεί ευθανασία, το έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Suicide and Life-threatening behavior έδωσε την παρακάτω διάκριση: «Όσοι πάσχουν από ανίατη και θανατηφόρα ασθένεια με σοβαρό σωματικό και ψυχολογικό πόνο, οργανική και πνευματική αποδιοργάνωση, καθώς και ποιότητα ζωής που δεν είναι αποδεκτή από τους ίδιους».


Η τελευταία πρόταση είναι και η πιο ουσιαστική. Ποιος είναι σε θέση να συμπεράνει πότε η ποιότητα ζωής δεν είναι αποδεκτή; Λογικά, μόνο ο ίδιος ο ασθενής, ο οποίος πρέπει να δίνει και την πλήρη συναίνεσή του στους λειτουργούς της υγείας. Τότε, όμως, ποιος είναι ο ρόλος του ιατρού; Ποιος μπορεί να διαβεβαιώσει πως πάσα ελπίδα έχει χαθεί ή ότι σε μικρό χρονικό διάστημα δεν θα ανακοινωθεί κάποια νέα τεχνική ή μορφή θεραπείας; Είναι σε θέση ο ασθενής να αποφασίσει μόνος του για την πορεία ή την κατάσταση της υγείας του;


Ταυτόχρονα, ανακύπτει και ένα πολύ σημαντικό ζήτημα σχετικά με την ποιότητα της περίθαλψης η οποία παρέχεται σε έναν ασθενή που υποφέρει από ανίατη ασθένεια. Έρευνες που διεξήχθησαν στις ΗΠΑ έδειξαν ότι ασθενείς που προέρχονταν από μειονότητες και χαμηλά οικονομικά στρώματα δεν είχαν πρόσβαση σε θεραπείες που ανακουφίζουν τον πόνο και βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής, με αποτέλεσμα να χάνουν πιο γρήγορα κάθε ελπίδα και να ζητούν σύντομα τερματισμό της ζωής τους. Έτσι, δυστυχώς, υπεισέρχεται και ο οικονομικός παράγοντας στις διαθέσιμες επιλογές.


Τελικά, λοιπόν, τι είναι η ευθανασία; Ένας τρόπος για να ανακουφιστούν κουρασμένοι και ετοιμοθάνατοι άνθρωποι; Μήπως είναι σωστή η θέση ότι η ευθανασία δεν σχετίζεται με το δικαίωμα κάποιου να πεθάνει αλλά το δικαίωμα κάποιου να σκοτώνει;

health.in.gr