Ο πόλεμος των κουμπιών

Οι νεότεροι ίσως να μην μπορούν να ανακαλέσουν την εποχή όπου τα κινητά τηλέφωνα είχαν «αναλογικό» πληκτρολόγιο και την αίσθηση της χρήσης μιας τέτοιας συσκευής με το πάτημα φυσικών πλήκτρων. Για εκείνους που δεν θυμούνται ή δεν γνωρίζουν το σημείο καμπής για την παντοδυναμία των οθονών αφής στα κινητά τηλέφωνα τοποθετείται στο πρώτο iPhone που σημειωτέον δεν είχε συγκεντρώσει και τις καλύτερες κριτικές για αυτή του την δυνατότητα, με τους τότε ισχυρούς της τεχνολογίας να χαρακτηρίζουν, ούτε λίγο ούτε πολύ, περιττή πολυτέλεια την οθόνη αφής.

Για την έφοδο των οθονών αφής στα ταμπλό των αυτοκινήτων και εν γένει της έννοιας της αφής, αντί του φυσικού διακόπτη, ως μέσου χειρισμού λειτουργιών, χρειάστηκε άλλη μια δεκαετία με την Tesla και το Model S του 2012 να αναλαμβάνουν να εξοικειώσουν το κοινό με την απουσία φυσικών διακοπτών που, τουλάχιστον στην περίπτωση της αμερικανικής φίρμας, αντικαταστάθηκαν πλήρως από την παρουσία μιας κεντρικής οθόνης αφής 17 ιντσών.

Η πρώτη του είδους

Για να αποδώσουμε τα του Καίσαρος ωστόσο το πρώτο αυτοκίνητο της ιστορίας που εφοδιαζόταν με οθόνη αφής ήταν η Buick Riviera του 1986 και παρόλο που η συγκεκριμένη τεχνολογία δεν μακροημέρευσε λόγω της πρωτόλειας μορφής της αλλά και ό,τι η χρήση της θεωρήθηκε εκνευριστική αλλά και διασπαστική από τους χρήστες –κρατήστε το αυτό.

Σχεδόν 20 χρόνια μετά από εκείνο το πρώτο iPhone οι οθόνες αφής και τα αντίστοιχης λογικής χειριστήρια αποτελούν μέρος της ημερήσιας διάταξης στην αυτοκινητοβιομηχανία καθώς οι χρήστες έδειξαν να επιθυμούν όλες οι συσκευές τους να θυμίζουν σε λειτουργικότητα το smartphone τους.

Οικονομία κλίμακος

Οι αυτοκινητοβιομηχανίες από την πλευρά τους είδαν σε αυτό μια ευκαιρία να γλυτώσουν εκατομμύρια από την σχεδίαση και την κατασκευή δεκάδων διακοπτών, συγκεντρώνοντας την πλειονότητά τους σε μια κεντρική οθόνη αφής, επιλογή που απλοποίησε τις διαδικασίες σχεδίασης του εσωτερικού ενός αυτοκινήτου και τους απάλλαξε από ένα επιπλέον «πονοκέφαλο», δηλαδή να βρίσκουν χώρο για την εργονομική τοποθέτησή τους.

Πιο πρόσφατα η δυνατότητα αυτόματων Over-The-Air αναβαθμίσεων, πολλαπλασίασε το φαινόμενο και την ανάγκη για μια παντοδύναμη κεντρική οθόνη καθώς με αυτόν τον τρόπο οι αυτοκινητοβιομηχανίες μπορούν πλέον να βελτιώσουν χαρακτηριστικά ή και να διαθέσουν aftermarket υπηρεσίες με το πάτημα ενός κουμπιού, δηλαδή ενός χειριστηρίου αφής, χωρίς να χρειάζεται να περιμένουν την ολοκλήρωση του κύκλου ζωής ενός αυτοκινήτου και να επιστρέψουν στα σχεδιαστήρια.

Αν οδηγείτε ένα πιο παραδοσιακό αυτοκίνητο, παλαιότερης σχολής, οφείλουμε να σημειώσουμε για να κατανοήσετε καλύτερα την έκταση του φαινομένου ότι στην περίπτωση των νεότερων Tesla, ο χειρισμός όλων των λειτουργιών από τον κλιματισμό και τα ηλεκτρικά παράθυρα έως τον επιλογέα σχέσεων και τους υαλοκαθαριστήρες συντελείται από την κεντρική οθόνη αφής.

Εργονομία δια της αφής (;)

Αν ήδη αναρωτιέστε πόσο πρακτικό, χρηστικό ή εύκολο είναι αυτό η απάντηση είναι ότι παρόλο που αρχικά οι πιο ενσυνείδητοι ψηφιακά χρήστες έδειξαν ενθουσιασμό για την αντικατάσταση των φυσικών διακοπτών από οθόνες και χειριστήρια αφής, σταδιακά η ιδέα ότι για να ανοίξει κανείς ένα παράθυρο, τον κλιματισμό, να χαμηλώσει τον ήχο ή να ρυθμίσει ένα κάθισμα θα πρέπει να πλοηγηθεί δια της αφής σε μενού και υπομενού σε μια κεντρική οθόνη και μάλιστα ενόσω οδηγεί δεν είναι τελικά και τόσο χρηστική όσο και αν «αγαπάει» κάποιος τα gadgets. Την ίδια άποψη περί μη χρηστικότητας έδειξαν να συμμερίζονται γρήγορα και όσοι οφείλουν να εποπτεύουν την ασφάλεια των σύγχρονων αυτοκινήτων.

Ζήτημα ασφάλειας

Ενδεικτικό είναι ότι σε έρευνα που διεξήχθη στις ΗΠΑ από ανεξάρτητο ίδρυμα για την οδική ασφάλεια, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Γιούτα, ο μέσος οδηγός ενός αυτοκινήτου με οθόνη αφής χρειάζεται περίπου 40 δευτερόλεπτα για να εκτελέσει βασικές λειτουργίες μέσω μιας οθόνης αφής όπως για παράδειγμα να εισαγάγει τον προορισμό του στο σύστημα πλοήγησης. Ακόμα και αν θεωρήσουμε ότι η ταχύτητα του δεν ξεπερνά τα 30 χλμ./ώρα σε αυτά τα 40 δευτερόλεπτα, το αυτοκίνητο θα έχει διανύσει περίπου 333 μέτρα,  χωρίς ο οδηγός του να κοιτάζει συνεχώς τον δρόμο μπροστά του.

Στην συνήθως αυστηρότερη από τις ΗΠΑ ως προς την ασφάλεια των αυτοκινήτων Ευρώπη, την καθ΄ύλην αρμοδιότητα του EuroNCAP, αξίζει να σημειωθεί ότι ο τρόπος αξιολόγησης των αυτοκινήτων αναθεωρείται ήδη από την ανεξάρτητη ευρωπαϊκή αρχή δοκιμών πρόσκρουσης, καθιστώντας εφικτή την κορυφαία διάκριση των πέντε αστέρων από 1^ης Ιανουαρίου 2026, μόνο εφόσον τα υπό αξιολόγηση αυτοκίνητα διαθέτουν φυσικούς διακόπτες για πέντε λειτουργίες (κόρνα, υαλοκαθαριστήρες, δείκτες αλλαγής πορείας, φώτα έκτακτης ανάγκης και σύστημα κλήσης έκτακτης ανάγκης).

Χαρακτηριστική είναι και η επισήμανση του, επικεφαλής στρατηγικής ανάπτυξης του EuroNCAP, Matthew Avery o οποίος έχει αναφέρει «Η κατάχρηση των οθονών είναι ένα πρόβλημα που αφορά το σύνολο της αυτοκινητοβιομηχανίας με τους κατασκευαστές αυτοκινήτων να μετακινούν συνεχώς βασικές λειτουργίες στις κεντρικές οθόνες αφής, αναγκάζοντας τους οδηγούς να πάψουν να κοιτάζουν συνεχώς τον δρόμο και αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο ατυχημάτων λόγω απόσπασης της προσοχής του οδηγού. Ο νέος τρόπος αξιολόγησης του EuroNCAP που θα ισχύσει από το 2026 θα ενθαρρύνει τους κατασκευαστές να χρησιμοποιούν ξεχωριστούν, φυσικούς διακόπτες για ορισμένες βασικές λειτουργίες, περιορίζοντας έτσι τη διάσπαση προσοχής του οδηγού, προς όφελος μιας πιο ασφαλούς οδήγησης.

Για την ιστορία, προς το παρόν δεν υπάρχει αντίστοιχη αντίδραση από τις ΗΠΑ και τον NHTSA, (αμερικανική αρχή για την ασφάλεια των αυτοκινητοδρόμων) ο οποίος έχει μεν σημειώσει την ανάγκη της αναθεώρησης των πρωτοκόλλων αξιολόγησης των αυτοκινήτων υπό το πρίσμα του περιορισμού των παραγόντων διάσπασης/απόσπασης της προσοχής του οδηγού που προέρχονται από τις «νέες τεχνολογίες των αυτοκινήτων», χωρίς ωστόσο να έχει υπάρξει κάποια περαιτέρω εξέλιξη.

Η επιστροφή των κουμπιών

Πλην των αντιδράσεων όσων θεσμικά σχετίζονται με την ασφάλεια των αυτοκινήτων, η αλήθεια είναι ότι υπήρξε και ένα κύμα δυσαρέσκειας από το καταναλωτικό κοινό σχετικά με την χρηστικότητα λειτουργιών ελεγχόμενων αποκλειστικά δια της αφής, με τις αυτοκινητοβιομηχανίες να δηλώνουν ότι «έλαβαν το μήνυμα» και να επαναφέρουν κάποιους από τους φυσικούς διακόπτες στα ταμπλό και τις κεντρικές κονσόλες των αυτοκινήτων τους.

Χαρακτηριστική είναι η παραδοχή του Thomas Schaffer, επικεφαλής της VW ο οποίος αναφερόμενος στην πρώτη γενιά του ID.3 και στον τρόπο χειρισμού ορισμένων λειτουργιών δια της οθόνης αφής δήλωσε ότι τα επίμαχα χειριστήρια, «δυσαρέστησαν πολλούς πελάτες οι οποίοι δεν θα έπρεπε να είναι δυσαρεστημένοι. Κατ΄επέκταση δαπανήσαμε, και εξακολουθούμε να δαπανούμε πολύ χρόνο, δουλεύοντας συστηματικά προκειμένου να καθορίσουμε τι ακριβώς πρέπει να ελέγχεται δια της αφής και τι αναλογικά κατά την χρήση ενός αυτοκινήτου».

Με αφορμή την τελευταία γενιά της Cayenne η οποία διαθέτει ορισμένους φυσικούς διακόπτες ως απόρροια των προτιμήσεων του κοινού ο Ivo van Hulten, υπεύθυνος για το τμήμα design σε ό,τι αφορά την ικανοποίηση το χρήση δήλωσε: «Κάνουμε πολλές έρευνες παγκοσμίως. Έτσι διαπιστώσαμε για παράδειγμα ότι στις ΗΠΑ η παρουσία φυσικών διακοπτών για τον έλεγχο του κλιματισμού είναι κάτι εξαιρετικά σημαντικό για τη συνολική εμπειρία του χρήστη».

Σε αντίστοιχο μήκος κύματος ο όμιλος Hyundai δια στόματος του επικεφαλής σχεδιασμού της Sang Υup Lee ο οποίος δήλωσε το 2023 ότι «όταν οδηγεί κανείς, είναι δύσκολο να χειρίζεται λειτουργίες δια της αφής σε μια κεντρική οθόνη. Για αυτό ακριβώς προτιμάμε πλέον ορισμένους φυσικούς διακόπτες οι οποίοι είναι εύκολο να τους χειριστεί κανείς ενόσω οδηγεί». Παράλληλα σύμφωνα με δηλώσεις άλλου στελέχους της Hyundai, του επικεφαλής του κέντρου σχεδιασμού της στην Καλιφόρνια, Ha Hak Soo  έρευνες που έχουν διεξαχθεί από τον κατασκευαστή σε σχέση με τις προτιμήσεις του κοινού δείχνουν ότι οι χρήστες «αγχώνονται, ενοχλούνται και θυμώνουν όταν προσπαθούν να χειριστούν κάτι μέσω ενός χειριστηρίου αφής και δεν το καταφέρνουν με την πρώτη».

Αν και ειπωμένο με λίγο διαφορετικό τρόπο, ο Gorden Wagener επικεφαλής σχεδιασμού της Mercedes-Benz έχει επίσης σημειώσει σε ανύποπτο χρόνο με αφορμή το λανσάρισμα της EQS με την Hyperscreen των 56 ιντσών ή 141 εκατοστών ότι «οι οθόνες από μόνες του δεν συνιστούν πολυτέλεια». Όπως έχει σχολιάσει ο ίδιος, συμπληρώνοντας την παραπάνω αφοριστική φράση, «όλοι έχουμε μεγαλύτερες και καλύτερες οθόνες TV στο σπίτι. Για να δημιουργηθεί η αίσθηση πολυτέλειας χρειάζονται πολύ περισσότερα από μια μεγάλη οθόνη. Χρειάζεται φροντίδα, τεχνογνωσία και δεξιοτεχνία».

Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα αναστροφής της τάσης της απόλυτης παντοδυναμίας οθονών και χειριστηρίων αφής, είναι η πρόσφατη Ferrari Amalfi που παρουσιάστηκε μόλις στις αρχές Ιουλίου, αντικαθιστώντας την Roma στην γκάμα του Maranello και όλα τα χειριστήρια αφής που παρεπιδημούσαν στο τιμόνι της με κλασικούς διακόπτες συμπεριλαμβανομένου του χαρακτηριστικού κόκκινου κουμπιού που ενεργοποιεί τον κινητήρα. Όπως σημειώνει η Ferrari για την συγκεκριμένη αλλαγή, αυτή συντελέστηκε κατόπιν αντίστοιχης απαίτησης των πελατών της…