Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Δ’)
Σχεδόν δεκατρία χρόνια δίδαξε ο Αριστοτέλης στον Περίπατο, στη σχολή που έμελλε να εξελιχθεί σε ένα από τα πλέον σημαντικά κεφάλαια στην ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος
Η απόσταση μεταξύ του Περιπάτου –βρισκόταν σε μια κατάφυτη θέση στα ανατολικά της Αθήνας– και της Ακαδημίας Πλάτωνος –λειτουργούσε ως γνωστόν στην τοποθεσία Ακαδήμεια, στα δυτικά του αθηναϊκού άστεως– δεν ήταν μόνο και κυρίως γεωγραφική. Σαφώς μεγαλύτερη ήταν η διαφορά μεταξύ των δύο φιλοσοφικών σχολών από πνευματικής απόψεως, μολονότι οι διευθυντές τους, ο Αριστοτέλης και ο Ξενοκράτης, είχαν συνδεθεί συντροφικά στην Άσσο της Μυσίας.
Ο πνευματικός προσανατολισμός του Περιπάτου αντανακλάται στο διδακτικό πρόγραμμά του, για το οποίο αντλούμε πληροφορίες κατ’ αρχήν από τα συγγράμματα του Αριστοτέλη, που βασίζονται στις παραδόσεις του. Γνωρίζουμε ότι τα πλέον απαιτητικά μαθήματα γίνονταν το πρωί (εωθινός περίπατος), ενώ εκείνα που απευθύνονταν σε έναν ευρύτερο κύκλο ακροατών πραγματοποιούνταν το απόγευμα (δειλινός περίπατος). Ο ίδιος ο ιδρυτής είχε καταρτίσει τον κανονισμό λειτουργίας της σχολής (αξιοσημείωτο είναι ότι προβλέπονταν συσσίτια και συμπόσια για την καλλιέργεια των δεσμών μεταξύ των μελών της κοινότητας), η οποία είχε ως λατρευτικό κέντρο της ένα ναό των Μουσών, όπως –θυμίζουμε– και η Ακαδημία Πλάτωνος.
Σχεδόν δεκατρία χρόνια –τα πλέον δημιουργικά του βίου του– δίδαξε ο Αριστοτέλης στον Περίπατο, στη σχολή που έμελλε να εξελιχθεί σε ένα από τα πλέον σημαντικά κεφάλαια στην ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος. Το μνημειώδες έργο του, στο οποίο περικλείστηκαν όλες οι φιλοσοφικές και επιστημονικές αναζητήσεις του αρχαίου κόσμου, διακόπηκε το 323 π.Χ., μετά το θάνατο του Μεγαλέξανδρου, όταν ο φιλόσοφος βρέθηκε αντιμέτωπος –εξαιτίας της μνησικακίας των αντιπάλων του και μόνο– με μια ασύστατη κατηγορία για ασέβεια. Απογοητευμένος από την εναντίον του επιβουλή, που ήταν κατ’ ουσίαν επιβουλή και κατά της ελευθερίας των φιλοσοφικών σχολών της Αθήνας, ο Αριστοτέλης αποτραβήχτηκε στη Χαλκίδα, όπου επέπρωτο να αποβιώσει λίγο αργότερα, το 322 π.Χ., από πάθηση του στομάχου. Εξ όσων γνωρίζουμε, το τελευταίο αυτό κομμάτι της ζωής του ήταν μια περίοδος απομόνωσης και ενδοσκόπησης, αλλά και μέριμνας για τους ανθρώπους του σπιτιού του, συγγενείς και μη, γεγονός που αποτυπώνεται στη διαθήκη του.
*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο αρχαιολογικός χώρος του Λυκείου, όπου λειτούργησε ο Περίπατος, η ξακουστή φιλοσοφική σχολή του Αριστοτέλη (πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ).