Το «Σύνδρομο του Μαΐου» ξανακτυπά

Μετά τη Χρυσή Εβδομάδα και την έξαρση των νέων ξεκινημάτων, ο Μάιος μετατρέπεται για χιλιάδες Ιάπωνες σε μήνα ψυχολογικής πτώσης. Τι είναι η «ασθένεια του Μαΐου» και γιατί πλήττει μια από τις πιο πειθαρχημένες κοινωνίες στον κόσμο;

Στην Ιαπωνία, ο ερχομός του Μαΐου αντί να φέρνει ανακούφιση και ευφορία, συνοδεύεται από ένα διακριτικό αλλά έντονο κύμα ψυχολογικής κόπωσης, γνωστό ως Gogatsubyo – ή αλλιώς, «η ασθένεια του Μαΐου». Πρόκειται για ένα φαινόμενο που περιγράφει τη συναισθηματική κατάπτωση και την αδυναμία προσαρμογής που βιώνουν χιλιάδες Ιάπωνες, ειδικά μετά την πολυήμερη εορταστική περίοδο της Χρυσής Εβδομάδας.

Νέες αρχές, βαριά ψυχολογικά φορτία

Ο Απρίλιος στην Ιαπωνία είναι ο μήνας των νέων ξεκινημάτων: αρχή σχολικής και οικονομικής χρονιάς, νέες εργασίες, νέα περιβάλλοντα. Όμως αυτό το κύμα αλλαγών, αντί να ενθουσιάζει, συσσωρεύει ψυχική πίεση και άγχος. Έτσι, όταν τελειώνει η Χρυσή Εβδομάδα (29 Απριλίου – 5 Μαΐου), η επιστροφή στην καθημερινότητα μοιάζει για πολλούς με ελεύθερη πτώση.

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν: κόπωση, ατονία, δυσκολία συγκέντρωσης, άγχος, θλίψη και σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζονται ενδείξεις κατάθλιψης. Παιδιά αρνούνται να πάνε σχολείο, φοιτητές νιώθουν αδιαφορία για τις σπουδές και εργαζόμενοι αποστασιοποιούνται ή αποσύρονται.

Πολιτισμικές και βιολογικές ρίζες

Το φαινόμενο δεν έχει επίσημη ιατρική ταξινόμηση, αλλά είναι αναγνωρισμένο από την Ιαπωνική Ψυχιατρική Εταιρεία ως εποχιακή ψυχολογική αντίδραση. Οι ειδικοί το αποδίδουν σε:

• Βιολογικές μεταβολές (ορμονικές και νευροχημικές) λόγω αλλαγής εποχής και φωτός.
• Ψυχολογικό σοκ προσαρμογής σε απαιτητικά περιβάλλοντα, ιδιαίτερα σε σχολεία και χώρους εργασίας.
• Κοινωνικές προσδοκίες και καταπίεση: Η ιαπωνική κουλτούρα εξυψώνει την αντοχή και τη σιωπηλή υπομονή (γνωστή ως ganbaru), γεγονός που καθιστά δύσκολη την έκφραση εσωτερικής πίεσης.

Το σύνδρομο αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1960, όταν φοιτητές του Πανεπιστημίου του Τόκιο κατέρρεαν ψυχικά τον Μάιο, μετά από πίεση και προετοιμασία ετών για τις εισαγωγικές εξετάσεις. Με την πάροδο των δεκαετιών, το φαινόμενο επεκτάθηκε σε όλα τα επίπεδα: εργαζόμενους, μαθητές, δημόσιους υπαλλήλους. Σήμερα, ακόμη και μαθητές δημοτικού παρουσιάζουν σημάδια άρνησης επιστροφής στο σχολείο.

Πού σταματά η κόπωση και πού αρχίζει η κρίση;

Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις το Gogatsubyo είναι παροδικό, μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρή ψυχική διαταραχή. Πολλοί αποσύρονται κοινωνικά (γνωστό φαινόμενο ως hikikomori), ενώ σε ακραίες περιπτώσεις παρατηρούνται περιστατικά karoshi – θανάτου από υπερκόπωση. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Υγείας της Ιαπωνίας, το 30% των νέων εργαζομένων εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης τον Μάιο, ενώ οι ψυχολογικές άδειες αυξάνονται θεαματικά.

Η κοινωνία αντιδρά – αλλά φτάνει;

Τα τελευταία χρόνια, η στάση απέναντι στην ψυχική υγεία αλλάζει. Σχολεία και εταιρείες εισάγουν συμβουλευτικές υπηρεσίες, ενώ προγράμματα αποφόρτισης, όπως μειωμένα ωράρια και ψυχολογική υποστήριξη, γίνονται πιο κοινά. Παράλληλα, η δημόσια συζήτηση έχει συμβάλει στην απομυθοποίηση του ταμπού της ψυχικής κόπωσης.

Οι ειδικοί προτείνουν ήπια σωματική άσκηση, καλό ύπνο, σταδιακή επιστροφή στη ρουτίνα και κοινωνική στήριξη. Σε περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα επιμένουν, προτείνεται άμεση επαγγελματική βοήθεια.

Ο Μάιος ως καθρέφτης της σύγχρονης ζωής

Το σύνδρομο του Μαΐου είναι κάτι περισσότερο από μια εποχική μελαγχολία. Είναι ένας καθρέφτης της σύγχρονης ζωής στην Ιαπωνία, αλλά και αλλού: η σύγκρουση μεταξύ φιλοδοξίας και ψυχικής ανθεκτικότητας, η δυσκολία στη διαχείριση αλλαγών, η ανάγκη για ισορροπία μεταξύ δουλειάς και ευημερίας.

Ίσως τελικά, ο Μάιος να είναι η στιγμή όχι για να «αντέξουμε», αλλά για να ακούμε καλύτερα τον εαυτό μας και να σχεδιάζουμε μια καθημερινότητα που μας χωρά.