Η γνώση ορίζεται αρχικά από τον Θεαίτητο ως αίσθηση, ταυτίζεται δηλαδή με την αισθητηριακή αντίληψη, και ο Σωκράτης συνδέει τον ορισμό αυτόν με την περίφημη ρήση του ιδρυτή της σοφιστικής, Πρωταγόρα, πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος. Υπ’ αυτό το πρίσμα, αναδεικνύεται η σχετικότητα κάθε αλήθειας, αφού καθένας ζει και γνωρίζει τη δική του πραγματικότητα, η οποία εδράζεται στη δική του βέβαιη και αλάνθαστη γνώση γι’ αυτήν. Έτσι, δεν είναι δυνατόν να συμπέσουν ποτέ οι εξίσου ασφαλείς για τον καθέναν πραγματικότητες δύο διαφορετικών ανθρώπων.
Μετά την ανασκευή του ορισμού της γνώσης ως αίσθησης, ο Θεαίτητος προβαίνει σε ένα δεύτερο ορισμό, υποστηρίζοντας ότι γνώση είναι η αληθινή κρίση (η αληθής δόξα επιστήμη είναι). Στο πλαίσιο της πραγμάτευσης του θέματος γίνεται διάκριση σε ψευδή και αληθή κρίση, ενώ εξετάζεται το πώς προκαλείται το σφάλμα στην κρίση, με άλλα λόγια το πώς σχηματίζεται μια ψευδής διανοητική πεποίθηση. Το συμπέρασμα που συνάγεται είναι πως η γνώση δεν μπορεί να ταυτιστεί με την αληθινή κρίση.
Έτσι, ο Θεαίτητος οδηγείται στη διατύπωση ενός τρίτου ορισμού, σύμφωνα με τον οποίον η γνώση είναι σωστή ή αληθινή κρίση μαζί με λόγο (μετά λόγου ορθή δόξα). Ο Σωκράτης επισημαίνει ότι μπορούμε να αντιληφθούμε τα στοιχεία από τα οποία αποτελούνται όλα τα πράγματα, αλλά δεν είμαστε σε θέση να πούμε κάτι γι’ αυτά. Τα στοιχεία δεν μπορεί να είναι γνωστά, σε αντίθεση με τις συνθέσεις τους. Εάν το χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί ένα γνωστικό αντικείμενο από τα υπόλοιπα προστεθεί στη σχετική με το αντικείμενο αυτό αληθινή κρίση, είναι πιθανόν να έχουμε γνώση. Όμως, ο ορισμός της γνώσης ως αληθινής κρίσης μαζί με γνώση της διαφοράς θα συνιστούσε ανόητη ταυτολογία.
Τούτων δοθέντων, ο υπό εξέταση πειραστικός διάλογος ολοκληρώνεται χωρίς θετικό αποτέλεσμα, χωρίς να διατυπωθεί ένας ικανοποιητικός ορισμός της βέβαιης και εμπεριστατωμένης γνώσης. Ο Σωκράτης και ο Θεαίτητος συνομολογούν ότι γνώση δε θα μπορούσε να είναι ούτε αίσθηση ούτε αληθινή κρίση ούτε λόγος συνδυασμένος με αληθινή κρίση (ούτε άρα αίσθησις ούτε δόξα αληθής ούτε μετ’ αληθούς δόξης λόγος προσγιγνόµενος επιστήμη αν είη). Παρά ταύτα, και χωρίς να γίνεται λόγος για την περίφημη θεωρία των ιδεών, στον Θεαίτητο δημιουργούνται τουλάχιστον οι προϋποθέσεις για την προσέγγιση της αληθινής ουσίας της γνώσης.
*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο «Θεαίτητος» του Πλάτωνος (με επιμέλεια του γάλλου λογίου και εκδότη Henri Estienne – Stephanus, Γενεύη, 1578).
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Παρασκευή 05.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/pexels-kammeran-gonzalez-keola-3137381-9559884-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442