Κακοφωνίξ

Στη φιλοσοφία της γλώσσας και της γλωσσολογίας, η πράξη λόγου είναι κάτι που εκφράζεται από ένα άτομο που όχι μόνο παρουσιάζει πληροφορίες αλλά εκτελεί επίσης μια δράση. Η σύγχρονη χρήση του όρου «speech act» ανάγεται στην ανάπτυξη ερμηνευτικών εκφωνημάτων από τον βρετανό φιλόσοφο-γλωσσολόγο J. L. Austin στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Από τότε μέχρι σήμερα η γλώσσα των μίντια έχει δώσει πολλά ερεθίσματα στους φιλοσόφους της γλώσσας να εμβαθύνουν την έρευνά τους για το νόημα όσων λέγονται αλλά και τον τρόπο που εκφωνούνται.

Για παράδειγμα όταν στη συνθήκη της επιδημίας η μιντιακή ενημέρωση προκαλεί ασάφειες του τύπου «Βάλτε – βγάλτε τις μάσκες σας» οι ακροατές του μηνύματος πράττουν ανάλογα με αυτό που καθένας και καθεμία έχει καταλάβει. Αν και η επιστημονική πραγματικότητα εννοεί την αναγκαιότητα της μάσκας, για λόγους πολιτικής επικοινωνίας η πλάγια διατύπωση δημιουργεί αποστάσεις στην αντίληψη του νοήματος. Με όρους γλωσσολογικούς και σύμφωνα με τον επίσης βρετανό γλωσσολόγο Paul Grice υπάρχει ρήγμα στο συνομιλιακό υπονόημα. Οι συνεπαγωγές που χρησιμοποιούμε προκειμένου να γεφυρώσουμε τη σημασιολογική απόσταση μεταξύ αυτού που λέγεται και αυτού που εννοείται χάνονται στην κακοφωνία της τάχιστης ενημέρωσης. Μεσολαβεί διαφορετικός χρόνος από τη στιγμή που η εντολή χρήσης της μάσκας σε μία χώρα αλλάζει και γίνεται σύσταση. Ενώ σε μία άλλη χώρα, τα «λαγωνικά» της διαδικτυακής ενημέρωσης αλιεύουν την εντυπωσιακή ανακοίνωση και την ανεβάζουν στις ιστοσελίδες τους πρώτη στη ροή ειδήσεων. Στη συνέχεια ένα υποστελεχωμένο ψηφιακό έντυπο θα αντιγράψει μερικές φράσεις και με κάποιο «εκρηκτικό» τίτλο θα παρασύρει το φιλοπερίεργο κοινό και με αυτόν τον τρόπο θα κερδίσει τα πολυπόθητα «κλικ» αναγνωσιμότητας τα οποία το έντυπο χρειάζεται για την επιβίωσή του.

Στο μεταξύ ο κορωνοϊός εξαπλώνεται χάρη στο ανοίκειο αλφαβητάριο των μεταλλάξεών του, ενώ η σύγχυση για το «ναι ή όχι μάσκα» θορυβεί και σκεπάζει την κρίσιμη μετάδοση του «Δ». Και το μεταξύ μας ρήγμα; Αυτό για το οποίο ο Grice επεσήμανε ότι γεφυρώνεται με την εξαγωγή συμπερασμάτων που βασίζονται στο εκφώνημα, στα συμφραζόμενά του, στη γνώση του κόσμου γύρω μας, και, κυρίως, στη λειτουργία της Αρχής της Συνεργασίας;

Δύσκολο να μιλάς απλά και κατανοητά μέσα στην πανδημία της κακοφωνίας…